ალფა კენტავრი
ალფა კენტავრი (α კენტავრი, α კენ; ასევე ცნობილია, როგორც "რაიჯელ კენტი" /ˈraɪdʒəl ˈkɛnt/) — ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავი კენტავრის სამხრეთ თანავარსკვლავედში. ის ღამის ცაზე სიკაშკაშით მესამეა. ალფა კენტავრის სისტემა 1,34 პარსეკითაა (4,37 სინათლის წელიწადი) დაშორებული მზიდან. ეს სისტემა უახლოესია მზის სისტემასთან.[1] მიუხედავად იმისა, რომ შეუიარაღებელი თვალით სისტემაში 1 ობიექტი ჩანს, სინამდვილეში ალფა კენტავრი ორმაგი ვარსკვლავური სისტემაა (ზოგჯერ მოიხსენიებენ, როგორც ალფა კენტავრი AB), რომელთა საერთო ხილული ვარსკვლავიერი სიდიდე −0.27-ია, რაც იმას ნიშნავს, რომ ის სიკაშკაშით მესამეა (მზეს თუ არ ჩავთვლით) ღამის ცაზე [2][3] −1,46 ვარსვლავიერი სიდიდის მქონე სირიუსისა და -0,72-იანი კანოპის შემდეგ.
 ალფა კენტავრი A და B | |
| დაკვირვების მონაცემები | |
|---|---|
| ეპოქა: | J2000 |
| თანავარსკვლავედი: | კენტავრი |
| ალფა კენტავრი A | |
| პირდაპირი ასვლა: | 14სთ 39წთ 36,4951წმ |
| დახრილობა: | -60გრად 50მინ 02.308სეკ |
| მანძილი: | 4.366 ± 0.007 სინათლის წელიწადი |
| მასა: | 1.100 M☉ |
| სპექტრული ტიპი: | G2 V |
| ვარსკვლავიერი სიდიდე: | −0.01 |
| აბსოლუტური ვარსკვლავიერი სიდიდე: | −0.01 |
| ალფა კენტავრი B | |
| პირდაპირი ასვლა: | 14სთ 39წთ 35.0803წმ |
| დახრილობა: | -60გრად 50მინ 13.761სეკ |
| მანძილი: | 4.366 ± 0.007 სინათლის წელიწადი |
| მასა: | 0.907 M☉ |
| სპექტრული ტიპი: | K1 V |
| ვარსკვლავიერი სიდიდე: | +1,33 |
| აბსოლუტური ვარსკვლავიერი სიდიდე: | +1,33 |
სისტემის შემადგენელი ვარსკვლავები არიან ალფა კენტავრი A, რომელიც მზის მასის 110%, ხოლო სიკაშკაშის 151,9 %-ს აღწევს, და ალფა კენტავრი B, რომლის მასა მზის მასის 90,7 %-ია, ხოლო 44,5 % - სიკაშკაშე. 79,91 წლიანი საერთო ცენტრის გარშემო ორბიტალური პერიოდის განმავლობაში მათ შორის მანძილი იცვლება პლუტონის მზიდან დაშორების მანძილიდან, სატურნის მზიდან დაშორების მანძილამდე.
მესამე ვარსკვლავი, სახელად პროქსიმა კენტავრი, ან ალფა კენტავრი C, შესაძლებელია, გრავიტაციულად არის დაკავშირებული ალფა კენტავრი AB-სთან. პროქსიმა ოდნავ ნაკლები მანძილითაა დაშორებული მზიდან - დაახლოებით 1,29 პარსეკით (4,24 სინათლის წელიწადი), რაც იმას ნიშნავს, რომ ის მზესთან მდებარე უახლოესი ვარსკვლავია, მიუხედავად იმისა, რომ ის შეუიარაღებელი თვალით არ ჩანს. პროქსიმას ალფა კენტავრი AB-დან დაშორების მანძილი დაახლოებით 0,06 პარსეკია, ან 0,2 სინათლის წელიწადი, ან 13 000 ასტრონომიული ერთეული; ეს ექვივალენტურია 400-ჯერ დიდი ნეპტუნის ორბიტისა.
