სპუტნიკ-1

„პირველი საბჭოთა და მსოფლიოში პირველი ხელოვნური დედამიწის თანამგზავრი“ ცნობადი არაოფიციალური სახელით „სპუტნიკ-1“ (რუს. «Спутник-1» — „თანამგზავრი“), თანამგზავრის კოდოდური აღნიშვნაა „პს-1“ (რუს. «ПС-1», «Простейший Спутник-1») — მსოფლიოში პირველი დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრი (დხთ), საბჭოთა კოსმოსური აპარატი, რომელიც საერთაშორისო გეოფიზიკური წლის ფარგლებში გაშვებულ იქნა ორბიტაზე 1957 წლის 4 ოქტომბერს.

სპუტნიკ-1
დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრი „სპუტნიკ-1“
მისია	გაშვებისთვის მიღებული გათვლებისა და ძირითადი ტექნიკური გადაწყვეტილებების შემოწმება; სატელიტური გადამცემების მიერ გამოსხივებული რადიოტალღების გავლის იონოსფერული კვლევები; ატმოსფეროს ზედა ფენების სიმკვრივის ექსპერიმენტული განსაზღვრა თანამგზავრის შენელებით; აღჭურვილობის მუშაობის პირობების კვლევა
COSPAR ID	1957-001B
SCN	00002
მისიის ხანგრძლივობა	3 თვე
ტექნიკური მახასიათებლები
მწარმოებელი	ОКБ-1
მასა	83.6 კგ
მისიის დაწყება
გაშვების თარიღი	4 ოქტომბერი, 1957, 19:28:34 UTC
სასტარტო მოედანი	სსრკ, ბაიკონურის კოსმოდრომი, მოედანი № 1
რაკეტა-მატარებელი	„სპუტნიკი“
კოსმოსური პროგრამა „სპუტნიკი“ ყველა კოსმოსური პროგრამა

დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრის შექმნაზე, პრაქტიკული კოსმონავტიკის ფუძემდებლის ს. კოროლიოვის ხელმძღვანელობის ქვეშ მუშაობდნენ მეცნიერები: მ. კოლდიში, მ. ტიხონრავოვი, მ. რიაზანსკი, ო. ივანოვსკი, ნ. ლიდორენკო, გ. მაქსიმოვი, ვ. ლაპო, კ. გრინგაუზი, ბ. ჩეკუნოვი, ა. ბუხტიაროვი, ნ. ბერესკოვი და სხვები.

დხთ „სპუტნიკ-1“-ის გაშვებამ დასაბამი მისცა პოლიტიკური, სამხედრო, ტექნოლოგიური და სამეცნიერო განვითარების ახალი ეპოქის დასაწყისს. მისი გაშვების თარიღი (4 ოქტომბერი) წარმოადგენს კაცობრიობის კოსმოსური ერის დასაწყისს და იგი ყოველწლიურად აღინიშნება რუსეთში, როგორც კოსმოსური ძალების დღე. მის სახელს ატარებს პლანეტა პლუტონის ზედაპირზე არსებული ერთ-ერთი დაბლობი (სახელი ოფიციალურად დაამტკიცა საერთაშორისო ასტრონომიულმა კავშირმა 2017 წლის 8 აგვისტოს).

ისტორია

გაშვება განხორციელდა სსრკ თავდაცვის სამინისტროს მე-5 კვლევითი პოლიგონიდან „ტიურა-ტამი“ (რომელმაც მოგვიანებით დაერქვა კოსმოდრომი „ბაიკონური“) კონტინენტთაშორისი ბალისტიკური რაკეტის «Р-7»-ის ბაზაზე შექმნილი რაკეტა-მატარებლის „სპუტნიკის“ მიერ 1957 წლის 4 ოქტომბერს. დხთ-ს ორბიტალური პერიოდი შეადგენდა 1 საათსა და 35 წუთს, ეკვატორის მიმართ დახრილობა — 65°. დხთ წარმოადგენდა 58 სმ დიამეტრის 83.6 კგ ბურთის ფორმის აპარატს, რომელზეც იდგა 20.005 და 40.002 მეგაჰერცი სიხშირის 2 რადიოგადამცემი. სიგნალებს ჰქონდათ ტელეგრაფის გადაცემათა სახეობა. მათი ხანგრძლივობა შეადგენდა 0.3 წმ-ს. ერთი რადიოგადამცემი სიგნალს გადასცემდა მეორე რადიოგადამცემის პაუზის დროს. აპარატიდან სიგნალები განუწყვეტლად გადმოეცემოდა 22 დღის განმავლობაში, სანამ 26 ოქტომბერს ელექტრული ბატარეები არ დაჯდა. 1958 წლის 4 იანვარს, „სპუტნიკ-1“ ორბიტაზე გაშვებიდან სამი თვის შემდეგ ატმოსფეროს ზედა შრეებში დაიწვა. ამ ხნის განმავლობაში აპარატმა 1440-ჯერ შემუფრინა დედამიწას. თანამგზავრის პარალელურად, ოდნავ განსხვავებულ ორბიტაზე ფრინავდა რაკეტა-მატარებელი, რომლითაც იქნა გაშვებული კოსმოსში. დედამიწიდან შესაძლებელი იყო თვალყურის დევნება, როგორც თანამგზავრის ისე რაკეტა-მატარებლის.

რესურსები ინტერნეტში

• Советский спутник — первый в мире! К 60-летию запуска Первого искусственного спутника Земли (подборка документов) დაარქივებული 2024-07-13 საიტზე Wayback Machine.
• «Спутник как предостережение», «Los Angeles Times», 30 сентября 2007 დაარქივებული 2020-01-02 საიტზე Wayback Machine.
• Об испытаниях ракеты Р-7 вспоминает известный испытатель фирмы С. П. Королёва, Лауреат Ленинской и Государственной премий Аркадий Ильич Осташев // Социально-просветительный портал «Труженики космоса»
• Sputnik Program Page by NASA’s Solar System Exploration(ინგლისური)
• A joint Russian project of Ground microprocessing information systems SRC «PLANETA» and Space Monitoring Information Support laboratory (IKI RAN) dedicated to the 40th anniversary of Sputnik 1(ინგლისური)
• Sputnik: the fiftieth anniversary на сайте НАСА(ინგლისური)
• Isachenkov, Vladimir (2007-09-30). „Sputnik at 50: An improvised triumph“. USAToday. Associated Press. ციტირების თარიღი: 2010-12-03.
• Список участников подготовки и запуска первого искусственного спутника Земли на портале cosmoworld.ru
• Александр Милкус. Первый искусственный спутник Земли: шаг в космос (беседа с ветераном отрасли Георгием Романовичем Успенским, фото их архива последнего) // Комсомольская правда, 2021 г.