ომი ბრეტონული მემკვიდრეობისათვის
| ომი ბრეტონული მემკვიდრეობისთვის | |||
|---|---|---|---|
| ასწლიანი ომის ნაწილი | |||
| თარიღი | 1341 – 1365[1] | ||
| მდებარეობა | ბრეტანი, საფრანგეთი | ||
| შედეგი |
მონფორტის სამხედრო გამარჯვება ფრანგების სტრატეგიული და პოლიტიკური გამარჯვება | ||
| მხარეები | |||
| |||
 ომი ბრეტონული მემკვიდრეობისათვის ვიკისაწყობში | |||
.svg){kind=small}
ომი ბრეტონული მემკვიდრეობისათვის — კონფლიქტი ბლუას გრაფებსა და მონტფორტებს, ბრეტონის ჰერცოგებს შორის, რომელშიც შემდგომ ჩაერთი საფრანგეთის სამეფო. ომი მიმდინარეობდა 1341-დან 1365 წლის 12 აპრილის ჩათვლით. [1]
ომი წარმოადგენდა ადრეული ასწლეულის ომის განუყოფელ ნაწილს კონფლიქტში საფრანგეთისა და ინგლისის მთავრობების მონაწილეობის გამო; ფრანგებმა მხარი დაუჭირეს ბლუას (ქალი მემკვიდრე), ხოლო ინგლისელებმა მხარი დაუჭირეს მონფორტს (მემკვიდრე ვაჟი). საბოლოოდ, გაიმარჯვა მონფორტმა აურეას ბრძოლის შემდეგ, 1364 წელს.
ფონი
რედაქტირებაჰერცოგებს ჰქონდათ როგორც ისტორიული, ისე საგვარეულო კავშირი ინგლისთან და ასევე იყვნენ იორკშირში მდებარე რილმონდის ერლები. დრეუქსის ჰერცოგი არტურ II დაქორწინდა ორჯერ, ჯერ მარიამ ლიმოჟეზე (1275–1291), შემდეგ კი იოლანდე დრეუქსზე (1263–1322), მონფორტის გრაფინიასა და [[შოტლანდიის სამეფო|შოტლანდიის]] მეფე ალექსანდრე III–ის ქვრივზე. პირველი ქორწინებიდან მას შეეძინა სამი ვაჟი, მათ შორის მისი მემკვიდრე ჯონ III და გაი, პენტჰევირის გრაფი (დ. 1331). იოლანდთან არტურს ეყოლა კიდევ ერთი ვაჟი, რომელსაც ასევე დაარქვა ჯონი, და რომელიც მონფორტის გრაფი გახდა. (იხილეთ ბრეტანის ოჯახის გენეალოგიური ხე)
ჯონ III-ს საერთოდ არ მოსწონდა მამის მეორე ქორწინება და უმცროსი ნახევარ-ძმის გაჩენა. მან თავისი მეფობის პირველი წლები გაატარა, ამ ქორწინების ბათილად ცნობასა და თავისი ნახევარძმის დამცირებას, რითაც ცდილობდა, რომ ჯონის საჰერცოგო ვერ დაეკავებინა. რადგან ჯონ III იყო უშვილო, მისი რჩეული მემკვიდრე გახდა ჯოან პენტჰეველი, la Boiteuse, მისი უმცროსი ძმის — გაის ქალიშვილი. 1337 წელს იგი დაქორწინდა ჩარლზზე ბლუადან, საფრანგეთის ძლიერი სათავადაზნაურო სახლის მთავარი წარმომადგენლის — საფრანგეთის მეფის ფილიპ VI-ის დისშვილის მეორე ვაჟზე. 1340 წელს, ჯონ III შერიგდა თავის ნახევარ-ძმასთან და აღასრულა ანდერძი, რომლის მიხედვითაც მონფორტელი ჯონი ბრეტანის მემკვიდრედ დანიშნა. 1341 წლის 30 აპრილს გარდაიცვალა ჯონ III. მემკვიდრეობის შესახებ მისი ბოლო სიტყვები იყო:
|
„ღვთის გულისთვის, დამანებეთ თავი და ნუ მიტანჯავთ ჩემს სულს ასეთი ამბებით.“
|
ომის პირველი ეტაპი
რედაქტირებაბრეტანის თავადაზნაურობის უმეტესი ნაწილი მხარს უჭერდა ჩარლზ დე ბლუას, ასე რომ, თუ ჟან დე მონფორტს საჰერცოგოს მართვა სურდა, მაშინვე უნდა ემოქმედა. აგვისტოს შუა რიცხვებამდე, ჟან დე მონფორტმა ბრეტანის უმეტესი ნაწილი საკუთარი კონტროლის ქვეშ მოაქცია, მათ შორის სამი ძირითადი ქალაქი — ნანტი, რენი და ვანი.
