პალიმფსესტი
პალიმფსესტი (ბერძნ. παλίμψηστον, παλιν ისევ, ხელახლა და ψαω ვფხეკ, ვშლი) — ხელნაწერი (ჩვეულებრივ ეტრატი), რომლის ფურცლები გადარეცხვის შემდეგ ხელახლა არის გამოყენებული საწერ მასალად. ეტრატი ძვირი ჯდებოდა, ამიტომ გამოუსადეგარ ტექსტს რეცხავდნენ და მასზე ხელმეორედ წერდნენ ახალს, მაგრამ მელანი ისე იყო ტყავში გამჯდარი, რომ ძველი ტექსტის კვალი მაინც არ ქრებოდა და ქვედა ფენის ამოკითხვა შესაძლებელი იყო.
ჩვენამდე მოღწეული ქართული პალიმფსესტების რაოდენობა 4500 ფურცელს აღწევს. პალიმფსესტების აღმოჩენა და მათი ამოკითხვა ივანე ჯავახიშვილთანაა დაკავშირებული. ამოკითხული მასალის წყალობით ჩვენამდე მოაღწია V-VI საუკუნეების წერილობითმა ძეგლებმა, რომლებიც დღეს ცნობილია ხანმეტი პალიმფსესტების სახელით. გადარეცხილი მასალა შეიცავს ძველი და ახალი აღთქმის, ლექციონარის, ჰაგიოგრაფიული თხზულებების, იერუსალიმის განჩინებისა და სხვა ფრაგმენტებს. ქართული პალიმფსესტები დაცულია საზღვარგარეთაც: ოსქფორდის ბოდლის ბიბლიოთეკაში, კემბრიჯის უნივერსიტეტისა და ვენის ეროვნულ ბიბლიოთეკებში.
უძველესი ქართული პალიმფსესტებით დაინტერესდნენ რობერტ ბლეიკი და იოსებ მოლიტორი. უკანასკნელ წლებში ვენის ეროვნულ ბიბლიოთეკაში დაცული ქართული პალიმფსესტების ამოკითხვასა და გამოცემაზე მუშაობს ბირმინგემის უნივერსიტეტის პროფ. ჯ. ბერდზოლი (ბერძოლი).
ლიტერატურა
რედაქტირება- ჯავახიშვილი ივ., ისტორიის მიზანი, წყაროები და მეთოდები წინათ და ახლა, წგნ. 3, ნაკვ. 1 — ქართული დამწერლობითი-მცოდნეობა ანუ პალეოგრაფია, თბ., 1949, გვ. 274-366;
- ქაჯაია ლ., ქსე, ტ. 7, გვ. 652, თბ., 1984