კოლხეთის სამეფო: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 1:
{{ინფოდაფა ყოფილი ქვეყანა
|სახელი =კოლხეთის სამეფო <br>Κολχίς
|მშობლიური სახელი =
|სტატუსი =
|ჰიმნი =
|დროშა =
|დროშის აღწერა =
|გერბი =
|გერბის აღწერა =უძველესი კოლხური სიმბოლო ბორჯღალი (ჰელიო)
|რუკა =Early Georgian States Colchis And Iberia ka.svg
|აღწერა =კოლხეთი ძვ. წ. XII-I საუკუნეებში
|p1 = აია
|flag_p1 =
|p2 =
|flag_p2 =
ხაზი 20:
|შექმნილია =[[ძვ. წ. XII საუკუნე]]
|ლიკვიდერებულია =[[ძვ. წ. II საუკუნე]]
|s1 =
|flag_s1 =
|s2 =
|flag_s2 =
ხაზი 27:
|flag_s3 =
|დევიზი =
|დედაქალაქი =[[აია]] (
|ქალაქები =[[აია]] [[ფაზისი]], [[დიოსკურია]], [[გიენოსი]], [[პიტიუსი]], [[გაგარი]], [[სურიუმი]], [[საირხე]], [[კუტაია]], [[მალა]]
|ენა = [[ქართველური ენები]] [[ზანური]] , [[მეგრული]] , [[ლაზური]]
|ვალუტა =[[კოლხური თეთრი]]. [[ოქრის სტრატერი]]
|ფართობი =
|მოსახლეობა =[[კოლხები]], [[სანები(სვანები)]], [[ხალიბები]], [[მაკრონები]], [[ტაოხები]], [[ტიბერანები]], [[სკვიმნები]], [[მახელონები]], [[ლაზები]], [[ჭანები]], [[ბეხირები]], [[ჰენიოხები]], [[ზიდრიტები]], [[მარები]], [[აფსილები]], [[გელონები]] [[ბერძნები]]
|მართველობის ფორმა =[[მონარქია]]
ხაზი 55:
|წელი6 =
|დამატებითი პარამეტრი2 =ცნობილი მმართველები
|პარამეტრის შიგთავსი2 =[[აიეტი]] (ძვ,წ, XIIს)
|წინა =
|წინამორბედი1 =
ხაზი 77:
}}
'''კოლხეთის სამეფო'''
==გეოგრაფია და ტოპონიმიკა==
[[ფაილი:Map_of_Colchis,_Iberia,_Albania,_and_the_neighbouring_countries_ca_1770.jpg|მინი|მარცხნივ|ანტიკური ხანის კოლხეთი, ბერძნულ წყაროებზე დაყრდნობით, დაბეჭდილია ლონდონში, 1770.]]
კლასიკურ ავტორთა თანახმად, კოლხეთის ტერიტორია ესაზღვრებოდა სამხრეთ-დასავლეთით პონტუსს, დასავლეთით პონტუს ევქსინუს ([[შავი ზღვა]]) მდინარე კორაქსამდე (შესაძლოა დღევანდელი მდინარე [[ბზიფი]]), ჩრდილოეთით დიდი კავკასიონის მთაგრეხილს, რომლის იქით სარმატია მდებარეობდა, აღმოსავლეთით [[იბერია]]სა და მცირე კავკასიის მთაგრეხილს, ხოლო სამხრეთით [[სომხეთი|სომხეთს]]. ავტორების მიხედვით მცირე განსხვავებაა თუ რამდენად ვრცელდებოდა კოლხეთის ტერიტორია სამხრეთ-დასავლეთზე: [[სტრაბონი]]ს მიხედვით კოლხეთი იწყებოდა [[ტრაპიზონი|
სახელწოდება კოლხეთი პირველად მოხსენიებულია [[ესქილე
==ისტორია==
===ადრეული პერიოდი===
{{საქართველოს სახელმწიფოებრიობა}}
[[ფაილი:Colchian pendants.jpg|მინი|270x270პქ|კოლხი დიდებულის ცხენის ოქროს შესამკობელი]]
[[ფაილი:Georgia - Colchis Gold (15018258752).jpg|მარცხნივ|მინი|კოლხური ოქრო]]