იმ მომენტამდე, მემკვიდრეობის კრიზისი დარჩა სახელმწიფოს შინაგან საქმედ. როდესაც ფილიპ VI-მ შეიტყო ინგლისელი აგენტების ურთიერთობაზე ჟან დე მონფორტთან, საფრანგეთის გვირგვინოსანმა, ბუნებრივია, დაიწყო სიტუაციაში მზარდი ინტერესის გამოხატვა. თავის მხრივ, ედვარდ III-მ თავი საფრანგეთის მეფედ გამოაცხადა და ჟან დე მონფორტი დაბეგრა.
ედვარდ III შეზღუდული იყო ცეცხლის შეწყვეტის პირობებით და არ შეეძლო რაიმე შემტევი მოქმედების განხორციელება საფრანგეთში. 1341 წლის ნოემბერში, ხანმოკლე ალყისა და დამარცხების შემდეგ, შამტოკოს ბრძოლაში, ჟან დე მონფორტი საფრანგეთში იქნა ექსტრადირებული ნანტის მკვიდრთა მიერ. მას შესთავაზეს უსაფრთხო მოლაპარაკება კარლ დე ბლუასთან, მაგრამ ამის ნაცვლად ციხეში ჩასვეს.
სანამ ჟანი ტყვეობაში იმყოფებოდა, მონფორტული ფრაქციის ლიდერი იყო მისი ცოლი, ჟოანა დე დამპიერი (ფლანდრიელი). პარიზში შიშობდნენ, რომ ედუარდ III–ს დაეშვებოდა კალაში ცეცხლის შეწყვეტის მოლოდინის გარეშე, ამიტომ საფრანგეთის არმიის დიდი ნაწილი იქ წავიდა, ჩარლზ დე ბლუა კი მხარდაჭერის გარეშე დარჩა. თუმცა, კარლმა დაამტკიცა, რომ უნარიანი მეთაური იყო, რადგან მისმა ჯარებმა რენი და ვანი დაიკავეს.
ჟან დე მონფორტი ციხეში იმყოფებოდა, მის შვილს გაუჩნდა მემკვიდრე, ხოლო ცოლი, ჟოან ფლადრიელი გაგიჟებულიყო, ამიტომ, ბრიტანს დროებით ისევ მართავდა შარლ დე ბლუა.
ზავი ორ მეფეს და მათ მიმდევრებს აკავშირებდა, მაგრამ კარლ დე ბლუა ირწმუნებოდა, რომ იგი აწარმოებდა თავის ცალკეულ ომს და, შესაბამისად, არ იყო შეზღუდული რაიმე ზავით. ამგვარად, ომი გაგრძელდა.
