ფუჩღულეთის ურარტული წარწერა

ფუჩღულეთის ურარტული წარწერა — ძვ. წ. VIII საუკუნის ლურსმული ეპიგრაფიკული ძეგლი, აღმოჩენილი 1985 წელს (41°15′03″ ჩ. გ. 42°53′23″ ა. გ. / 41.2509167° ჩ. გ. 42.8898833° ა. გ. / 41.2509167; 42.8898833). ამჟამად მდებარეობს სტამბოლის არქეოლოგიურ მუზეუმში^[1].

ძეგლი მდებარეობს თურქეთში, ჰანაქის რაიონში, ისტორიულ ერუშეთში, დაბა ჰანაქის ჩრდილო-აღმოსავლეთით, ფუჩღულეთის ნასოფლარიდან მდინარის ხეობის აყოლებაზე, 550 მეტრზე, მდინარის მარჯვენა ნაპირზე, მაღალ ვერტიკალურ კლდეზე, მიწის ზედაპირიდან 6-7 მეტრის სიმაღლეზე. 13-სტრიქონიანი ურარტული წარწერის ფართობია 159×60 სმ. მასში მოხსენიებულია ურარტუს მეფე არგიშთი I, რომელსაც წარწერის მიხედვით ომი ჰქონია „თორიუმის“^[2], სხვა ვერსიით „თარიუნის“^[3] ქვეყანასთან და გზად დიაოხი აუოხრებია.

ტექსტი

— [^dḪal-di-ni uš-ta]-bi ma-si-ni šú-ri ka-ru-ni ^KURTar-i-ú-ni ^KURka-r[u-ni]

— [ t]e-qu-ni ^mAr-gi-iš-ti-i-ka-i ^dḪal-di ku-ru-ni

— [ ]X-X uš-ta-bi ^mAr-gi-iš-ti-ni ^mMe-nu-a-ḫi ú-lu-[uš-ta-bi]

— [^dḪal-di-n]i ^mAr-gi-iš-ti-še a-li ḫa-ú-bi ^KURTar-a-i-ú ši-li a-ša-a-[?]

— [ ]X-X-ni-e ku-te-a-di pa-ri ^KURḪu-ša-ú-e pa-ri ^KURBí-i-a-ú-e ši-a-[di]

— [^KUR]Áš-qa-la-ši-e-di ^dḪal-di-ni-ni ba-u-ši-ni ^mAr-gi-iš-ti-še a-[li-e]

— [MAN] Di-ia-ú-e-ḫi a^?-ri-di^? e-ri-da-bi ka-i-u-ki ^URUA-ḫu-ri-a a-su-[ni-ni]

— [ -n]i su-ú-i-du-lu-bi za-[ ] ^URUQa-[X-X]-ú-ni a-su-ni za-[

— [iš-t]i-ni 70 LIM 2 LIM 80 GUD.ŠE 7 LIM [ ]-e 11 [ a-li]-ki za-á[š-gu-bi]

— [a]-li-ki TI^MES [a-gu-bi] 6 É.GAL^MEŠ [ḫar-ḫar-šu-ub-i] 50 [URU^MEŠ] a-ma-áš-tú-b[i]

— [^m]Ar-gi-iš-ti-ni [^mMe-n]u-[a-ḫi-ni MAN DAN-NU MAN ^KURBi-a]-i-n[a]-e a-lu-si ^URUTu-uš-p[a-URU a-li]

— [a]-lu-še i-ni DU[P-t]e tu-li-e t[ú-ri-ni]-ni ^dḪal-di-se ^dQu-e-ra-a

— ma-a-[ni ] ^dUTU-ni pí-i-ni [me]-i ar-ḫi ú-ru-li-[ia-ni]

— ქართული თარგმანი
— ხალდი გაემართა (სალაშქროდ) თავისი იარაღით, დაამარცხა თარიუნის ქვეყანა, დაამარცხა

— (ქვეყანა) ... დასცა არგიშთის წინაშე. ხალდი ძლევამოსილია,

— ხალდის იარაღი ძლევამოსილია. გაემართა (სალაშქროდ) არგიშთი მენუას ძე, წინ წაუძღვა მას

— ხალდი. არგიშთი ამბობს: დავიპყარი (მე) თარიუნის (ქვეყანა), ხელახლა გავემართე

— [თარიუნის ქვეყნისკენ] და მივაღწიე ხუშას (ქვეყანას), ბიას (ქვეყანას), მივედი

— აშკალაშის ქვეყანაში. ხალდის ბრძანებით არგიშთი ამბობს:

— დიაუხის მეფე მაშინათვე (?) მოვიდა ჩემთან (ქალაქ) ახურიანის ოლქში.

— ლაშქარი უკუვაგდე, (ქალაქი) კა...იუნი გავანადგურე, ასეთი ნადავლი მოვიპოვე

— იქ: 72 ათას 80 ყრმა, 7 ათასი ..., 11 ათასი ... ზოგი დავხოცე,

— ზოგი ცოცხლად წამოვიყვანე, 96 ციხე დავანგრიე, 50 ქალაქი დავწვი.

— არგიშთი მენუას ძე, მეფე ძლიერი, მეფე ბიანილის ქვეყნისა, მმართველი ტუშფა-ქალაქისა.

— ვინც ამ წარწერას მოსპობს, დაე გაანადგურონ ის (ღვთაება) ხალდიმ, (ღვთაება) კუერამ

— მზისქვეშეთში, ნურც გზა გარეთ (ექნება ნურც ღმერთი ნურც ხალხი სადმე წაიყვანს/ შეიფარებს).

ლიტერატურა

ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები. კავკასიის უნივერსიტეტი, გვ. 21-22. ISBN 978-9941-0-7362-5.

სქოლიო

↑ Н. В. Арутюнян, Корпус уратских клинообразных надписей. Ереван, Гитутюн 2001, 196
↑ Dinçol A. and Dinçol B., Die urartaeische Insckrift aus Hanak in: Hittite and Other Anatolian and Near Eastern Studies in Honor of Sedat Alp. ed. H. Otten et al., Ankara, 1992.
↑ გორდეზიანი ლ, ი. ჯავახიშივილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტი, აღმოსავლეთმცოდნეობის ინსტიტუტის კრებული, ა. სილაგაძის რედაქტორობით, აღმოსავლეთმცოდნეობა №3, თბ., 2014.

[1] Н. В. Арутюнян, Корпус уратских клинообразных надписей. Ереван, Гитутюн 2001, 196

[2] Dinçol A. and Dinçol B., Die urartaeische Insckrift aus Hanak in: Hittite and Other Anatolian and Near Eastern Studies in Honor of Sedat Alp. ed. H. Otten et al., Ankara, 1992.

[3] გორდეზიანი ლ, ი. ჯავახიშივილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტი, აღმოსავლეთმცოდნეობის ინსტიტუტის კრებული, ა. სილაგაძის რედაქტორობით, აღმოსავლეთმცოდნეობა №3, თბ., 2014.

[1]

[2]

[3]