რეგიონის არქეოლოგიური გათხრებით მიღებული ცნობების თანახმად აქ კარგად განვითარებული ბრინჯაოს კულტურა უნდა ყოფილიყო, ცნობილი როგორც [[კოლხური კულტურა]]. ის ენათესავება მეზობელ ყუბანის კულტურას, რომელიც შუა ბრინჯაოს ხანაში განვითარდა. ურბანიზაციის პროცესი სწრაფად ვითარდება და ჩამოყალიბებულ სახეს იძენს ძვ. წ.-ის მეორე ათასწლეულის ბოლოსკენ, ბერძნების დასახლებამდე მრავალი საუკუნით ადრე. გვიანდელ ბრინჯაოს ხანაში (ძვ. წ. XVI - VIII საუკუნეები) კოლხებმა ისწავლეს ლითონის დნობისა და ჭედვის ხელობა, ევროპამდე დიდი ხნით ადრე. პარალელურად ვითარდება აგროკულტურა, იმ პერიოდისთვის პროგრესული ირიგაციის სისტემებით, რასაც ხელს უწყობდა ადგილობრივი ნიადაგის ნაყოფიერება და ზომიერი ჰავა. ამ პერიოდის სამაროვნები საკმაოდ მდიდარია ბრინჯაოს იარაღით. შეინიშნება ნომადური გავლენაც (სკვითური, კიმერიული). გვიანდელ ეტაპზე სახელმწიფოებრივი კონსოლიდაციის პროცესების პირობებში ინტენტიურად იქნა ათვისებული დღევანდელი რიონისა და ენგურის ხეობები და მღისწინეთი. მეტალურგიის განვითარებამ, მეურნეობისთვის საწარმოო მიწების მომრავლებამ მოსახლეობის მატება გამოიწვია. ამ პროცესებს მოყვა მატერიალური კეთილდღეობის ზრდაც. მთა და ბარი ერთმანეთს დაუახლოვსა და დაჩქარდა კონსოლიდაციის პროცესები. მომზადდა ნაიდაგი მომავალი სახელმწიფოებრივი გაერთიანებისთვის.
Line 103 ⟶ 105:
===კოლხა===
[[ფაილი:Colchis-coins.jpg|thumb|left|კოლხური მონეტები]]
[[ფაილი:Normal Colchian Axes from Tli Cemetery-tli2C tomb 282.jpg|მინი|[[კოლხური ცული]]. ბრინჯაოს ხანის ერთ ერთი გამორჩეული სოამარი იარაღი.]]
ძვ. წ. XII საუკუნეში რეგიონში მოსახლე ტომების მზარდი კონსოლიდაციის შედეგად ჩამოყალიბდა ადრეკლასობრივი კოლხეთის სამეფო. ძველ სამყაროში კარგად ცნობილი სახელმწიფო, რომელსაც ბერძნულ მითოლოგიაში ადიდებენ, როგორც არგონავტების მოგზაურობის მიზეზს, მედეას სამშობლოსა და ჯადოსნური საიდუმლოების ცოდნის წყაროს. ურარტუელთა მიერ ცნობილი იყო როგორც კოლხა ან კულხა. პირველად წყაროებში (კილხი//კოლხა) იხსენიება ტიგლათფილესერის ჩრიდლოეთის ლაშქრობისას. ძვ.წ. 1112 წელს იგი იხსენებს ამ მხარიდან მოსულ "60 მეფეს", როგორც ჩანს ამ დროს ტომობრივი კონსოლიდაცია ჯერაც არ იყო დასრულებული რადგან ერთი მეთაური არ ჩანს. თუმცა შემდგომში რეგიონში აგრესიული სახელმწიფოების მომძლავრებამ დააჩქარა ამ ტომების კონსოლიდაცია. დაპყრობლის წინაამღდეგ გაერთიანება მალე მყარ პოლიტიკურ და კულტურულ გაერთიანებაში გადაიზარდა და ამავე საუკუნის მიწურულს ჩამოყალიბდა