ვიკიპედია

ფრენსის ალენი

ფრენსის ელიზაბეტ ალენი (ინგლ. Frances Elizabeth Allen; დ. 4 აგვისტო, 1932 — გ. 4 აგვისტო, 2020)[5] [6] ამერიკელი მეცნიერი ინფორმატიკის სფეროში და პიონერი კომპილატორების ოპტიმიზაციის სფეროში.[7] ალენი იყო პირველი ქალი, რომელიც გახდა IBM-ის სტიპენდიატი, ხოლო 2006 წელს გახდა პირველი ქალი, რომელმაც მოიპოვა ტიურინგის პრემია. მისი მიღწევები მოიცავს საფუძვლიან მუშაობას კომპილატორებში, პროგრამის ოპტიმიზაციასა და პარალელიზებაში.[8] იგი IBM-ში მუშაობდა 1957 წლიდან 2002 წლამდე და შემდგომში იყო ემერიტას თანამშრომელი.[9]

ფრენსის ალენი
ინგლ. Frances Elizabeth Allen

ინგლ. Frances Elizabeth Allen
დაბ. თარიღი 4 აგვისტო, 1932
დაბ. ადგილი პერუ, ნიუ-იორკის შტატი
გარდ. თარიღი 4 აგვისტო, 2020 (88 წლის)
გარდ. ადგილი სკენექტადი[1] [2]
დასაფლავებულია Saint Augustine Cemetery[3]
მოქალაქეობა  აშშ
საქმიანობა ინფორმატიკოსი[4] , უნივერსიტეტის პროფესორი[4] და ინჟინერი
მუშაობის ადგილი IBM[4] , კალიფორნიის უნივერსიტეტი, ნიუ-იორკის უნივერსიტეტი და კალიფორნიის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი State University of New York at Albany[4] და მიჩიგანის უნივერსიტეტი[4]
მეუღლე Jacob T. Schwartz
ჯილდოები ტიურინგის პრემია

ადრეული ცხოვრება და განათლება

რედაქტირება

ალენი გაიზარდა ფერმაში პერუში, ნიუ-იორკში, შამპლენის ტბის მახლობლად, ის ექვსი შვილიდან ყველაზე უფროსი იყო. მისი მამა ფერმერი, დედა კი დაწყებითი სკოლის მასწავლებელი იყო. ადრეული დაწყებითი განათლება მიიღო ერთოთახიან სასკოლო სახლში მისი სახლიდან ერთი მილის მოშორებით, მოგვიანებით კი ადგილობრივ საშუალო სკოლაში სწავლობდა.[10]

ალენმა დაამთავრა ნიუ-იორკის შტატის მასწავლებელთა კოლეჯი (ამჟამად ოლბანის უნივერსიტეტის ნაწილი, SUNY) მეცნიერების ბაკალავრის ხარისხით მათემატიკაში 1954 წელს და დაიწყო სკოლაში სწავლება პერუში, ნიუ-იორკში.[11] ორი წლის შემდეგ იგი ჩაირიცხა მიჩიგანის უნივერსიტეტში და 1957 წელს მიიღო მაგისტრის ხარისხი მათემატიკაში.[12]

კარიერა და კვლევა

რედაქტირება

სტუდენტური სესხებით ვალებში ჩაფლულმა მუშაობა დაიწყო IBM Research Poughkeepsie-ში, ნიუ-იორკში, პროგრამისტად 1957 წელს, სადაც ის ასწავლიდა მომავალ თანამშრომლებს ფორტრანის საფუძვლებს. იგი გეგმავდა მასწავლებლობას დაბრუნებოდა სესხების გასტუმრების შემდეგ, მაგრამ საბოლოოდ დარჩა IBM-ში მთელი თავისი 45-წლიანი კარიერის განმავლობაში. 1959 წელს ალენი დაინიშნა Harvest-ის პროექტში ეროვნული უსაფრთხოების სააგენტოსთან კოდის გატეხვისთვის და მუშაობდა პროგრამირების ენაზე სახელწოდებით Alpha. იგი მართავდა შემდგენლების ოპტიმიზაციის გუნდს როგორც Harvest-ისთვის, ასევე Stretch-ის პროექტისთვის.

