საბის სამეფო
საბა, სავა ან შება (არაბ. سبأ, ებრ. שבא) — ძველი სახელმწიფო, რომელმაც ძვ. წ. II ათასწლეულის ბოლოდან ახ. წ. III საუკუნემდე იარსება არაბეთის ნახევარკუნძულის სამხრეთ ნაწილში, თანამედროვე იემენის ტერიტორიაზე, თუმცა ისტორიული საწყისი ეთიოპიაში ჰქონდა.
საბის სამეფო დასახლებული იყო სემიტური ტომებით, რომელთაც საკუთარი დამწერლობა ჰქონდათ. შემორჩენილია საბური დამწერლობის მრავალი ძეგლი. სამეფოს მმართველთა რეზიდენცია იყო ქალაქ მარიბში. წარმოიშვა ძვ.წ. X საუკუნეში. სამეფოს აყვავება ძვ. წ. 900-450 წწ. მოდის. სამეფოს წარმოქმნის პირველ ხანებში საბა სავაჭრო პუნქტის ფუნქციას ასრულებდა: საბაში საქონელი ჰადრამავთიდან შეჰქონდათ, აქედან კი შუამდინარეთში, სირიასა და ეგვიპტეში გადაჰქონდათ. (ის.60:6; იო.6:19). გარდა სატრანზიტო დერეფნიდან მიღებული სარგებლისა, საბა ადგილობრივ ნელსაცხებელს ამზადებდა და უცხოეთში გაჰქონდა, რაც არანაკლებ სარფიანი იყო.
სამეფოს სათავეში იდგენ მუქარიბები (ქურუმები). ისინი ახორციელებდნენ სამეურნეო, საკრალურ და სახელმწიფო-პპოლიტიკურ ფუნქციებს. მნიშვნელოვანი პირები იყვნენ აგრეთვე ეპონიმები, რომლებსაც უხუცესთა საბჭო ირჩევდა შვიდი წლით. მეფეები ასრულებდნენ სამხედრო და სამშენებლო ფუნქციებს.
საბას სამეფოს ისტორია სამ ძირითად ეტაპად იყოფა: მუქარიბების პერიოდი: (ძვ. წ. I ათასწლეულის I ნახევარი), ამ ეტაპზე ჭარბობდა პირველყოფილი თემური წყობილების გადმონაშთები და სამეფო ძალაუფლება შეზღუდული იყო მუქარიბებით. დაახლოებით ძვ. წ. II ათასწლეულის I ნახევრიდან სამეფო ხელისუფლება გაძ₾იერდა მუქარიბების უნქციების მითვისების ხარჯზე. ძვ. წ. I ათასწლეულის დასასრულისთვის საბის სამეფო სამხრეთ არაბეთის სხვა ქვეყნებთან ერთად დასუსტდა. ახ. წ. I საუკუნეში საბის მეფეებმა შეძლეს სამხრეთ არაბეთის გაერთიანება, განიცადეს ძლიერი ელინისტური გავლენა, განსაკუთრებით სკულპტურასა და სამონეტო საქმეში. III-IV საუკუნეებში საქარავნო ვააჭრობის დაცემასთან ერთად სამხრეთ არაბეთის სახელმწიფოები დასუსტდნენ. IV საუკუნიდან მთელი ეს ტერიტორია ჰიმიარიტების სამეფოში მოექცა.
ლიტერატურა
რედაქტირება- გიორგაძე, გ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 8, თბ., 1984. — გვ. 541-542.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- "Queen of Sheba mystifies at the Bowers" დაარქივებული 2005-03-08 საიტზე Wayback Machine. – UC Irvine news article on Queen of Sheba exhibit at the Bowers Museum
- "A Dam at Marib" დაარქივებული 2014-07-07 საიტზე Wayback Machine. from the 'Saudi Aramco World' online – March/April 1978
- საბის დედოფლის ტაძარი აღდგენილია (2000, BBC)