კოლხას სამეფო. მისი ტერიტორია მოიცავდა სამხრეთით ჭოროხის აუზიდან და სამხრეთ აღმოსავლეთ შავიზღვისპირეთიდან, ჩრდილოეთით კოლხეთის მთისწინეთამდე. ამ გაერთინებამ კოლხური კულტურის აერალი ერთი მმართველის ხელქვეით მოაქცია. დაჩქარდა მეტალურგიული განვითარება. მცირე აზიის ცენტრებთან კულტურულმა და პოლიტიკურმა კავშირებმა გააძლიერა მიწათმოქმედების და მესაქონლეობის დარგები. ასევე ვაჭრობა. ეს იყო უკვე ერთიანი პოლიტიკური ერთეული "მეფით", "მეფისნაცვლებით", რომლებიც პროვინციებს მართავენ, "სამეფო ქალაქებით" და ა.შ. ტიგლათფილესერის შემდეგ ლურსმნული წყაროები სდუმან. შემდგომ კოლხა ისევ ჩნდება ურარტუულ წყაროებში. არგიშთი მეორის მიერ დიაოხის მრავალგზის დარბევის და შემდეგ მისი დაპყრობის პროცესში, კოლხებმა გამოიყენეს ხელსაყრელი ვითარება და დიაოხის ჩრდილოეთ პროვინციები დაიპრეს. ეს ჩანს ჩანაწერებში. ზოგიერთი ქვეყანა, რომელიც მანამდე დიაოხის შემადგენლობაში იხსენიება ურარტუულ წყაროებში. შემდგომში კოლხეთის ქვეშემრდომადაა აღნიშნული. მაგ. ხასას ქვეყანა. სამხრეთი კი ურარტუს დარჩა. კოლხა და ურარტუ უშუალოდ გაუმეზობლდნენ ერთმანეთს და მათ შორის მალევე დაიწყო სისხლისმღვრელიი ომები. თავდაპირველად კოლხებმა წარმატებებს მიაღწიეს, თუმცა შემდგომში რამდენიმე სხვა პროვინცია დაკარგეს (მათ შორის სამეფო ქალაქი ილდამუსა) ურარტუს მეფე სარდურ II-სთან ძვ. წ. 750-748 ("გავემართე სალაშქროდ კოლხთა ქვეყნის წინაამღდეგ, ღვთაება ხალდის ხახა, ხასას მეფე მისი ხალხითურთ იქედან წავიყვანე ტყვედ და დავასახლე ჩემს ქვეყანაში") ომში. ეს იყო უმნიშვნელო ლაშქრობა რადგან ეს ჩრდილოეთ დიაოხში ლაშქრობაა რაც კოლხებისთვის არც ისე საგანგაშოა. სარდური მის მეფესთან არ იბრძვის. მეორე ლაშქრობის 744-742 წწ. ომებისას როგორც ჩანს ურარტელები უკვე საკუთრივ კოლხას სამხრეთ პროვინციებში იჭრებიან ქვეყნის სიღრმისაკენ. სარდური იპყრობს "სამეფო ქალაქ" ილდამუსას და მის მეფისნაცვლებს ატყვევებს. ლურსმნულ წარწერებში "სამეფო ქალაქი" დედაქალაქს არ აღნიშნავს. აქ კოლხეთის მეფისნაცვლები მსხდარან თუმცა საკმაოდ მნიშვნელოვანი ქალაქი უნდა ყოფილიყო. სარდური ამჯერადაც თავს იკავებს კოლხას ძირითად ძალებთან შებძოლებისგან. ქალქის საშველად მოსულა კოლხეთის მეფე თავისი არმიით, სამწუხაროდ ლურსმნულ წარწერაში მისი სახელის დიდი ნაწილი წაშლილია და დარჩენილია სახელის დაბოლოების მხოლოდ ორი ასო - "სა". სარდურს დაურბევია დასახლელები და ნადვლით უკან გაბრუნებულა. როგორც ჩანს, კოლხასა და ურარტუს შორის ომები მერვე საუკუნის მანძილზე თითქმის არც შეწყვეტილა.