1962 წელს იგი გადაიყვანეს თომას ჯ. უოტსონის კვლევით ცენტრში, სადაც მან წვლილი შეიტანა ACS-1 პროექტში, მოგვიანებით კი 1970-იან წლებში PL/I- ში. ამ წლების განმავლობაში, იგი მუშაობდა თანამემამულე მკვლევარ ჯონ კოკთან ერთად, რათა დაეწერა ძირითადი ნაშრომების სერია კომპილატორების ოპტიმიზაციის შესახებ, რაც დაეხმარა მაღალი დონის ენებიდან თარგმნილი მანქანური კოდის ეფექტურობის გაუმჯობესებას.[13]

1970 წლიდან 1971 წლამდე მან გაატარა შაბათი ნიუ-იორკის უნივერსიტეტში და რამდენიმე წლის განმავლობაში მუშაობდა დამხმარე პროფესორად. 1977 წელს, კიდევ ერთმა შაბათმა მიიყვანა იგი სტენფორდის უნივერსიტეტში.[14]

1980 წლიდან 1995 წლამდე ალენი ხელმძღვანელობდა IBM-ის მუშაობას პარალელური გამოთვლითი ზონის განვითარებაში და დაეხმარა IBM Blue Gene პროექტისთვის პროგრამული უზრუნველყოფის შემუშავებას.[15] ალენი გახდა IBM-ის პირველი ქალი თანამშრომელი 1989 წელს. იგი წავიდა IBM-დან 2002 წელს, მაგრამ დარჩა კორპორაციასთან, როგორც ემერიტას თანამშრომელი. 2007 წელს IBM Ph.D. მის პატივსაცემად შეიქმნა სტიპენდიის ჯილდო.[16] პენსიაზე გასვლის შემდეგ, ის კვლავ აქტიური იყო პროგრამებში, რომლებიც ხელს უწყობს ქალებსა და გოგონებს ეძიონ კარიერა მეცნიერებაში და კომპიუტერში.[17]

ჯილდოები და აღიარება

რედაქტირება
 
ფრენ ალენი. ლოზანა, 2008 წლის 6 მაისი

ალენი იყო ელექტროტექნიკისა და ელექტრონიკის საინჟინრო ინსტიტუტის (IEEE) და გამოთვლითი ტექნიკის ასოციაციის (ACM) წევრი. 2000 წელს იგი გახდა კომპიუტერის ისტორიის მუზეუმის სტიპენდიატი „პარალელური კომპიუტერებისთვის პროგრამისა და კომპილაციის ოპტიმიზაციაში შეტანილი წვლილისთვის“.[18] ალენი საინჟინრო ეროვნულ აკადემიაში აირჩიეს 1987 წელს,[19] ამერიკის ფილოსოფიურ საზოგადოებაში 2001 წელს[20] და მეცნიერებათა ეროვნულ აკადემიაში 2010 წელს.[21] 1994 წელს ნომინირებული იყო ამერიკის ხელოვნებისა და მეცნიერების აკადემიის სტიპენდიატად.[22]

მან მიიღო IEEE კომპიუტერული საზოგადოებიდან ჩარლზ ბებიჯის ჯილდო 1997 წელს და კომპიუტერული პიონერის ჯილდო 2004 წელს.[23] 1997 წელს ალენი შეიყვანეს Witi-ის დიდების დარბაზში.[24] მან მოიგო 2002 წლის ავგუსტა ადა ლავლეისის ჯილდო კომპიუტერის ქალთა ასოციაციისგან. 2004 წელს ალენი იყო ანიტა ბორგის ინსტიტუტის ტექნიკური ლიდერობის ABIE ჯილდოს მფლობელი.[25] [26]

