კორის ციკლი

კორის ციკლი (ასევე ცნობილია, როგორც რძემჟავას ციკლი), სახელი ეწოდა მისი აღმომჩენების, კარლ ფერდინანდ კორის და გერტი კორის პატივსაცემად,^[1] წარმოადგენს მეტაბოლურ გზას, რომლის დროსაც ანაერობული გლიკოლიზით კუნთებში წარმოქმნილი ლაქტატი, ტრანსპორტირდება ღვიძლში და გარდაიქმნება გლუკოზად, რომელიც შემდეგ კვლავ ბრუნდება კუნთებში და კვლავ ციკლურად გარდაიქმნება ლაქტატად.^[2]

პროცესი რედაქტირება

კარლ კორიმ და გერტი კორიმ1947 წელს, ერთობლივად მოიპოვეს ნობელის პრემია ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში, გლიკოგენის კატალიზური გარდაქმნის აღმოჩენისთვის, რომლის ნაწილიცაა კორის ციკლი.

კუნთის აქტივობა საჭიროებს ატფ-ს, რომელიც უზრუნველყოფილია ჩონჩხის კუნთებში გლიკოგენის დაშლით. გლიკოგენის დაშლის შედეგად (გლიკოგენოლიზი), მიიღება გლუკოზა, გლუკოზა 1-ფოსფატის (G1P) სახით. G1P გარდაიქმნება G6P-ად ფერმენტ ფოსფოგლუკომუტაზას მიერ. G6P ერთვება გლიკოლიზში (ან შესაძლოა ჩაერთოს პენტოზა ფოსფატურ გზაში, თუ G6P-ის კონცენტრაცია მაღალია) პროცესში, რომელიც უზრუნველყოფს კუნთის უჯრედებს ატფ-ით. კუნთის აქტივობის დროს ატფ-ის მარაგი მუდმივად უნდა შეივსოს. როდესაც ჟანგბადის მიწოდება საკმარისია, აღნიშნული ენერგია მიიღება გლიკოლიზის დროს წარმოქმნილი პირუვატის ჩართვით ლიმონმჟავას ციკლში, სადა საბოლოოდ წარმოიქმნება ატფ, ჟანგბადზე დამოკიდებული ჟანგვითი ფოსფორილირებით.

როდესაც ჟანგბადის მიწოდება არასაკმარისია, როგორც წესი, კუნთის ინტენსიური მუშაობის დროს, ენერგია მიიღება ანაერობული მეტაბოლიზმის მეშვეობით. რძემჟავა დუღილი ლაქტატდეჰიდროგენაზას მეშვეობით პირუვატს ლაქტატად გარდაქმნის. რაც მთავარია, დუღილის პროცესში აღდგება NAD+, და ნარჩუნდება მისი კონცენტრაცია, რაც გლიკოლიზის რაქციებისთვის არის საჭირო. დუღილის საფეხურზე იჟანგება გლიკოლიზის შედეგად წარმოქმნილი NADH-ს უკან NAD+-მდე, გამოთავისუფლებული ორი ელექტრონი NADH-დან ხმარდება პირუვატის ლაქტატამდე აღდგენას. (დეტალებისთვის იხილეთ ძირითადი სტატიები გლიკოლიზისა და ფერმენტაციის შესახებ.)

კუნთების უჯრედებში დაგროვების ნაცვლად, ანაერობული დუღილის შედეგად წარმოქმნილი ლაქტატის ათვისება ღვიძლით ხდება.აღნიშნულს მოსდევს კორიც ციკლის შემდეგი პროცესი - ღვიძლში მიმდინარეობს გლუკონეოგენეზი. გლუკონეოგენეზის დროს ლაქტატი ჯერ პირუვატად,ხოლო შემდეგ გლუკოზად გარდაიქმნება, რაც უზრუნველყოფს სუბსტრატს გლიკოლიზისა და ფერმენტაციისთვის. წარმოქმნილი გლუკოზა სისხლის მიმოქცევით კვლავ კუნთებს მიეწოდება,იგი კვლავ ერთვება გლიკოლიზის რეაქციებში. თუ კუნთების აქტივობა წყდება, გლუკოზა გამოიყენება გლიკოგენეზის გზით გლიკოგენის მარაგის შესავსებად.^[3]