პარიზში, ჟან დე მონფორტი, 1343 წლის 1 სექტემბერს, გათავისუფლდა ციხიდან უზარმაზარი ფულადი გადასახდელის სანაცვლოდ. მას აგრეთვე აიძულეს აღეთქვა დაპირება, რომლის მიხედვითაც იგი დარჩებოდა აღმოსავლეთში, თავის ტერიტორიაზე. ზოგადი სტრატეგიული გეგმის მიხედვით, მან ჯარი გაგზავნა ნორთჰემპტონის ერლის და ჟან დე მონფორტის ერთობლივი ხელმძღვანელობით ბრეტანში. ივნისში ჩამოსვლიდან შემდეგ ერთი კვირის განმავლობაში ბრეტანებმა მიაღწიეს პირველ გამარჯვებას: სერ თომას დაგვორტი, ნორთჰემპტონის ერთ-ერთი ლეიტენანტი, ჯარებით შეიჭრა ცენტრალურ ბრეტანში და დაამარცხა შარლ დე ბლუა კადორში, ჯოსელინის მახლობლად.
შემდეგი ოპერაციები გადაიდო ივლისამდე, როცა მონფორტმა სცადა ქუიმპერში დაბრუნება. ნორთჰემპტონის ჯარი დაითხოვეს, რადგან ჩრდილოეთ ბრეტანში მათ დიდ წარმატებას ვერ მიაღწიეს. შედეგად, საბოლოოდ, ედვარდმა გადაწყვიტა ნორმანდიაში დაბანაკება თავისი 1346 წლის კამპანიის წამოსაწყებად. ინგლისის არმიის სარდლობა დაევალა სერ თომას დაგვორტს, რომელმაც მოაწყო რეიდი ფრანგების პოზიციებზე და ჩარლ დე ბლუას არმიას შეებრძოლა 1346 წელს, სენ-პოლ-დე-ლეონში. ფრანგებმა ეფექტურად მოიგერიეს ყველა შეტევა დაღამებამდე, თუმცა შემდეგ იძულებულები გახდნენ უკან დაეხიათ და უამრავი დაჭრილი დაეტოვებინათ.
ომის მეორე ეტაპი
რედაქტირება
ამ ეტაპზე ბრეატანის ოლქის გარეთ განვითარებულმა მოვლენებმა გავლენა მოახდინეს ომზე. ფრანგებმა დიდი მარცხი განიცადეს კრესის ბრძოლაში 1346 წელს, ხოლო კალასში კი 1347 წელს. საფრანგეთის მხარდაჭერის გარეშე შარლ ბლუამ თანდათანობით დაიწყო ინგლისის კაპიტნებთან დამარცხება და მიწების დაკარგვა. წარსულში ქუიმპეზე მოწყობილმა ხოცვა-ჟლეტამ გაზარდა მისი არაპოპულარობა, ხოლო ბრეტან მოვაჭრეებს ეკონომიკური ურთიერთობების გაძლიერების ინტერესი გაუჩნდათ ინგლისის მიმართ, ატლანტის ოკეანესა და ლა-მანშის სრუტეს შორის სტრატეგიული პოზიციის გამო. 1347 წელს ლა როშე-დერიენის ბრძოლაში, შარლი ტყვედ აიყვანეს, რადგან ის ქალაქის დაბრუნებას ცდილობდა, რომელიც სულ ახლახან ინგლისელებს ჰქონდათ აღებული. იგი ხუთი წლის განმავლობაში ციხეში იმყოფებოდა ლონდონის კოშკში. ინგლისელები აკონტროლებდნენ ბრესტს, ქუინპერს და ვანს.
