საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
იარლიყი: მრავალმნიშვნელოვანი ბმულები |
No edit summary |
||
ხაზი 1:
'''საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტი''' ('''„დამკომი“''', '''„პარიტეტული კომიტეტი“''') — [[საქართველო|საქართველოს]]
==ისტორია==
ხაზი 13:
ტექსტი საგანგებო წერილთან ერთად გაეგზავნა [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] ემიგრაციაში მყოფ მთავრობას. კავშირს კომიტეტსა და მთავრობას შორის ახორციელებდა ე. წ. „[[კონსტანტინეპოლი|კონსტანტინეპოლის]] ბიურო“, რომელიც წარმართავდა ასევე საიდუმლო მოლაპარაკებებს [[თურქეთი|თურქეთის]], [[საფრანგეთი|საფრანგეთის]], [[გერმანია|გერმანიის]] და [[დიდი ბრიტანეთი|დიდი ბრიტანეთის]] მთავრობებთან დახმარების თაობაზე.
დამკომის ერთ-ერთი საზრუნავი იყო ჩრდილო კავკასიასთან და აზერბაიჯანთან დაკავშირება და საბჭოთა ხელისუფლების წინააღმდეგ ერთიანი ფრონტის შექმნა. სომხებთან კავშირზე დამკომმა უარი თქვა. 1923 წლის მაისში ბაქოში მიავლინეს ევტიხი სალუქვაძე მუსავატელებთან დაკვშირის დასამყარებლად. სალუქვაძე შეხვდა აღა-ალი იუსიფ-ზადეს. იუსიფ ზადე თბილისში ჩავიდა 1923 წლის ნოემბერში. შედგა მოლაპარაკებები მასა და ნოე ხომერიკს შორის, მაგრამ იმავე თვეში ჩეკამ ხომერიკი დააპატიმრა, ხოლო 1924 წლის თებერვალში სალუქვაძე და იუსიფ–ზადე. ამის შემდეგ აზერბაიჯანთან კავშირი შეწყდა. ჩრდილოეთ კავკასიასთან ურთიერთობა ჰქონდა ქაქუცა ჩალოყაშვილს, რომელმაც კავშირები დაამყარა დაღესტანთან და ჩენეთთან. ჩეჩნეთში [[ქისტები|ქისტებმა]] შექნეს შეიარაღებული რაზმები, რომლებიც მზად იყვნენ კახეთში გადასასვლელად, მაგრამ [[თუშები|თუშებმა]] ისინი არ გაატარეს მათი საქონლის გაძარცვის შიშით. ▼
დამკომთან შეიქმნა „სამხედრო ცენტრი“, რომელსაც უშუალო ხელმძღვანელობა უნდა გაეწია შეიარაღებული გამოსვლებისათვის. მის პირველ თავმჯდომარედ აირჩიეს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის თავმჯდომარე, გენერალი [[კონსტანტინე აფხაზი|კოტე აფხაზი]]. 1923 წლის დასაწყისიდან დამკომის დაქვემდებარებაში გადავიდა ქაქუცა ჩოლოყაშვილის სამხედრო რაზმი.
თავისი ფართო აგენტურული ქსელის საშუალებით და გამცემლობის შედეგად, ბოლშევიკურმა [[საგანგებო კომისია|საგანგებო კომისიამ]] (ე. წ. „ჩეკა“) პატიმრობაში აიყვანა მრავალი შეთქმულთაგანი. განსაკუთრებით დიდი დარტყმა მიადგა კომიტეტს [[1923]] წლის გაზაფხულზე, როდესაც დააპატიმრეს დამკომის თავმჯდომარე ნ. ქარცივაძე და სამხედრო ცენტრის წევრები: გენერალი [[კონსტანტინე აფხაზი|კოტე აფხაზი]], გენერალი [[ალექსანდრე ანდრონიკაშვილი]], გენერალი [[ვარდენ წულუკიძე]], გენერალი [[როსტომ მუსხელიშვილი]], პოლკოვნიკი [[ელიზბარ გულისაშვილი]], პოლკოვნიკი [[ალექსანდრე მაჭავარიანი (სამხედრო)|ალექსანდრე მაჭავარიანი]], პოლკოვნიკი [[გიორგი ხიმშიაშვილი]], როტმისტრი [[ლევან კლიმიაშვილი]], როტმისტრი [[სიმონ ბაგრატიონ-მუხრანელი]], პოლკოვნიკი [[დიმიტრი ჩრდილელი]], კაპიტანი ივანე ყარანგოზიშვილი, როტმისტრი [[ფარნაოზ ყარალაშვილი]], [[იასონ კერესელიძე]] (გენერალ [[ლეო კერესელიძე|ლეო კერესელიძის]] უმცროსი ძმა), [[სიმონ ჭიაბრიშვილი]], [[ივანე ქუთათელაძე]] და [[ნიკოლოზ ზანდუკელი]]. 1923 წლის 20 მაისს ისინი დახვრიტეს თბილისში, დღევანდელი [[ვაკის პარკი]]ს ტერიტორიაზე. ამის შემდეგ არჩეულ იქნა „დამკომის“ სამხედრო ცენტრის ახალი შემადგენლობა გენერალ [[სპირიდონ ჭავჭავაძე|სპირიდონ ჭავჭავაძის]] ხელმძღვანელობით. ჩეკას ტყვეობაში აღმოჩნდნენ ასევე ემიგრაციიდან დაბრუნებული ნოე ხომერიკი და [[ვალიკო ჯუღელი]]. ხომერიკის დაპატიმრებამ შეაჩერა დამკომის გააქტიურებული საქმიანობა. 1923 წლის 26 მაისს დამკომმა წერილით მიმართა [[ერთა ლიგა]]ს.