სისტემაში, ასევე შესაძლებელია, არსებობდეს, სულ ცოტა 1 პლანეტა - დედამიწის ზომის ალფა კენტავრი Bb, რომელიც, დადასტურების შემთხვევაში, დედამიწასთან ყველაზე ახლოს მდებარე ეგზოპლანეტა იქნება. პლანეტის მასა, სულ ცოტა, დედამიწის მასის 113 %-ს უტოლდება [4][5] და ალფა კენტავრი B-ს გარშემო ბრუნავს 3,236 დღიანი პერიოდით.[4] დედავარსკვლავის გარშემო 6 მილიონი კილომეტრით დაშორებულ პლანეტაზე, რომელიც ტოლია დედამიწისა და მზის დაშორების 4%-ის და მზისა და მერკურის დაშორების მეათედის, ტემპერატურა 1200 °C-ს მიაღწევს, რაც სიცოცხლის არსებობისთვის ზედმეტად ცხელია. თუმცა, ბოლო ხანებში (2013 წლის 10 ივნისი) გაკეთებული განცხადების მიხედვით, ალფა კენტავრი B-ს გარშემო მბრუნავი დედამიწის მსგავს პლანეტაზე გაკეთებული ადრინდელი განცხადებები შესაძლოა არ იქნეს მხარდაჭერილი.
კომპონენტების აღნიშვნა
რედაქტირებასახელი "ალფა კენტავრი" იმას დაარქვეს, რაც მხოლოდ ერთ ვარსკვლავად ჩანს შეუიარაღებელი თვალისათვის და კენტავრის თანავარსკვლავედის ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავს. ტელესკოპის დახმარებით, ის ორმაგ ვარსკვლავურ სისტემად გამოჩნდება ახლო ორბიტით. ამიტომ ეს ცნობილია, როგორც ალფა კენტავრი AB.
ალფა კენტავრი A და B ორმაგი სისტემის ინდივიდუალური ვარსკვლავები არიან, რომლებიც ჩვეულებისამებრ განხილულნი არიან, როგორც ორმაგი სისტემა ალფა კენტავრი AB-ს განსხვავებული კომპონენტები. მესამე კომპანიონი, პროქსიმა კენტავრი (ან პროქსიმა, ან ალფა კენტავრი C), ბევრად მეტი მანძილითაა დაშორებული, ვიდრე A-სა და B-ს შორის მანძილია. ის შესაძლებელია გრავიტაციულადაც დაკავშირებული იყოს AB სისტემასთან. დედამიწიდან თუ დავაკვირდებით, პროქსიმას კუთხური დაშორება 2.2°-ია AB სისტემიდან. ის ისეთი კაშკაშა რომ ყოფილიყო, ტელესკოპის გარეშე რომ დაგვენახა, პროქსიმა კენტავრი შეუიარაღებელი თვალისთვის გამოჩნდებოდა, როგორც ალფა კენტავრი AB-სგან განცალკევებული ვარსკვლავი. ალფა კენტავრი AB და პროქსიმა კენტავრი წარმოქმნიან ე.წ. „ორმაგ ვარსკვლავს“ (ორმაგი ვარსკვლავი არის ვარსკვლავების წყვილი, რომელიც ერთმანეთთან ახლოს ჩანან დედამიწის ღამის ცაზე, როცა მათ ოპტიკური ტელესკოპით აკვირდებიან).
სამივე კომპონენტი ერთად ქმნის სამმაგ ვარსკვლავურ სისტემას, რომელსაც α კენ AB-C (ალფა კენტავრი AB-C) ეწოდება.
სისტემის ბუნება
რედაქტირება-0,27-იანი ვარსკვლავიერი სიდიდით,[6] ალფა კენტავრი შეუიარაღებელი თვალისთვის ერთ ვარსკვლავად ჩანს და სირიუსზე და კანოპზე მკრთალია. შემდეგი ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავი ღამის ცაზე არქტურია. როდესაც განვიხილავთ ინდივიდუალურ ვარსკვლავებს (მზის გარდა), ალფა კენტავრი A მეოთხეა სიკაშკაშით -0,01 ვარსკვლავიერი სიდიდით,[7] რომელიც სულ ოდნავ მკრთალია არქტურზე (-0,04 ვარსკვლავიერი სიდიდე). ალფა კენტავრი B, 1,33 ვარსკვლავიერი სიდიდით, სულ რაღაც, 21-ეა სიკაშკაშით ღამის ცაზე.