მნიშვნელობა რედაქტირება

ციკლის მნიშვნელობა განისაზღვრება ლაქტოაციდოზის პრევენციით კუნთში ანაერობული პირობების დროს. თუმცა, ჩვეულებრივ, სანამ ეს მოხდება, კორის ციკლით რძემჟავა ტრანსპორტირდება კუნთებიდან და ღვიძლში.^[3]

კორის ციკლი გლუკონეოგენეზის სუბსტრატის ბევრად უფრო მნიშვნელოვანი წყაროა, ვიდრე საკვები. კორის ციკლში ლაქტატის წვლილი გლუკოზის მთლიან წარმოებაში იზრდება შიმშილის ხანგრძლივობის მიხედვით.^[3]

პრეპარატ მეტფორმინმა შეიძლება გამოიწვიოს ლაქტოაციდოზი თირკმლის უკმარისობის მქონე პაციენტებში, ვინაიდან იგი აინჰიბირებს კორის ციკლის დროს, ღვიძლში გლუკონეოგენეზს, განსაკუთრებით მიტოქონდრიული სუნთქვითი ჯაჭვის კომპლექს 1-ს^[4] და შესაბამისად ხდება ლაქტატის დაგროვება.^[5] ჩვეულებრივ, ჭარბი მჟავა, რომელიც მიტოქონდრიული ჯაჭვის კომპლექსის დათრგუნვის შედეგად გროვდება, თირკმელებით გამოიყოფა, მაგრამ თირკმლის უკმარისობის მქონე პაციენტებში აღნიშნული პროცესი დარღვეულია. გავრცელებული მცდარი წარმოდგენა, რომ ლაქტატი არის აგენტი, რომელიც პასუხისმგებელია აციდოზზე, მაგრამ უცილებელია გვესმოდეს, რომ ლაქტატი არის მეტაბოლური დარღვევების შედეგი ან მარკერი, და არა თავად აციდოზის გამომწვევი მიზეზი.^[6]^[7]

სქოლიო რედაქტირება

↑ Carl and Gerty Cori and Carbohydrate Metabolism en. National Historic Chemical Landmark. American Chemical Society (2004). ციტირების თარიღი: 12 May 2020
↑ (2005) Lehninger Principles of Biochemistry, Fourth, New York: W.H. Freeman and Company, გვ. 543. ISBN 978-0-7167-4339-2.
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 "Cori Cycle. Virtual Chem Book გვ. 1–3. Elmhurst College (2003). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 23 აპრილი 2008. ციტირების თარიღი: 3 May 2008
↑ Vecchio S, Giampreti A, Petrolini VM, Lonati D, Protti A, Papa P, et al. (February 2014). „Metformin accumulation: lactic acidosis and high plasmatic metformin levels in a retrospective case series of 66 patients on chronic therapy“. Clinical Toxicology. 52 (2): 129–35. doi:10.3109/15563650.2013.860985. PMID 24283301. S2CID 23259898.
↑ Sirtori CR, Pasik C (1994). „Re-evaluation of a biguanide, metformin: mechanism of action and tolerability“. Pharmacological Research. 30 (3): 187–228. doi:10.1016/1043-6618(94)80104-5. PMID 7862618.
↑ The myth of lactic acidosis.
↑ Metformin toxicity.

[acs-1] Carl and Gerty Cori and Carbohydrate Metabolism en. National Historic Chemical Landmark. American Chemical Society (2004). ციტირების თარიღი: 12 May 2020

[2] (2005) Lehninger Principles of Biochemistry, Fourth, New York: W.H. Freeman and Company, გვ. 543. ISBN 978-0-7167-4339-2.

[Elmhurst-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 "Cori Cycle. Virtual Chem Book გვ. 1–3. Elmhurst College (2003). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 23 აპრილი 2008. ციტირების თარიღი: 3 May 2008

[pmid24283301-4] Vecchio S, Giampreti A, Petrolini VM, Lonati D, Protti A, Papa P, et al. (February 2014). „Metformin accumulation: lactic acidosis and high plasmatic metformin levels in a retrospective case series of 66 patients on chronic therapy“. Clinical Toxicology. 52 (2): 129–35. doi:10.3109/15563650.2013.860985. PMID 24283301. S2CID 23259898.

[pmid7862618-5] Sirtori CR, Pasik C (1994). „Re-evaluation of a biguanide, metformin: mechanism of action and tolerability“. Pharmacological Research. 30 (3): 187–228. doi:10.1016/1043-6618(94)80104-5. PMID 7862618.

[6] The myth of lactic acidosis.

[7] Metformin toxicity.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]