კენტავრი (რომანი)

კენტავრი (ინგლ. The Centaur) 一 ამერიკელი მწერლის, ჯონ აპდაიკის ავტობიოგრაფიული რომანი, რომელიც, თავდაპირველად, 1963 წელს გამოიცა, იქამდე კი სხვადასხვა ჟურნალში, მათ შორის ნიუ-იორკერში, სერიებად ქვეყნდებოდა.

„კენტავრი“
The Centaur
ქართული გამოცემა
ავტორი	ჯონ აპდაიკი
ქვეყანა	აშშ
ენა	ინგლისური
გამომცემელი	Alfred A. Knopf
გამოცემის თარიღი	1963
მედია	ბეჭდური
გვერდი	312

რომანი მწერლის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწარმოებია. მასში ომისშემდგომი ამერიკის ცხოვრებაა გადმოცემული. აღწერილი ამბებისთვის უფრო ღრმა მნიშვნელობის და სიდიადის მისანიჭებლად, აპდაიკმა რომანში შემოიღო თხრობის მეორე 一 მითოლოგიური პლანი. ამისდა მიუხედავად, რომანი მთლიანად რეალურ ნიადაგზე რჩება.

სიუჟეტი

ნაწარმოების მოქმედება სკოლის მასწავლებლის, ჯორჯ კოლდუელისა და მისი ვაჟის, პიტერის გარშემო ვითარდება, მოქმედების არეალს კი პენსილვანიის შტატი წარმოადგენს. წიგნი იკვლევს მამაშვილურ ურთიერთობას იმ სტაგნაციური ვითარების ფონზე 一 თითოეული მხარე ცხოვრების იმ ეტაპზე დგას, როცა განიცდის დეპრესიას და სულიერ აშლილობას, ეს კი თავად აპდაიკის საკუთარ მამასთან 一 უესლი აპდაიკი 一 ურთიერთობითაა შთაგონებული, ეს უკანასკნელი კი შილინგტონის საშუალო კოლეჯში მასწავლებლად მუშაობდა. ჯორჯის პერსონას, ფაქტობრივად, ხელი აქვს ჩაქნეული ცხოვრებაზე 一 ის დიდება, რომელიც მან, საკუთარი ნიჭის წყალობით, სკოლის ამერიკული ფეხბურთის გუნდში ასპარეზობისას და როგორც ჯარისკაცმა პირველ მსოფლიო ომში გამოსცადა, დაინგრა. სკოლაში ის გაკვეთილებს ყველანაირი ენთუსიაზმის გარეშე, ნაძალადევად ატარებს 一 მეტიც, ის იმედგაცრუებულია საკუთარ მოსწავლეებში სწავლის მიმართ ინტერესის არქონის გამო. რაც შეეხება პიტერს, ის დამწყები ხელოვნაია, რომელიც ვერმეერის შემოქმედებას ეტრფის. იგი ოცნებობს, გახდეს მხატვარი დიდ ქალაქში, მოიხვეჭოს სახელი, გამდიდრდეს და ჰპოვოს ბედნიერება. ის ბუნებით მარტოსულია, არ ჰყავს მეგობრები, რისი ერთ-ერთი ხელისშემშლელი ფაქტორიც პიტერის ფსორიაზია, რომელიც მას ყოველ სეზონზე კანს უქერცლავს და ტანსაცმლის ტარების პროცესს უფრო ურთულებს. უმთავრესი რამ, რაც როგორც მამას, ისე შვილს აერთიანებთ 一 ესაა სურვილი, დააღწიონ თავი ყოველდღიურ ყოფას და გაიქცნენ ქალაქიდან. მსგავსი კულმინაციის გამო, მრავალი კრიტიკოსი ამ ნაწარმოების გმირებს აპდაიკის იქამდე გამოცემული ნაწარმოების 一 ბაჭია, გაიქეცი 一 პერსონაჟთან, ჰარი ენგსტრომთან აკავშირებს.

შექმნა

აპდაიკმა ნაწარმოებზე 一 კენტავრი 一 მუშაობა მაშინ დაიწყო, რაც კურდღლის სერიის (1960) გამოშვების შემდეგ გარკვეული პოპულარობა მოიპოვა და სახელი მოიხვეჭა. მწერლისთვის ხშირადაა დამახასიათებელი ავტობიოგრაფიული მოტივების მქონე ისტორიების შეთხზვა, რაც, ამჯერადაც, არ ყოფილა გამონაკლისი 一 პიტერის პერსონაჟი თავად შემოქმედის ალტერ ეგოს წარმოადგენს და სწორედ ამავე პერსონაჟის დახმარებითაა წიგნში აღწარმოებული აპდაიკის ცხოვრების ის პერიოდი, როცა ის პენსილვანიის პატარა დასახლებაში, პლოვილში ატარებდა დროს, საკუთარ მამასთან ერთად.

