რეგვენების შეთქმულება

რეგვენების შეთქმულება (ინგლ. A Confederacy of Dunces) 一 მეოცე საუკუნეში მოღვაწე ამერიკელი მწერლის, ჯონ კენედი ტულის პიკარესკული რომანი, რომელიც, თავდაპირველად, 1981 წელს, ავტორის სიკვდილიდან თერთმეტი წლის შემდეგ, გამოიცა. მწერალ უოლკერ პერსისა და ავტორის დედის, ტელმას ძალისხმევით, წიგნმა არნახული პოპულარობა მოიპოვა, იქცა რა საკულტო კლასიკად და გახდა ერთადერთი ნაწარმოები, რომელმაც პულიცერის პრემია ავტორის გარდაცვალების შემდეგ დაიმსახურა. რომანი დღემდე აღიარებულია, როგორც ე.წ. „კანონიკური ვესტერნი“ სამხრეთ აშშ-ის ლიტერატურაში.

„რეგვენების შეთქმულება“
A Confederacy of Dunces
პირველი ქართული გამოცემა
ავტორი	ჯონ კენედი ტული
ქვეყანა	აშშ
ენა	ინგლისური
გამომცემელი	ლუიზიანის შტატის უნივერსიტეტი
გამოცემის თარიღი	1981
ქართულად გამოიცა	2018
მედია	ბეჭდური
მომდევნო	The Neon Bible

ნაწარმოების სათაური აღებულია ირლანდიული წარმოშობის ბრიტანელი მწერლისა და სატირიკოსის, ჯონათან სვიფტის ესედან 一 ფიქრები სხვადასხვა საკითხზე, მორალური და თავშესაქცევი 一, უფრო კონკრეტულად კი ალუზია კეთდება შემდეგ ამონარიდზე: „როდესაც სამყაროში ნამდვილი გენიოსი გამოჩნდება, მის შესახებ თქვენ იმ ნიშნით გაიგებთ, რომ ის რეგვენთა შეთქმულების მსხვერპლი აღმოჩნდება“.

რეგვენების შეთქმულება წარმოადგენს ე.წ. პიკარესკულ რომანს, რომელშიც წარმოჩენილია მთავარი გმირის, ეგნატე რაილის უბედურებით აღსავსე ცხოვრება. ის საკმაოდ განათლებული, თუმცა ზარმაცი 30 წლის მამაკაცია, რომელიც ცხოვრობს დედასთან ერთად 60-იანი წლების ნიუ-ორლეანში, სამსახურის ძიებაში კი ის ფრანგული კვარტლის მრავალ პერსონაჟს ეცნობა. ტულმა რომანი 1963 წლის ზაფხულში, პუერტო-რიკოში ყოფნისას დაწერა. წიგნს მოიხსენიებენ, როგორც "ნიუ-ორლეანური დიალექტის დეტალიზებულად ამსახველად". ცნობილია, რომ ავტორმა რაილის პერსონაჟი, ნაწილობრივ, დააფუძნა მისი კოლეჯის ლექტორზე, სახელად ბობ ბირნიზე, რომლის მიმართაც ავტორს მეგობრული დამოკიდებულება ჰქონდა. სხვა ვერსიით, პერსონაჟში თავად ავტორი ამოიცნობა, რამდენადაც ნაწარმოებში წარმოჩენილი მრავალი პრობლემატური საკითხი თავად ავტორის ცხოვრებას უკავშირდება. ტულანში ყოფნისას, მწერალს მოუწია სხვადასხვა პროფესიის გამოცვლა, ისეთების, როგორებიცაა ტანსაცმლის ქარხანაში, ან ტამალეს გამყიდვლად მუშაობა, ყველა ამ სახის გამოცდილება კი ავტორმა საკუთარ მაგნუმ ოპუსში ასახა.

2019 წელს, BBC News-მა რომანი "100 ყველაზე შთამაგონებელ ნაწარმოებს" შორის გაამწესა.