[[ფაილი:Colchian necklace.jpeg|მინი|250x250პქ|კოლხური ოქროს ყელსაბამი]]
[[ფაილი:Colchian scent bottle 4th century BC.jpg|მარცხნივ|მინი|კოლხური ვერცხლის სურა]]
კოლხეთის ძლიერების ეპოქად სწორედ ძვ.წ. VIII საუკუნე მიიჩნევა, საუკუნის დასასრულს ჩრდილოეთიდან ნომადების დიდი შემოსევები დაიწყო. ძვ.წ. დაახლ. 720 წელს კიმერიელთა დიდი ნაკადები შემოიჭრა კოლხეთის ტერიტორიაზე ჩრიდლოეთ შავიზღვისპირეთის მხრიდან. შემოსევა იმდენად დამნგრეველი იყო, რომ კიმერიელთა სახელი დღემდე შემორჩა ქართულ ენაში (გიმირ//გმირი). ამას დაერთო მალე სკვითების შემოსევაც დარუბანდის მხრიდან, რომლებიც კიმერიელებს ედგნენ კვალში, რამაც დამანგრეველი დარტყმა მიაყენა სამხრეთ კავკასიას. საბოლოოდ მოსპო მზარდი კოლხური კონსოლიდაცია. კიმერიელთა დამანგრეველი ლაშქრობის შესახებ წყაროები დაცულია ასურეთის მეფის სარგონ II-ის (ძვ.წ. 722-705) დროინდელ დოკუმენტში. აქ საკმაო ცნობებია იმ საშინელი დამარცხების შესახებ, რომელიც ურარტელებს და კოლხებს განუცდიათ კიმერიელებთან ომში. ეს დამარცხება უნდა მომხდარიყო დაახლ. არაუადრეს ძვ.წ. 715 წელს. გამარჯვებული კიმერიელები აღმოსავლეთ შავიზღვისპირეთში და მცირე აზიის ზოგიერთ ოლქში დასახლდნენ და აქ სამეფოებიც შექმნეს. დას. საქართველოში მრავლადაა ამ პერიოდის სამაროვნები და სკვითური იარაღები აღმოჩენილი ასევე კიმერიული შუბისპირები, ნოამადური აკინაკები და ა.შ,.ამრიგად კოლხამ არსებობა შეწყვიტა, მოსახლეობის ნაწილი გაწყდა, ნაწილი მზობელ მხარეებში გადასახლდა. მთიელმა ტომებმა ბარში ჩამოსვლა იწყეს. სიტუაციის მეტ-ნაკლებად ჩაწყნარების შემდეგ კოლხა-დიაოხის ტერიტორიულ არეალში პირველობას იწყებენ ხალიბები, რომელთა კულტურაც და ძალაც კრინის მაღალი განვითარებიის კულტურას და მეტალურგიას ეფუძნებოდა. შემდგომში ხალიბებს ანაცვლებენ სასპრები, რომელბმაც დიდი წვლილი შეიტანეს აღმოსავლეთ საქართველოს სახელმწიფოებრივ ფორმირებაში. მიდიის მიერ ურარტუს განადგურბის შემდეგ (ძვ.წ. 590წ) დას. საქართველოში დაჩქარდა ადრინდელი პროცესები და მომზადდა ნიადაგი ახალი მზარდი კონსოლიდაციისათვის. დამარცხებული ურარტელების ნაწილი სომხებს შეერია ერთი ნაკადი კი ჩრდილოეთისკენ დაიძრა და ქართველურ ტომებს შეერწყა. მათ თან მოიტანეს არალეს კულტი.აქემენიანთა იმპერიის შექმნის შემდეგ გლობალურ ვაჭრობაში ჩართული ქართული ტომების სოციალურ-ეკონომიკური განვითარება დაჩქარდა, ამას თან დაერთო დას. საქართველოში ბერძენთა ინტენსიური მიგრაცია და დასავლეთის სამყაროსთან აქტიური სავაჭრო-ეკონომიკური ურთიერთობების გაბმა. სამხრეთ კავკასია იქცა აღმოსავლეთისა და დასავლეთის კულტურის თანხვედრის ადგილად. რეგიონი იქცა მსხვილ პოლიტიკუ-ეკონომიკურ რგოლად საერთაშორისო ვაჭრობასა და პოლიტიკაში. კოლხეთი ბერძნულ სამყაროს დაუახლოვდა, ხოლო აღმოსავლეთით სასპერების და მესხების გაერთიანება მიდიელებსა და სპარსელებს. დაუძლურებულმა კოლხურმა ტომებმა თითქმის საუკუნის შემდეგ შეძლეს მეორედ აღორძინება ბერძნული კოლონიზაციის პირობებში. კოლხურ სამყაროში შემავალი ტომების ნაწილი (ტაოხები, სასპერები, ხალდები, ხალიბები) უშუალოდ სპარსეთის გავლენის ქვეშ მოექცნენ და 19-ე სატრაპიის ფარგლებში შევიდნენ. შედარებით ჩრდილოეთ ნწილში მცხოვრებმა ტომებმა კი ნებაყოფლობითი ძღვენი დააწესეს სპარსეთის მეფის მიმართ - ყოველ ხუთ წელიწადში 100 ვაჟი და 100 ქალწული.
===ბერძნული კოლონიზაცია===
[[ფაილი:Colchis-Nike.jpg|right|thumb|[[ნიკე (ქალღმერთი)|ქალღმერთი ნიკეს]] მინიატურა ნაპოვნი [[ვანი|ვანში]].]]