გამოცემისთანავე 一 ჯერ კიდევ პურიტანულ ამერიკაში, სადაც მრავალი ტაბუ არსებობდა 一 რომანი ვერ ასცდა მწვავე კრიტიკას და მრავალმა იგი მონათლა, როგორც „უხამსი“.

გამომდინარე იქიდან, რომ ნაწარმოებში ერთმანეთს მძლავრად ერწყმიან მითოლოგიური და რეალისტური პასაჟები, რომანს ხშირად ადარებენ მოდერნისტი ირლანდიელი მწერლის, ჯეიმზ ჯოისის მაგნუმ-ოპუსს 一 ულისე.

გამოხმაურება

ნიუ-იორკ ტაიმზში, ლიტერატურათმცოდნე ჯონათან მილერმა ნაწარმოები შეაფასა, როგორც „საბრალო რომანი, რომელიც დაზიანებულია კარგი თვისებებით“. ამავე რეცენზიაში, რესპონდენტმა დასძინა, რომ წიგნს პირდაპირი კავშირი აქვს ჯეიმზ ჯოისის 1916 წლის რომანთან 一 ხელოვანის პორტრეტი ახალგაზრდობისას 一, რითაც „მისი მზაკვრული სახის პროზა ექსტრაორდინალურ ეფექტს ქმნის“. მილერი კვლავაც დასძენს: „ესაა მისი შემოქმედებითობის ვირტუოზული გამოვლინება, რადგანაც სწორედ მისი ამ შედევრის წყალობით რომანი ნამდვილ ლიტერატურულ შეფასებას აღარ ექვემდებარება“.

მწერალი ენტონი ბერჯესი, რომელიც აპდაიკის შემოქმედებაში არსებულ მითოლოგიურ სცენებს ერთგვარ „პედანტურობასთან“ აკავშირებდა, უწოდებს რომანს „კეთილშობილურ მცდელობას, წარმოშვას ახალი განზომილებები თანამედროვე ყოფაცხოვრებაში, ანტიკურის ფონზე“. „ესაა რთული კონფიგურაცია იმისა, რამაც ჭეშმარიტად დააკავშირა ნამდვილი ისტორია და მითოლოგია“ 一 წერდა ბერჯესი. საკუთარი კომენტარი მან შემდეგი სიტყვებით დაასრულა: „აპდაიკი აშშ-ის ერთ-ერთ ყველაზე საინტერესო ტალანტია, თუმცა მთელი მღელვარება ჯერ კიდევ წინაა“.

იხილეთ აგრეთვე

• ჯონ აპდაიკი
• ბაჭია, გაიქეცი

რესურსები ინტერნეტში

• Burgess, Anthony. 1966. “Language, Myth and Mr. Updike from Commonweal (magazine), 83, February 11, 1966 in Critical Essays on John Updike G. K. Hall & Co., Boston Massachusetts. William R. MacNaughton, editor. pp. 55-58. ISBN 0-8161-8467-4
• Luscher, Robert M. 1993. John Updike: A Study of the Short Fiction. Twayne Publishers, New York. ISBN 0-8057-0850-2
• Miller, Jonathan. 1982. “Off-Centaur from The New York Review of Books, November 1, 1963 in Critical Essays on John Updike G. K. Hall & Co., Boston Massachusetts. William R. MacNaughton, editor. pp.53-55. ISBN 0-8161-8467-4
• Oates, Joyce Carol. 1975. “Updike’s American Comedies” from Modern Fiction Studies, Vol. 21, No. 3 (Fall 1973) in John Updike: A Collection of Critical Essays. 1979. David Thorburn and Howard Eiland, editors. pp. 53-68. ISBN 0-13-937607-0
• Olster, Stacey. 2006. The Cambridge Companion to John Updike. Cambridge University Press, Cambridge. ISBN 0-521-60730-2 (paperback)
• Price, Martin. 1963. “A Note on Character in The Centaur” from The Yale Review, 52, No. 4 (June 1963) in John Updike: A Collection of Critical Essays. 1979. David Thorburn and Howard Eiland, editors. pp. 132-133. ISBN 0-13-937607-0