პაპი ინოკენტი VI-ის ზეწოლის შედეგად ინგლისელებმა, ფრანგებმა და ბრეტანებმა მოლაპარაკება გამართეს და მიაღწიეს მშვიდობას — ორივე ფრაქციამ შეინარჩუნა ძალაუფლების არათანაბარი წონასწორობა საჰერცოგოში. სწორედ ამ პერიოდში მოხდა „ოცდაათის ბრძოლა“, ცნობილი ეპიზოდი ბრეტონული მემკვიდროების ომში. ბრძოლა შედგა ფრანგების და ინგლისელების კონტროლირებად ციხესიმაგრეებს — ჯოსელინის და პლოიორმელის შორის ტერიტორიაზე, 1351 წლის 26 მარტს. მასში მონაწილეობდა ოცდაათი მეომარი თითოეული ფრაქციიდან. დაღამებამდე ანგლო-ბრეტანმა მონტფორტისტებმა დაკარგეს ცხრა მებრძოლი, ხოლო პრო-ფრანგულმა რაინდებმა ექვსი წარმომადგენელი. გადარჩენილი მონტფორტისტები იძულებულნი იყვნენ, დანებებულიყვნენ. თუმცა, ამ ბრძოლას ომზე არანაირი გავლენა არ ჰქონია.
.jpg)
ედვარდ III-მ ხელი მოაწერა ვესტმინსტერის ხელშეკრულებას 1353 წლის 1 მარტს, რითაც აღიარებდა შარლ ბლუას ბრეტანის ჰერცოგად, თუ ეს უკანასკნელი 300000 ქრაუნს, ხოლო ბრეტანი ხელს მოაწერდა ალიანსის ხელშეკრულებას „სამუდამოდ“ ინგლისთან. ალიანსი უნდა გაძლიერებულიყო ჟან მონტფორტის (მანამდე მმართველი ჟან მონფორტის შვილი) და ედუარდის ქალიშვილი მერის ქორწინებით. ქორწინება მოითხოვდა საფრანგეთის მეფის და პაპის. შარლ დე ლა სერდა, საფრანგეთის კონსტაბლი განიხილავდა ამ მოლაპარაკებას, მაგრამ კარლ II ნავარამ, რომელსაც საკუთარი ძალაუფლების შესანარჩუნებლად ინგლისსა და საფრანგეთს შორის ომის გაგრძელება სჭირდებოდა, გადაწყვიტა ჩარეულიყო საქმეში კონსტაბლის მკვლელობით. შემდეგ მან მხარი დაუჭირა საფრანგეთს ტერიტორიის სანაცვლოდ. ხელშეკრულება გამოუსადეგარი აღმოჩნდა, მაგრამ შარლ ბლუა გათავისუფლდა და ბრეტანში დაბრუნდა, როგორც ჰერცოგი.
დასკვნითი ეტაპი
რედაქტირება
ვითარება გარკვეული პერიოდის განმავლობაში უცვლელი დარჩა — შარლ ბლუა მართავდა, როგორც დე-ფაქტო ჰერცოგი, თუმცა საჰერცოგოს მნიშვნელოვან ტერიტორიას მაინც მონფორტისტების აკონტროლებდნენ. გარე მოვლენებმა კვლავ დაიწყო გავლენის მოხდენა კონფლიქტზე. ჭირი შეესია საფრანგეთს, ხოლო თვითონ მეფე დაატყვევეს ინგლისელებმა პუატიეს ბრძოლაში, 1356 წელს. საფრანგეთის სახელმწიფო პრაქტიკულად პარალიზებული იყო. 1362 წელს, როდესაც უმცროსმა ჟან დე მონფორტმა მიაღწია 22 წლის ასაკს, მეფე ედვარდმა მას ბრეტანში დაბრუნების უფლება მისცა. მისი დაბრუნება განპირობებული იყო შეთანხმებით, რომ ის არ დაქორწინდებოდა ნებართვის გარეშე.