რეგიონის განვითარებული ეკონომიკა და ხელშემწყობი გეოგრაფიული და ბუნებრივი პირობები კოლხეთს განსაკუთრებით მიმზიდველს ხდიდა მილეტელი ბერძნებისთვის, რომელთაც კოლხეთის კოლონიზაცია მოახერხეს ძვ. წ. VI-V საუკუნეებში და შავი ზღვის სანაპიროზე [[ფაზისი|ფაზისში]], [[გონიო]]სა და [[დიოსკურია]]ში სავაჭრო პორტები დააარსეს. ძველი ბერძენული თქმის თანახმად ეს ''ყველაზე შორეული ვოიაჟი'' იყო უკიდურეს აღმოსავლეთში, რომელიც იმდროინდელი ელინისტური საზოგადოებისთვის ცნობილი იყო, საიდანაც მზე ამოდიოდა. ეს მიწა მდებარეობდა [[ალექსანდრე მაკედონელი|ალექსანდრე დიდის]] მიერ დაპყრობილ მიწათა აღმოსავლეთ საზღვართან. ფაზისი და დიოსკურია ბრწყინვალე ბერძნული ქალაქები გახდა, რომელიც დიდვაჭარი ოლიგარქების მიერ იმართებოდა, თუმცა მათ დროდადრო გარშემო მცხოვრები კოლხური ტომები აწუხებდნენ, სანამ საბოლოო ასიმილაციას განიცდიდნენ. იმ დროის ერთ ერთ უდიდეს ცივილიზაციასთან კონტაქტმა კოლხეთში დააჩქარა კულტურულ-ეკონომიკური განვითარება. ამ პერიოდში აქ უკვე ჩანს ვაჭართა მსხვილი ფენა. შიდა ბაზარი და საერთაშორისო ვაჭრობის გაფართოების მცდელობები. "კოლხური თეთრი" გაცხოელებული ვაჭრობის მანიშნებელია. კოლხი ვაჭრები, ხელოსნები და მჭედლები სკაუთარ ნაწარმს ყიდდნენ მცირე აზიის და შავი ზღვის პოლისების ბაზრებზე. ასევე ცნობილი იყო კოლხური სელი, რომელიც ვძველ სამყაროში ყველაზე ცნობილი მატერია იყო. აგრეთვე გაქონდათ ხე ტყე, გაყავდათ მონები. ცნობილი იყო კოლხური ხოხობი, რომელსაც "ფასიანურს" უწოდებდნენ და საკმაოდ ძვირიც უნდა ღირებულიყო. ყველაზე ახლო პოლიტიკურ-კულტურული და ეკონომიკური ურთიერთობა კოლხეთს გააჩნდა ჩრდ. შავიზღვისპირეთში წარმოქმნილ ბერძნულ სამეფოსთან ბოსფორთან. ყირიმში გათხრილი იიმავე პერიოდის ტაძრებში აღმოჩენილია კოლხური თეთრების განძი. ასევე ამფორა რომელზედაც ბერძნულად ამოტვირრულია სახელი "კოლხოს".
Line 113 ⟶ 121:
ბერძნების მიერ დაარსებულ სავაჭრო პოლისებს შორის ყველაზე ცნობილები იყო: ფაზისი, დიოსკურია, გიენოსი, ფაზისი და პიტიუსი. მათ შორის მნიშვნელოვანი იყო ფაზისი სადაც ყველაზე ძლიერი ბერძნული სავაჭრო ფენა და ელიტა იყრიდა თავს კოლხეთის მასშტაბით რადგანაც შემდგომში იგი მნიშვნელოვან როლს არ კარგავს დასავლეთ საქართველოს განვითარების საქმეში (მაგ. [[კოლხეთის უმაღლესი რიტორიკული სკოლა]]). ასევე მნიშვნელოვანი ქალაქები იყო სურიუმი (ვანი), საირხე, დაბლაგომი, ხოლო ქვეყნის სიღრმეში იხსენიება დიდი ბარბაროსული ქალაქი, რომელიც ვარაუდით შემდგომში ეგრისის პერიოდში არსებულ მდიდარ რეგიონში მოხირისში უნდა არსებულიყო(დაახლ. რიონსა და ცხენისწყალს შორის არსებული დაბლობი რაიონი).