1923 წლის მარტიდან დამოკომის თავმჯდომარე გახდა სოციალ-დემოკრატი [[კონსტანტინე ანდრონიკაშვილი]], რომელიც კომიტეტს ხელმძღვანელობდა ლიკვიდაციამდე (1924 წლის სექტემბერი). 1924 წლის თებერვალში დამკომი დატოვა გრიგოლ რცხილაძემ, რომელიც აჯანყების წინააღმდეგი იყო. მის ნაცვლად დამკომის წევრი გახდა სამსონ დადიანი, რომელიც ასევე წინააღმდეგი იყო შეიარაღებული აჯანყებისა. დადიანმა დამკომი აგვისტოში დატოვა. იოსებ გობეჩია დამკომში შეცვალა მიხეილ ბოჭორიშვილმა. ანდრონიკაშვილის თავმჯდომარეობის დროს დამკომმა საზღვარგარეთიდან მიიღო 10 ათასი ლირა. ამ თანხას გოგიტა ფაღავა ღებულობდა და მისი ნაწილი საორგანიზაციო საქმეს ხმარდებოდა, ნაწილს კი დაკომი ქაუცა ჩოლოყაშვილს უგზავნიდა.
▲დამკომის ერთ-ერთი საზრუნავი იყო ჩრდილო კავკასიასთან და აზერბაიჯანთან დაკავშირება და საბჭოთა ხელისუფლების წინააღმდეგ ერთიანი ფრონტის შექმნა. სომხებთან კავშირზე დამკომმა უარი თქვა. 1923 წლის მაისში ბაქოში მიავლინეს ევტიხი სალუქვაძე მუსავატელებთან დაკვშირის დასამყარებლად. სალუქვაძე შეხვდა აღა-ალი იუსიფ-ზადეს. იუსიფ ზადე თბილისში ჩავიდა 1923 წლის ნოემბერში. შედგა მოლაპარაკებები მასა და ნოე ხომერიკს შორის, მაგრამ იმავე თვეში ჩეკამ ხომერიკი დააპატიმრა, ხოლო 1924 წლის თებერვალში სალუქვაძე და იუსიფ–ზადე. ამის შემდეგ აზერბაიჯანთან კავშირი შეწყდა. ჩრდილოეთ კავკასიასთან ურთიერთობა ჰქონდა ქაქუცა ჩალოყაშვილს, რომელმაც კავშირები დაამყარა დაღესტანთან და ჩენეთთან. ჩეჩნეთში [[ქისტები|ქისტებმა]] შექნეს შეიარაღებული რაზმები, რომლებიც მზად იყვნენ კახეთში გადასასვლელად, მაგრამ [[თუშები|თუშებმა]] ისინი არ გაატარეს მათი საქონლის გაძარცვის შიშით. აზერბაიჯანთან და ჩრდილო კავკასიასთან შეწყვეტილი კავშირების გამო დამკომი იძულებული გახდა აჯანყება მხოლოდ საქართველოში დაეწყო. აჯანყების მთავარსარდალად დაინიშნა [[სპირიდონ ჭავჭავაძე]]. აჯანყების თარიღად დაინიშნა 1924 წლის თებერვალი, მაგრამ 1923 წლის ნოემბერში ნოე ხომერიკის დაპატიმრების გამო აჯანყება გადაიდო.