სიუჟეტი

ეგნატი რაილი არის ჭარბწონიანი და უმუშევარი, ოცდაათი წლის მამაკაცი, რომელიც საკუთარ დედასთან, აირინ რაილისთან ერთად ცხოვრობს. პროტაგონისტს ეზიზღება მის გარშემო არსებული სამყარო, რომელმაც თავისი გეომეტრიული და თეოლოგიური ღირებულებები დაკარგა. ერთ შუადღეს დედამისს იგი მიჰყავს პლიმუთში, რათა ექიმს გაესინჯოს, რამდენადაც იგი ართრიტითაა დაავადებული. მანამ, სანამ დედა ექიმთან იმყოფებოდა, ეგნატი ვინილის საყიდლად მუსიკალურ მაღაზიაში (Werlein's) შეივლის. დედის მოლოდინში მყოფს, რაილისთან ოფიცერი ანჯელო მანსუკო მივა და საიდენტიფიკაციო ბარათის წარდგენას მოსთხოვს. ეგნატი შეურაცხყოფილი და აღშფოთებულია ოფიცერის უსამართლო და დაუსაბუთებელი ქმედებით, რის შედეგადაც ის იწყებს საკუთარი უდანაშაულობის მტკიცებას ბრბოს წინაშე, იმის ფონზე, რომ ყურადღებას ამახვილებს ქალაქის მანკიერ მხარეებზე და ადგილობრივი საპატრულო ინსტიტუტის გაუმართაობაზე. ხანშიშესული მამაკაცი, კლოდ რობიშო, აგრეთვე, ეგნატი რაილის მხარეს იჭერს, აკრიტიკებს ოფიცერს და პოლიციას კომუნისტებად მოიხსენიებს. აჟიოტაჟის შემდეგ, დედა-შვილი ადგილობრივი ბარისკენ გარბიან და იქ აფარებენ თავს, თუმცა ოფიცერი კვლავ არ წყვეტს დევნას.

ბარში ყოფნისას ქალბატონი რაილი ბევრს სვამს და თვრება, შედეგად კი ის ავტოავარიაში მოყვება. ავტოავარიით მიღებულ ზარალს 1020 დოლარი წარმოადგენს, რომელიც იმ დროის სამხრეთ აშშ-სა და ნიუ-ორლეანში საკმაოდ დიდ თანხას წარმოადგენდა. ეგნატი იძულებული ხდება, ზარალის ასანაზღაურებლად და დედის დასახმარებლად მუშაობა დაიწყოს.

შემდეგ ნაწარმოებში წარმოჩნდება იმ ერთგვარ თავგადასავალთა მთელი სერია, რომელთაც ეგნატი გამოცდის სხვა პერსონაჟებთან მაშინ, როცა ის დაბალშემოსავლიანი სამსახურიდან შედარებით მაღალშემოსავლიან სამსახურზე გადასვლას ცდილობს. მთელი ნაწარმოების განმავლობაში, ეგნატი შეპყრობილია საკუთარი გარდერობით, სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებს დედამისს და დადის კინოთეატრში მხოლოდ იმისთვის, რომ ეკრანზე ასახული მსახიობი გაკიცხოს. რომანი იკვლევს ფსიქოლოგიურ მდგომარეობას ადამიანისა, რომელიც კუჭის იშვიათი დაავადებისგან სტრესს განიცდის და სუსტდება, აგრეთვე ასახავს მთავარ გმირსა და პოტენციურად შენიღბულ, ლიბერალ ადვოკატ მირნა მინკოფს შორის არსებულ დაპირისპირებას 一 ერთადერთ ადამიანთან ეგნატის კოლეჯისთან, რომელთანაც ამ უკანასკნელს მეგობრული დამოკიდებულება გააჩნდა.