[[ფაილი:Colchis gold diadem r.JPG|მინი|250x250პქ|კოლხი დიდებულის ოქროს დიადემა]]
სპარსეთის იმპერიის დაცემის შემდეგ კოლხეთის მნიშვნელოვანი ნაწილი ადგილობრივად ცნობილი, როგორც [[ეგრისი]], [[იბერია|იბერიის სამეფოს]] ნაწილი გახდა დაახ. [[ძვ. წ. 302]] წელს. თუმცა კოლხეთი იბერიას მალევე გამოეყო და რამდენიმე მცირე სამთავროდ დაიშალა. კოლხეთის სამთავროები დამოუკიდებლობას ინარჩუნებდნენ რეგიონის [[მითრიდატე VI ევპატორი|მითრიდატე პონტოელის]] მიერ დაპრყობამდე (ძვ. წ. 101).
შემდგომში კოლხეთი [[მითრიდატე VI ევპატორი|მითრიდატე VI ევპატორმა]] დაიმორჩლა და აქ საკუთარი მმართველები დასვა. ცენტრად კი დიოსკურია აქცია. ძვ.წ. 85 წელს კოლხები მისი შვილის წაქეზებით აუჯანყდნენ პონტოელებს მაგრამ დამარცხდნენ. სოწრედ კოლხეთის აჯანყებამ სეაფერხა მითრიდატეს ლაშქრობა დასავლეთით რომის წინაამღდეგ. ადგილობრივი სკეპტუხების ნაწილი მითრიდატეს მიუდგა. რომთან სასტიკი მარცხის შემდეგ მითრიადატე კოლხეთში გაიქცა. ძვ.წ. 65 წელს კოლხეთში შემოჭრილ პომპეუსს მითრიდატეს მომხრე სკეპტუხებმა გაუწიეს წინაამღდეგობა. მათ შორის ოლთაკემ, რომელიც პომპეუსის ტყვეთა სიაში მეფედ იხსენიება. იგი შეიპყრეს და რომში ტრიუმფალურ გზაზე ჩამოატარეს სხვა მეფე-მთავრებთან ერთად და ორქოზმა რომელმაც რომაელებს ბრძოლები გაუმართა და შემდეგ სვანეთის მთებს შეაფარა თავი. კოლხეთის დაცემის შემდეგ მითრიდატე ბოსფორში გაიქცა სადაც მალე საკუთარმა შვილმა ფარნაკემ მოკლა. ამასობაში კოლხეთი რომაელებმა დაიპყრეს და იქ ადგილობრივი წარჩნებული [[არისტარქე]] (ძვ.წ. 65-47წწ) დასვეს მმართველად. [[ფარნაკე I]] [[ბოსფორის სახელმწიფო|ბოსფორის სამეფოდან]] დიდი არმიით შეიჭრა კოლხეთში (ძვ.წ. 47წ.) და მოაოხრა დასახლებული ქალაქები, პოლისები და დასახლებები. მათ შორის ცნობილი [[ლევკოთეას ტაძარი]] და ქალაქი სურიუმი (ვანი). [[არისტარქე]] სწორედ ამ დროს უნდა დაღუპულიყო. ფარნაკეს დამანგრეველმა ლაშქრობამ კოლხეთი საბოლოოდ დასცა. დაკნინდა ბერძნული პოლისები, განადგურდა ადრინდელი სოციალურ-ეკონომიკური კავშირები. მალე დაქუცმაცებულ კოლხეთს რომაელებმა დაადგეს თვალი და მის ზღვისპირა ქალაქებში კოჰორტები ჩააყენეს. კოლხეთის ტერიტორიის შიდა ნაწილში მთიელი და მეზობელი მხარეებიდან მიგრიებული მოსახლეობის კონსოლიდაციით შეიქმნა რამდენიმე მცირე სამეფო სამთავრო, რომელთა შორის მოგვიანებით ახ.წ. II საუკუნის შუა წლებში დაწინაურდა ლაზთა სამთავრო (შემდგომში [[ეგრისის სამეფო]]).
==კოლხეთის მმართველები==
[[ფაილი:Ake of Colchis strater.JPG|thumb|right|მეფე აკეს პერიოდში გამოშვებული სტატერი, ძვ. წ. 44]]
კოლხთა მმართველებზე მწირი ინფორმაცია მოიპოვება:
* [[ჰელიოსი]] — [[ტიტანი|ტიტან]] ჰიპერიონის და თეიას ძე. კოლხთა ლეგენდარული მეფის აიეტის მამა. ითვლება კოლთა პირველ მბრძანებლად (მაგ. მსგავსებას ავლენს ეგვიპტელი ისტორიკოსების მტკიცებასთან თითქოს ეგვიპტის სამეფოს დამაარსებელი ღმერთი ოსირისი იყო, რათა ხაზი გაესვათ მმართველი დინასტიის ღვთიურ წარმომავლობაზე).
