ფორტ ჩამბრეი
ფორტ ჩამბრეი (მალტ. Forti Xambrè)[1] — ბასტიონირებული ციხესიმაგრე, რომელიც მდებარეობს მალტის კუნძულ გოზოზე. იგი აშენდა მე -18 საუკუნის შუა ხანებში წმინდა იოანეს ორდენის მიერ, მიდამოსა და ხატტ-ა-ამარის ნავსადგურში, რას ის-ტაფალის სახელით ცნობილ რაიონში. ციხე უნდა ყოფილიყო ახალი ქალაქის ციხესიმაგრე, რომელსაც უნდა შეეცვალა ციტადელა, როგორც კუნძულის დედაქალაქი, მაგრამ ეს გეგმა გაუქმდა და არასდროს განხორციელებულა. ციხესიმაგრე გამოიყენეს მალტაშისაფრანგეთის შეჭრის დროს 1798 წელს და შემდეგ იგი გამოიყენებოდა როგორც სამხედრო საავადმყოფო და ფსიქიატრიული დაწესებულება. ამჟამად ციხესიმაგრე განახლებულია და გამოიყენება როგორც მდიდრული საცხოვრებელი.[2]
| ფორტ ჩამბრეი | |
|---|---|
| Forti Chambray | |
 | |
| ზოგადი ინფორმაცია | |
| შენობის ტიპი | ციხესიმაგრე |
| ქვეყანა | მალტა |
| მდებარეობა | გოზო, მალტა |
| კოორდინატები | 36°01′15″ ჩ. გ. 14°17′36″ ა. გ. / 36.02083° ჩ. გ. 14.29333° ა. გ. |
| მფლობელი | მალტის ხელისუფლება |
| დაიწყო | 1749 |
| დასრულდა | 1760-იანები |
| საიტი | |
| www.fortchambray.com | |
ისტორია რედაქტირება
ციხესიმაფრე მდებარეობს Ras it-Tafal- ზე, მაღალ ადგილზე, რომელიც გადაჰყურებს Mġarr Harbor- ს. ტერიტორიას იცავდა გარზეს კოშკი, რომელიც აშენდა მე -17 საუკუნის დასაწყისში. კოშკი და აკუმულატორი დაანგრიეს და დღეს ნაშთებიღაა შემორჩენილი.[3] 1716 წელს ფრანგმა სამხედრო ინჟინერმა ლუი ფრანსუა დ’აბინიე დე ტიგენემ მოამზადა გეგ ის-ტაფალში გამაგრებული ქალაქის მშენებლობის გეგმა. ფორტიფიკაციისა და ომის კომისრებმა ამ შემოთავაზებული ციხის აგება არჩიეს 1722 წელს, რადგან მას შეეძლო შეენარჩუნებინა საზღვაო კავშირი მალტასთან და შეეძლო გოზოს მკვიდრთა და მათი პირუტყვის მიღება. ამასთან, დაფინანსების არარსებობის გამო მშენებლობა გადაიდო უვადოდ.[4]
1749 წელს გოზოს ახალმა გუბერნატორმა ჟაკ-ფრანსუა დე შამბრეიმ აცნობა დიდოსტატ მანუელ პინტო და ფონსეკას, რომ იგი აპირებდა დაფინანსებას ტიგენის შემოთავაზებული ციხის მშენებლობისა. კრებამ წინადადება მიიღო და სამხედრო ინჟინერი ფრანჩესკო მარანდონი გაგზავნა მიწის გამოსაკვლევად. ამ უკანასკნელმა რამდენიმე ცვლილება შეიტანა ტიგნეს თავდაპირველ დიზაინში, ხოლო ციხის მშენებლობა 1749 წლის სექტემბერში დაიწყო მისი მეთვალყურეობით.[4] თითქმის 200 მუშა იყო დასაქმებული ციხის მშენებლობაში.[5] მშენებლობის დროს წარმოიშვა მრავალი პრობლემა, მათ შორის სტრუქტურული საკითხებში, ცოცხალი ძალის დეფიციტი და მშრომელთა დაუმორჩილებლობა.[6] თხრილების გათხრა და მშენებლობის საწყისი ეტაპები ძირითადად დასრულდა 1752 წლის ივნისისთვის და ციხესიმაგრეზე მუშაობა დაიწყო იმავე წლის ოქტომბერში. ციხე თითქმის მზად იყო 1757 წლისთვის და იგი მთლიანად დასრულდა 1760-იანი წლების დასაწყისში. ციხესიმაგრემ მალევე დაიწყო დანგრევა. ზოგიერთი მცირე სარემონტო სამუშაოები ჩატარდა 1796 წელს.