ალენი აღიარებული იქნა მაღალი ხარისხის გამოთვლებში მუშაობისთვის 2006 წლის ტურინგის პრემიით. იგი გახდა პირველი ქალი ჯილდოს არსებობის ორმოც წლიან ისტორიაში, რომელიც საინფორმაციო ტექნოლოგიების სფეროში ითვლება აკადემიურ მეცნიერებებში ნობელის პრემიის ეკვივალენტად.[27] [28] [29] [30] ჯილდოს შემდეგ ინტერვიუებში იგი იმედოვნებდა, რომ ეს უფრო მეტ შესაძლებლობებს მისცემს ქალებს კომპიუტერულ მეცნიერებაში და ინჟინერიაში.[31]

2009 წელს მას მიენიჭა მეცნიერებათა საპატიო დოქტორის წოდება მაკგილის უნივერსიტეტიდან „პიონერული წვლილისთვის შემდგენელის ტექნიკის ოპტიმიზაციის თეორიასა და პრაქტიკაში, რომელმაც საფუძველი ჩაუყარა თანამედროვე ოპტიმიზაციის შემდგენელებს და ავტომატურ პარალელურ შესრულებას“.[32]

პუბლიკაციები

რედაქტირება

ფრენსის ალენის ზოგიერთი პუბლიკაცია:

  • Allen, Frances E.; Cocke, John (1971) A Catalogue of Optimizing Transformations, Thomas J. Watson IBM Research Center, Design and Optimization of Compilers, Prentice Hall. 
  • Allen, Frances E., "Interprocedural data flow analysis", Proceedings of Information Processing 74, IFIP, Elsevier / North-Holland (1974), 398–402.
  • Allen, Frances E. and J. Cocke, "A program data flow analysis procedure", Communications of the ACM, Vol. 19, No. 3 (March 1976), 137–147.
  • Allen, Frances E. et al., "The Experimental Compiling System", IBM Journal of Research and Development, Vol. 24, No. 6, (November 1980), 695–715.
  • Allen, Frances E., "The history of language processor technology at IBM", IBM Journal of Research and Development, Vol. 25, No. 5 (September 1981), 535–548.

პირადი ცხოვრება

რედაქტირება

1972 წელს ალენი დაქორწინდა ნიუ-იორკის უნივერსიტეტის კომპიუტერული მეცნიერების პროფესორსა და თანამშრომელ ჯეიკობ ტ. შვარცზე.[33] ისინი განქორწინდნენ 1982 წელს.[34]

ალენი გარდაიცვალა 2020 წლის 4 აგვისტოს, მის 88 წლის დაბადების დღეს, ალცჰეიმერის დაავადების გართულების გამო. [35] [36] [37]