ეგნატი რაილი

ეგნატე რაილის კრიტიკოსები მოიხსენიებენ, როგორც „თანამედროვე დონ კიხოტს, დაჯილდოებული ისეთი თვისებებით, როგორებიცაა ექსცენტრიულობა, იდეალიზმი და კრეატიულობა, რომელიც, ხშირად, ილუზიაში გადაიზრდება. წიგნის წინასიტყვაობაში უოკერ პერსი ეგნატის აღწერს, როგორც „დოყლაპია ექტრაორდინალურ პიროვნებას, შეშლილ ოლივერ ჰარდის, მსუქან დონ კიხოტს, გარყვნილ თომა აკვინელს“. ის უპირისპირდება თანამედროვებაში დამკვიდრებულ ტენდენციებს, განსაკუთრებით კი პოპ-კულტურას. ზიზღი მას ერთგვარ ჩვევად, აკვიატებად ჩამოუყალიბდა: ის მიდის კინოში მხოლოდ იმისთვის, რომ მსახიობები დაამციროს, გამოხატოს აღშფოთება მათი გარყვნილი ცხოვრების მიმართ. იგი არანაკლებ აღშფოთებას გამოხატავს იმასთან დაკავშირებით, რომ სამყარომ "გეომეტრიიისა და თეოლოგიური საკითხების აღქმა" დაკარგა. ყოველდღიურ ყოფაში ჩართვას, იგი შუა საუკუნეების სქოლასტიკითა და ბოეთიუსის ფილოსოფიით გატაცებას არჩევს. ეგნატი დიდად არ სარგებლობს თანამედროვეობისთვის დამახასიათებელი გასართობი საშუალებებით, როგორებიცაა კაზინოში სიარული, სპორტული აქტივობები და ა.შ. ხოლო თუკი მას მსგავსი გატაცება გაუჩნდება, ეს პირდაპირ კრიტიკითაა გამოწვეული, რაც თავად ეგნატის მიერ კინოთეატრში სიარულითაც აიხსნება. გმირს ირელევანტური დამოკიდებულება აქვს ტექნოლოგიების მიმართაც, რასაც ის "არასასურველ ცვლილებების შედეგად" აღიქვამს. მისი კუჭის დაავადება გარდამტეხ როლს თამაშობს მის ცხოვრებაში 一 როგორც წესი, ის მკვეთრად რეაგირებს განსაკუთრებული ინცინდენტების წინ, რითაც პროტაგონისტი საკუთარ თავს მითოლოგიურ კასანდრასთან აიგივებს ხოლმე, როგორც წინასწარმეტყველების უნარით დაჯილდოვებული.

ეგნატი ფიქრობს, რომ ის ამ სამყაროს არ ეკუთვნის და რომ საკუთარ მრავალმხრივ წარუმატებლობაში წვლილი უზენაესს ძალაუფლებას მიუძღვის. ის განუწყვეტლივ მოიხსენიებს ქალღმერთ ფორტუნას სახელს, როგორც "მისი ბედის ბრობლის არასწორად გამგეს". ეგნატის უყვარს ჭამა და მისი სექსუალური ფანტაზიები უცნაურ მიმართულებას ქმნიან. მიუხედავად იმისა ეგნატი თვლის, რომ აქვს სრულყოფილად განვითარებული და ჩამოყალიბებული მსოფლმხედველობა, ის მაინც ცდილობს, გაექცეს ყოველდღიურ ყოფას, რაც აისახება მისი სურვილით, რაც შეიძლება მალე გასცილდეს ქალაქ ნიუ-ორლეანს.