ომი განახლდა 1363 წელს, როდესაც შარლ დე ბლუამ, რომელსაც დახმარებას უწევდა ბერტრან დუ გუესლინი, გარკვეულ წარმატებას მიაღწია, მაგრამ როდესაც ბერტრანდი გაემგზავრა ნავარასა და ნორმანდიის სიმაგრეებზე კონტროლის დასამყარებლად, შარლის წინსვლა შეჩერდა ბეკერელის წარუმატებელი ალყის დროს. ხელშეკრულების მოლაპარაკების კიდევ ერთი შესაძლებლობა გაჩნდა, მაგრამ შარლის ცოლმა, ჯოანამ ჩაშალა მოლაპარაკება. მონფორტმა ალყაში მოაქცია ქალაქი აურეა ახალი ინგლისელი ჯარის ლიდერის — ჯონ ჩანდოსის მეთაურობით. შარლ დე ბლუასა და ბერტრან დუ გუცკლი მოვიდა ალყაში მოქცეული ქალაქის გადარჩენაში, მაგრამ ისინი გადამწყვეტად დაამარცხეს აურეის ბრძოლაში 1364 წლის 29 სექტემბერს. ამ ბრძოლამ ამ გრძელი კონფლიქტის დაასრულა: შარლ ბლუა მოკლეს, ხოლო ბერტრან დუ გუესლინი დაიჭირეს და გამოსასყიდის სახით 100000 ფრანკი დაუწესეს. [2]
სამშვიდობო ხელშეკრულება
რედაქტირებასამშვიდობი ხელშეკრულება დაიდო 1365 წლის 12 აპრილს, რომელმაც ჯონ მონტფორტს ბრეტანის ჰერცოგის ტიტული მიანიჭა. მან ბრეტანული მემკვიდრეობის ახალი კანონი შემოიღო, რომლის მიხედვითაც, ბრეტანის მფლობელობა მემკვიდრეობით გადაეცემოდა მონფორტის ოჯახის მამაკაც წევრს.
|შარლ V — საფრანგეთის მონარიი, არ დაუპირისპირდა ჯონის ჰერცოგობას, იმის შიშით, რომ მისთვის ინგლისს შესაძლოა გადასახადები დაეწესებინა. გარდა ამისა, საფრანგეთი აშკარად იყო დასუსტებული იყო ასწლეულების ომის გამო. მან მან აღიარა ჰერცოგი და ამ მოქმედებით დაიმსახურა ბრეტანელი დიდგვაროვნების და მონფორტის კეთლგანწყობა.
იხილეთ აგრეთვე
რედაქტირებალიტერატურა
რედაქტირება- Michael C. E. Jones: The Breton Civil War; in: John Joseph Norman Palmer (Hrsg.): Froissart: historian; Woodbridge: 1981; ISBN 0-8476-7029-5. Amazon: The Boydell Press, 1980; ISBN 978-0-85115-146-5
- Jean-Christophe Cassard: La guerre de Succession de Bretagne, Coop Breizh, Spézet, 2006, 354 p.
- Jean-Pierre Leguay & Hervé Martin, Fastes et malheurs de la Bretagne ducale 1213—1532, Rennes, Ouest-France, 1982, (ISBN 285882309X)
- Arthur de La Borderie, Barthélémy Pocquet, Histoire de Bretagne, tome IV : 1364—1515, Rennes, Librairie générale de J. Plihon et L. Hommay, 1906.
- Artikel Bretagne; in: Lexikon des Mittelalters, Bd. 2; Stuttgart [u. a.] 2000; S. 615–628. Hier: Abschnitt „Der bretonische Erbfolgekrieg und seine Folgen (1341–65/1379)“, S. 622 f.
- Michael C. E. Jones: The Breton Civil War; in: John Joseph Norman Palmer (Hrsg.): Froissart: historian; Woodbridge: 1981; ISBN 0-8476-7029-5
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 1.0 1.1 (2002) Historical Dictionary of Late Medieval England, 1272–1485. Greenwood Publishing Group, გვ. 231. ISBN 978-0-313-29124-1. შეცდომა ციტირებაში Invalid
<ref>tag; name "FritzeRobison2002" defined multiple times with different content; $2 - ↑ Guesclin "100000 francs – My library – Google Books. Books.google.com. ციტირების თარიღი: 2011-12-16.