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ https://www.washingtonpost.com/local/obituaries/frances-allen-first-woman-to-win-turing-award-for-contributions-to-computing-dies-at-88/2020/08/06/7ea7d7a2-d7f0-11ea-930e-d88518c57dcc_story.html
  2. ↑ Metz C. Frances Allen, Who Helped Hardware Understand Software, Dies at 88 — The New York Times, 2020.
  3. ↑ Find a Grave — 1996.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 https://ethw.org/Oral-History:Frances_%22Fran%22_Allen
  5. ↑ December 30, 2020, The New York Times
  6. ↑ Croucher, John S. "Frances 'Fran' Elizabeth Allen", Women of Science: 100 Inspirational Lives. Gloucester UK: Amberley Publishing 2019, 21-23.
  7. ↑ Oral-History:Frances "Fran" Allen
  8. ↑ IBM Fellow becomes first woman to receive A. M. Turing Award. IBM. ციტირების თარიღი: September 28, 2009, IBM Corporation.
  9. ↑ Frances Allen
  10. ↑ SCIENTIST AT WORK: FRANCES ALLEN
  11. ↑ Lohr, Steve (August 6, 2002). „Scientist at Work: Frances Allen; Would-Be Math Teacher Ended Up Educating a Computer Revolution“. The New York Times. ციტირების თარიღი: August 8, 2020.Lohr, Steve (August 6, 2002). "Scientist at Work: Frances Allen; Would-Be Math Teacher Ended Up Educating a Computer Revolution". The New York Times. Retrieved August 8, 2020.
  12. ↑ Frances Allen interview transcript. 03.ibm.com (April 5, 2003). ციტირების თარიღი: August 18, 2017
  13. ↑ [frances-allen-dead.html Frances Allen, Who Helped Hardware Understand Software, Dies at 88]
  14. ↑ http://www-03.ibm.com/ibm/history/witexhibit/pdf/allen_history.pdf Frances Allen interview transcript
  15. ↑ Frances Allen, first woman to win Turing Award for contributions to computing, dies at 88
  16. ↑ IBM Creates Ph.D. Fellowship Award in Honor of First Female Turing Award Winner Fran Allen. 03.ibm.com (October 19, 2007). ციტირების თარიღი: November 2, 2016
  17. ↑ First Woman Honored With Turing Award
  18. ↑ Frances Allen. Computer History Museum. ციტირების თარიღი: April 16, 2018
  19. ↑ Frances E. Allen at the National Academy of Engineering. Retrieved April 16, 2018.
  20. ↑ According to the APS member history.
  21. ↑ Frances Allen. National Academy of Sciences. ციტირების თარიღი: August 18, 2017
  22. ↑ Book of Members, 1780–2010: Chapter A. American Academy of Arts and Sciences. ციტირების თარიღი: April 15, 2011
  23. ↑ 2004 Computer Pioneer Award, IEEE Computer Society. Retrieved April 16, 2018.
  24. ↑ https://web.archive.org/web/20070223044958/http://www.witi.com/center/witimuseum/halloffame/1997/fallen.php
  25. ↑ Frances Allen – Anita Borg Institute
  26. ↑ ABIE Awards – Anita Borg Institute
  27. ↑ Perelman, Deborah (February 27, 2007). „Turing Award Anoints First Female Recipient“. eWEEK. Ziff Davis Enterprise. დაარქივებულია ორიგინალიდან — იანვარი 22, 2020. ციტირების თარიღი: November 5, 2007.
  28. ↑ „First Woman Honored With Turing Award“. Associated Press. February 21, 2007. ციტირების თარიღი: August 8, 2020 – წარმოდგენილია კანადის სამაუწყებლო კორპორაცია-ის მიერ."First Woman Honored With Turing Award". Associated Press. February 21, 2007. Retrieved August 8, 2020 – კანადის სამაუწყებლო კორპორაცია.
  29. ↑ Lombardi, Candace (February 26, 2007). „Newsmaker: From math teacher to Turing winner“. დაარქივებულია ორიგინალიდან — მაისი 30, 2020. ციტირების თარიღი: November 5, 2007.
  30. ↑ Marianne Kolbasuk McGee (February 26, 2007). „There's Still A Shortage Of Women In Tech, First Female Turing Award Winner Warns“. InformationWeek.com. CMP Media. დაარქივებულია ორიგინალიდან — იანვარი 22, 2020. ციტირების თარიღი: November 5, 2007. Online February 24, 2007
  31. ↑ Frances Allen
  32. ↑ „McGill to bestow 11 exemplary individuals with honorary degrees“. McGill Reporter. May 19, 2009.
  33. ↑ Oral-History:Frances "Fran" Allen
  34. ↑ "Frances Allen, Who Helped Hardware Understand Software, Dies at 88"
  35. ↑ "Frances Allen, Who Helped Hardware Understand Software, Dies at 88"
  36. ↑ "Frances Allen, first woman to win Turing Award for contributions to computing, dies at 88"
  37. ↑ Remembering Frances E. Allen


მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ფრენსის_ალენი&oldid=4700694“-დან