* [[აიეტი (მითოლოგია)|აიეტი]] — ბერძენთა მიერ აღწერილია, როგორც ძვ. წ. XVI საუკუნის კოლხთა ძლევამოსილი მეფე და ზოგიერთ ისტორიკოსთა მიერ ისტორიულ პერსონად არის მიჩნეული, თუმცა ამის დამადასტურებელი სხვა წყარო არ არსებობს.
* [[მენერტასი]] (ძვ.წ. 535-495)<ref name="გგ">გიორგი გაგლოევი, [http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/143871/1/Saqartvelos_Mmartvelebi.pdf საქართველოს მმართველები: უძველესი დროიდან დღემდე], 2016.</ref> — კოლხეთის ძლევამოსილი მეფე, რომელმაც აღადგინა კოლხთა გაპარტხებული სამეფო. იგი იყო სპარსეთის სამხედრო მოკავშირე. სწორედ მის დროს ქსერქსეს არმიაში მან გაგზავნა კოლხური სამხედრო ძალები.
* [[მეგარონი (კოლხეთი)|მეგარონი]] (ძვ.წ. 495-460)<ref name="გგ" /> — აიეტიდების დინასტიის ხელისუფალი და კოლხეთის მეფე.
* [[სავლაკი]] (ძვ. წ. II საუკუნის დასაწყისი)<ref name="გგ" /> — კოლხეთის მეფე ადრეელინისტურ ხანაში.
* [[ქუჯი]] (ძვ. წ. 302-237) — ეგრისის ერისთავი იბერიის მეფე ფარნავაზ I-ის (ძვ. წ. 302-237) დაქვემდებარებაში (შუასაუკუნეების ქართულ წყაროებზე დაყრდნობით).
* [[აკა]] (''აკე'', ''ბასილეუს აკუ'') (ძვ. წ.190) — კოლხთა მეფე; მისი სახელი ნაპოვნია მის მიერ გამოშვებულ მონეტაზე.
* [[აკუსილოხი]] — კოლხეთის ჰიპთეტური მეფე ძვ. წ. 179 წლითვის
* [[მოაფერნე]] (ძვ.წ. დაახლ. 66წ.) — [[პონტო]]ს დაქვემდებარებაში.მითრიდატეს ახლო მეგობარი. ცნობილი ბერძენი გეოგრაფის სტრაბონის დედის ბიძა,
* [[მითრიდატე (კოლხეთი)|მითრიდატე ქრესტუსი]] (ძვ. წ. 85-83წწ.) — [[პონტო]]ს დაქვემდებარებაში.მითრიდატეს შვილი.
* [[ოლთაკე]] (ძვ.წ. 65) — [[პონტო]]ს დაქვემდებარებაში. კოლხი სკეპტუხი, მითრიდატეს ერთგული მეგობარი, რომელმაც ხმლით გაუწია წინაამღდეგობა პომპეუსს კოლხეთში შეჭრისას.
* [[მაქარესი]] (ძვ. წ. 65) — [[პონტო]]ს დაქვემდებარებაში. კოლხი სკეპტუხი.
* [[ორქოზი]] (ძვ.წ. 65) — [[პონტოს სამეფო|პონტოს]] დაქვემდებარებაში. კოლხი სკეპტუხი, მითრიდატეს მოკავშირე. არ დაემორჩილა კოლხეთში შემოჭრილ პომპეუსს. დამარცდა და თავი კავკასიის მთებს შეაფარა.
* [[არისტარქე]] (ძვ. წ. 64-47) — პომპეუსის დაქვემდებარებაში. ქვეყნის ფაქტობრივი მმართველი. უკანასკნელი და ყველაზე ცნობილი კოლხი მმართველი ელინისტურ ეპოქაში. დაიღუპა ფარნაკეს კოლხეთში შემოჭრისას (ძვ.წ. 47წ.)
==კოლხები ბერძნულ მითოლოგიაში==
კოლხეთის მითოლიგიური პერსონაჟები არიან [[აიეტი (მითოლოგია)|
*მგლა (რუს. Мгла, ლათინ. Caligo, ბერძ. ὀμίχλη), ნისლის ქალღმერთი. შვა: [[ქაოსი]], ნიუკტა (Nox), გემერა (Dies), [[ერებუსი|ერები]] და ეთერი.