ფორტ ჩამბრეი პირველად გამოიყენეს 1798 წლის ივნისში მალტაში საფრანგეთის შეჭრის დროს.[7][8] როდესაც ფრანგები გოზოში ჩამოვიდნენ, ბევრმა მცხოვრებმა ციხესიმაგრეს შეაფარა თავი და პირუტყვიც თან წაიყვანა. იმ დროს ციხესიმაგრეს მეთაურობდა რაინდი დე მეგრინი და იგი შეიარაღებული იყო 72 არტილერიით.[9] ციხესიმაგრე თავდაპირველად გარკვეულ წინააღმდეგობას უწევდა, მაგრამ კაპიტულაცია მოხდა მას შემდეგ, რაც ფრანგმა გენერალმა ჟან რეინერმა ციხის წინ გამოაქვეყნა პროკლამაცია. გოზიტელები პირუტყვთან ერთად სახლებში დაბრუნდნენ. მისი აღების შემდეგ, ფორტ ჩამბრეი დაკომპლექტდა საფრანგეთის გარნიზონის მიერ. 3 სექტემბერს, მდინაში მალტელთა აჯანყების დაწყებიდან ერთი დღის შემდეგ, გოზიტანელები აჯანყდნენ ფრანგების წინააღმდეგ და სწრაფად აიღეს კუნძული, თუმცა არ აუღიათ ციხესიმაგრე. 1798 წლის 28 ოქტომბერს აჯანყებულებმა სავერიო კასარის მეთაურობით და ბრიტანელმა საზღვაო ქვეითებმა კაპიტან კრესუელის მეთაურობით დაიკავეს ციხესიმაგრე.[10]
მე -19 საუკუნის დასაწყისში მალტა და გოზო ბრიტანეთის მმართველობაში მოექცა და შედეგად ფორტ ჩამბრეი აიღო ბრიტანულმა გარნიზონმა. 1830 წლისთვის ციხესიმაგრეში შეიქმნა ოთხი პალატის პატარა სამხედრო ჰოსპიტალი. ყირიმის ომის დროს საავადმყოფო გაფართოვდა და ასობით დაჭრილი ჯარისკაცი მკურნალობდა იქ.[11]
ლიტერატურა რედაქტირება
- Spiteri, Stephen C. (2003). Armoury of the Knights. Midsea Books, გვ. 173. ISBN 99932-39-33-X.
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Malta bil chzejer tehne u li ghadda min ghaliha: It-tieni parti (25 June 1865).
- ↑ Scicluna, Joseph. Bidu ©did g ̇al Chambray. ციტირების თარიღი: 2020-07-07
- ↑ Spiteri, Stephen C. (2013). „In Defence of the Coast (I) – The Bastioned Towers“. Arx – International Journal of Military Architecture and Fortification (3): 10. ციტირების თარიღი: 22 March 2016.
- ↑ 4.0 4.1 Buhagiar, Konrad; Cassar, JoAnn (2003). „Fort Chambray: The genesis and realization of a project in eighteenth-century Malta“ (PDF). Melita Historica. 13 (4): 347–364. დაარქივებულია ორიგინალიდან (PDF) — 22 March 2016.
- ↑ Baroque routes. www.um.edu.mt (2007). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2015-12-14. ციტირების თარიღი: 2020-04-05
- ↑ Cremona, John (2013). „The fortification that never became a city“. GWL. Wirt Għawdex (4/13): 2. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 22 March 2016.
- ↑ Castillo, Dennis Angelo (2006) The Maltese Cross: A Strategic History of Malta. Westport: Greenwood Publishing Group, გვ. 103, 120. ISBN 9780313323294.
- ↑ Cassar Pullicino, J. (1954). „Alcuni documenti inediti intorno al Gozo, 1798-1818“ (PDF). Malta Letteraria. 3 (2): 84–86. დაარქივებულია ორიგინალიდან (PDF) — 16 April 2016.
- ↑ Porter, Whitworth (1871) Malta and Its Knights. Pardon and Son, გვ. 299–300.
- ↑ p. 70. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2016-04-16. ციტირების თარიღი: 2021-05-03.
- ↑ HISTORIA HOSPITALIUM. www.um.edu.mt. ციტირების თარიღი: 2020-04-05