[[1924]] წლის [[აგვისტოს აჯანყება]], ცენტრთან შეუთანხმებელი და ადგილობრივი მენშევიკების დესტრუქციული მოქმედების გამო, [[ჭიათურა|ჭიათურაში]] დაიწყო დმკომის მიერ დადგენილ ვადაზე 24 საათით ადრე,- ხსენებული წლის [[28 აგვისტო|28 აგვისტოს]], დილის 6 საათზე. ამან მეტად უარყოფითი გავლენა იქონია ამბოხების მთელ შემდგომ მსვლელობაზე. აჯანყების უკანასკნელ დღეებში, 1924 წლის 4 სექტემბერს, ჩეკამ მიაგნო დამკომის მთავარ შტაბს [[შიო მღვიმეს მონასტერი|შიო მღვიმეს მონასტერში]] და დააპატიმრა მისი ლიდერები, მათ შორის თავმჯდომარე [[კონსტანტინე (კოტე) ანდრონიკაშვილი|კოტე ანდრონიკაშვილი]]. ისინი პირადად [[ლავრენტი ბერია|ლ. ბერიამ]], ამიერკავკასიის და საქართველოს „ჩეკა“-ს უფროსის მოადგილემ, დაკითხა თბილისში და ხელი მოაწერინა მოწოდებაზე, რომელიც აღიარებდა აჯანყებას დამარცხებას და მოუწოდებდა პარტიზანულ რაზმებს დაეყარათ იარაღი. თავად სასიკვდილოდ განწირული შეთქმულები დათანხმდნენ მხოლოდ იმ პირობით, თუ დაუყოვნებლად გაიცემოდა მასობრივი რეპრესიების შეწყვეტის ბრძანება. მიუხედავად ამისა, [[წითელი ტერორი]] საქართველოში კიდევ დიდხანს გაგრძელდა. კომიტეტის წევრების უმრავლესობა სიკვდილით დასაჯეს. მხოლოდ მებრძოლთა მცირე ნაწილმა (მაგ.: [[ქაქუცა ჩოლოყაშვილი]] და მისი შეფიცულები, [[სპირიდონ ჭავჭავაძე]], [[მიხეილ ლაშქარაშვილი]], [[სერგო მათითაიშვილი]], [[ავთანდილ ურუშაძე]]) მოახერხა საზღვარგარეთ გახიზვნა.▼
▲[[1924]] წლის [[აგვისტოს აჯანყება]], ცენტრთან შეუთანხმებელი და ადგილობრივი მენშევიკების დესტრუქციული მოქმედების გამო, [[ჭიათურა|ჭიათურაში]] დაიწყო დმკომის მიერ დადგენილ ვადაზე 24 საათით ადრე,- ხსენებული წლის [[28 აგვისტო|28 აგვისტოს]], დილის 6 საათზე. ამან მეტად უარყოფითი გავლენა იქონია ამბოხების მთელ შემდგომ მსვლელობაზე. აჯანყების უკანასკნელ დღეებში, 1924 წლის 4 სექტემბერს, ჩეკამ მიაგნო დამკომის მთავარ შტაბს [[შიო მღვიმეს მონასტერი|შიო მღვიმეს მონასტერში]] და დააპატიმრა მისი ლიდერები, მათ შორის თავმჯდომარე [[კონსტანტინე (კოტე) ანდრონიკაშვილი|კოტე ანდრონიკაშვილი]]. ისინი პირადად [[ლავრენტი ბერია|ლ. ბერიამ]], ამიერკავკასიის და საქართველოს „ჩეკა“-ს უფროსის მოადგილემ, დაკითხა თბილისში და ხელი მოაწერინა მოწოდებაზე, რომელიც აღიარებდა აჯანყებას დამარცხებას და მოუწოდებდა პარტიზანულ რაზმებს დაეყარათ იარაღი. თავად სასიკვდილოდ განწირული შეთქმულები დათანხმდნენ მხოლოდ იმ პირობით, თუ დაუყოვნებლად გაიცემოდა მასობრივი რეპრესიების შეწყვეტის ბრძანება. მიუხედავად ამისა, [[წითელი ტერორი]] საქართველოში კიდევ დიდხანს გაგრძელდა. კომიტეტის წევრების უმრავლესობა სიკვდილით დასაჯეს. მხოლოდ მებრძოლთა მცირე ნაწილმა (მაგ.:
== იხილეთ აგრეთვე ==
* [[1924 წლის აგვისტოს აჯანყება]]▼
▲* [[აგვისტოს აჯანყება]]
== ლიტერატურა ==
Line 41 ⟶ 40:
* {{cite web|url=http://archive.security.gov.ge/1924.html|title=„დამკომი“ და დიდი აჯანყება|publisher=[[საქართველოს შსს]] საარქივო სამმართველო|description=საარქივო მასალები: ტექსტური, ფოტო, ვიდეო|accessdate=2010-04-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110721031432/http://archive.security.gov.ge/1924.html|archivedate=2011-07-21}}
[[კატეგორია:საქართველოს
[[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის ისტორია]]
[[კატეგორია:ქართული ნაციონალიზმი]]
| |||