*ქაოსი (χάος). შვა: [[გეა]] ({{lang-grc|Γαῖα}}) — დედამიწის განსახიერება ([[საქართველო|საქართველოს]] ბერძნული სახელწოდება გეორგია, აქედან [[Georgia]] – მიწათმოქმედთა [[ქვეყანა]]), [[ეროსი (მითოლოგია)|ეროსი]] (სიყვარული), [[ტარტაროსი]] (უფსკრული), [[ერებუსი|ერები]] (წყვდიადი), ნიუკტა (ღამე), [[ურანი]] ([[ცა]]).
*[[ურანი]] (Οὐρανός). ცის ღმერთი, თავდაპირველი მსოფლიოს მპყრობელი. [[გეა|გეას]] ქმარი. შვა: პონტი, [[ჰეკატონხეირები]], [[ციკლოპები]], [[ტიტანები]], გიგანტები, ტიფონი, [[პითონი]] და [[ეროსი]].
*ჰიპერიონი (Ὑπερίων). ინტერპრეტაციული სახელი: ძალიან მაღალი. თეიას ქმარი. შვა: [[ჰელიოსი]], [[სელენა]] და [[ეოსი]].
*[[ჰელიოსი]] (Ἥλιος) — [[ტიტანი|ტიტან]] ჰიპერიონის და თეიას ძე. კოლხთა ლეგენდარული მეფის აიეტის მამა. ითვლება კოლთა პირველ მბრძანებლად (მაგ. მსგავსებას ავლენს ეგვიპტელი ისტორიკოსების მტკიცებასთან თითქოს ეგვიპტის სამეფოს დამაარსებელი ღმერთი ოსირისი იყო, რათა ხაზი გაესვათ მმართველი დინასტიის ღვთიურ წარმომავლობაზე).
*[[აიეტი (მითოლოგია)|აიეტი]], [[ბერძნული მითოლოგია|ბერძნული მითოლოგიის]] მიხედვით [[მზე|მზის]] ღმერთის [[ჰელიოსი|ჰელიოსის]] და [[ოკეანიდი|ოკეანიდ]] [[პერსეიდები (მითოლოგია)|პერსეიდას]] ძე. [[კირკე|კირკეს]] და პასიფეას ძმა. [[მედეა|მედეას]], [[ქალკიოპე|ქალკიოპეს]] და [[აფსირტე|აფსირტეს]] მამა. ის დახვდა [[არგონავტები|არგონავტებს]] კოლხეთის სამეფოში.
*[[აფსირტე]] — [[აიეტი (მითოლოგია)|აიეტის]] ძე. ის მოკლულ იქნა [[იაზონი|იაზონის]] მიერ. კოლხთა მემკვიდრე.
*[[ეგიალეუსი]] — [[აფსირტე|აფსირტეს]] ძე. ის მოკლულ იქნა [[მედეა|მედეას]] მიერ.
*[[მედეა]] — [[აიეტი|აიეტის]] ქალიშვილი. ზოგიერთი ისტორიკოსის აზრით მედეა შეეცილა მის ძმისშვილს, ეგიალეუსს და მოკლა იგი.
*[[პერსე]], აიეტის ძმა — საწმისის მოვლენების შემდეგ მან მოახდინა ტახტის [[უზურპაცია]].
*[[მედოსი]], მედეას შვილი. აბატი ბანიერის სიტყვით, ის მიიჩნევა [[მიდია|მიდიის სამეფოს]] დამაარსებლის წინაპრად.
ამ მითოლოგიური კავშირებით და ამ შორეული ტომისთვის ბერძნების მხრიდან ამხელა მნიშვნელობების მინიჭებით და ღირსებებით, რომლითაც იქ მცხოვრები ხალხი მართლაც ამაყობა. კოლხეთის სამეფო გახდა ძველი სამყაროს ერთ ერთი ყველაზე ცნობილი და სახელგანთქმული ადგილი ხოლო ხალხი ამაყობდა კოლთა ძველი სახელით. შეიძლება კოლხეთს არც არასდროს შეუქმნია ძლიერი სახლწიფო, არასდროს ყოლია გამორჩეულად ძლიერი არმია და არც ბევრი მეფე ყოლია რეალურად ისეთი რომელიც იმავე პერიოდის ავტორების საწიერში მოხვდა როგორც ძლიერი ხელისუფალი, მაგრამ ეს მითები და თუნდაც ლეგენდები ცხადყოფს აქ მოსახლე ტომების მიმართ განსაკუთრებულ დამოკიდებულებას მაშინდელი სამყაროს წამყვანი ცივილიზაციის მხრიდან.
==იხილეთ აგრეთვე==
| |||