ბიბლიოგრაფია

• Clark, William Bedford (1987), "All Toole's children: A reading of 'A Confederacy of Dunces'", Essays in Literature 14: 269–80.
• Dunne, Sara L (2005), "Moviegoing in the Modern Novel: Holden, Binx, Ignatius", Studies in Popular Culture 28 (1): 37–47.
• Kline, Michael (1999), "Narrating the Grotesque: The Rhetoric of Humor in John Kennedy Toole's A Confederacy of Dunces", Southern Quarterly 37 (3–4): 283–91.
• Leighton, H Vernon (2007–2012), John Kennedy Toole Research, Winona, http://course1.winona.edu/vleighton/toole/, three scholarly articles (including one free full text) and other materials.
• Lowe, John (2008), „The Carnival Voices of 'A Confederacy of Dunces'“, Louisiana Culture from the Colonial Era to Katrina, Baton Rouge, Louisiana: Louisiana State UP, pp. 159–90.
• MacLauchlin, Cory (2012), Butterfly in the Typewriter: The Tragic Life of John Kennedy Toole and the Remarkable Story of A Confederacy of Dunces, Da Capo Press, ISBN 978-0-306-82040-3, http://www.corymaclauchlin.com/ (literary analysis, chapter 15).
• Marsh, Leslie (2013), "Critical notice of Butterfly in the Typewriter: The Tragic Life of John Kennedy Toole and the Remarkable Story of A Confederacy of Dunces", Journal of Mind and Behavior, ISSN 0271-0137, http://umaine.edu/jmb/back-issues/2013-2/volume-34-numbers-3-4-summer-autumn-2013/
• Marsh, Leslie (2020), Theology and Geometry: Essays on John Kennedy Toole's A Confederacy of Dunces, Rowman & Littlefield, ISBN 978-1-4985-8547-7, https://rowman.com/ISBN/9781498585484/Theology-and-Geometry-Essays-on-John-Kennedy-Toole’s-A-Confederacy-of-Dunces/
• McNeil, David (1984), "A Confederacy of Dunces as Reverse Satire: The American Subgenre", Mississippi Quarterly 38: 33–47.
• Palumbo, Carmine D (1995), "John Kennedy Toole and His Confederacy of Dunces", Louisiana Folklore Miscellany 10: 59–77.
• Patteson, Richard F; Sauret, Thomas (1983), "The Consolation of Illusion: John Kennedy Toole's 'A Confederacy of Dunces'", Texas Review 4 (1–2): 77–87.
• Pugh, Tison (2006), "'It's Prolly Fulla Dirty Stories': Masturbatory Allegory and Queer Medievalism in John Kennedy Toole's 'A Confederacy of Dunces'", Studies in Medievalism 15: 77–100.
• Rudnicki, Robert (2009), "Euphues and the Anatomy of Influence: John Lyly, Harold Bloom, James Olney, and the Construction of John Kennedy Toole's Ignatius", Mississippi Quarterly 62 (1–2): 281–302.
• Simmons, Jonathan (1989), "Ignatius Reilly and the Concept of the Grotesque in John Kennedy Toole's 'A Confederacy of Dunces'", Mississippi Quarterly 43 (1): 33–43.
• Simon, Richard K (1994), "John Kennedy Toole and Walker Percy: Fiction and Repetition in A Confederacy of Dunces", Texas Studies in Literature & Language 36 (1): 99–116.
• Zaenker, Karl A (1987), „Hrotsvit and the Moderns: Her Impact on John Kennedy Toole and Peter Hacks“, Wilson, Katharina M, Hrotsvit of Gandersheim: Rara Avis in Saxonia?, Ann Arbor, Michigan: Marc, pp. 275–85.

რესურსები ინტერნეტში

• "John Kennedy Toole", Spike, http://www.spikemagazine.com/1104johnkennedytoole.php. Written when the latest film adaptation was still scheduled to go ahead.
• "A Conspiracy of Dunces", Slate, 14 December 2006, https://slate.com/news-and-politics/2006/12/the-development-hell-of-a-confederacy-of-dunces.html on the problems plaguing the film adaptation.
• PPrize, http://www.pprize.com/BookDetail.php?bk=63 of first edition Confederacy of Dunces.
• ignatius' ghost, http://ignatiusghost.blogspot.com/. A tour of Confederacy locations.