ალფა კენტავრი A ორმაგი სისტემის უფროსი (ან პირველადი) წევრია, რომელიც ოდნავ დიდი და უფრო კაშკაშაა, ვიდრე მზე. ის მზის მაგვარი მთავარი მიმდევრობის ვარსკვლავია იგივე მოყვითალო ფერით,[8] რომლის ვარსკვლავური კლასიფიკაცია არის სპექტრული ტიპი G2 V.[7] განსაზღვრული საერთო ორბიტალური პარამეტრებიდან, ალფა კენტავრი A 10 %-ით უფრო მასიური და 23 %-ით დიდია მზეზე.[9] ამ ვარსკვლავის ბრუნვის სიჩქარე 2.7 ± 0.7 კმ/წმ−1-ია. გამოდის, რომ მას 22 დღიანი ბრუნვის პერიოდი აქვს,[10] რომელიც მზის 25 დღიან ბრუნვის პერიოდზე ოდნავ სწრაფია.
ალფა კენტავრი B ორმაგი სისტემის კომპანიონი (ან მეორადი) ვარსკვლავია. ის ოდნავ პატარა და ნაკლებად კაშკაშაა მზეზე. ის მთავარი მიმდევრობის ვარსკვლავია K1 V სპექტრული ტიპით,[7][11] ანუ ის უფრო ნარინჯისფერია, ვიდრე პირველადი, უფროსი ვარსკვლავი. ალფა კენტავრი B მზეზე 90 %-ით მსუბუქია, ხოლო რადიუსი 14 %-ით მცირე აქვს. ბრუნვის სიჩქარე არის 1.1 ± 0.8 კმ/წმ−1-ია, რაც იმას ნიშნავს, რომ მისი ბრუნვის პერიოდი 41 დღეა (1995 წლის გამოთვლებით, მისი ბრუნვის პერიოდი 36,8 დღე იყო). მიუხედავად იმისა, რომ უფროს ვარსკვლავზე ნაკლებად კაშკაშაა, ის რენტგენის დიაპაზონში უფრო მეტ ენერგიას ასხივებს.
ალფა კენტავრი C, აგრეთვე ცნობილი როგორც პროქსიმა კენტავრი, სპექტრული კლასის - M5 Ve[7] ან M5 Vle ვარსკვლავია, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ ის ან მთავარი მიმდევრობის პატარა ვარსკვლავია (V ტიპი), ან ქვეჯუჯა (VI) ემისიური ხაზებით. მისი B-V ფერის ინდექსი არის +1,90 და მისი მასა დაახლოებით 0.123 M☉,[12] ან 129 იუპიტერის მასა არის.[13]
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება
- SIMBAD observational data
- Sixth Catalogue of Orbits of Visual Binary Stars U.S.N.O. დაარქივებული 2018-09-30 საიტზე Wayback Machine.
- Sixth Catalogue of Orbits of Visual Binary Stars : Orbital Elements U.S.N.O. დაარქივებული 2017-11-12 საიტზე Wayback Machine.
- Sixth Catalogue of Orbits of Visual Binary Stars : Orbit Notes U.S.N.O. დაარქივებული 2012-02-03 საიტზე Wayback Machine.
- Sixth Catalogue of Orbits of Visual Binary Stars : Orbit Ephemeris U.S.N.O. დაარქივებული 2009-01-13 საიტზე Wayback Machine.
- The Imperial Star – Alpha Centauri
- Alpha Centauri – A Voyage to Alpha Centauri
- Immediate History of Alpha Centauri
- eSky : Alpha Centauri
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Söderhjelm, Staffan (1999). „Visual binary orbits and masses post Hipparcos“. Astronomy and Astrophysics. 341 (1): 121–40. Bibcode:1999A&A...341..121S.
- ↑ http://interstellar.jpl.nasa.gov/interstellar/probe/introduction/neighborhood.html დაარქივებული 2013-11-21 საიტზე Wayback Machine. , Our Local Galactic Neighborhood, NASA
- ↑ http://www.centauri-dreams.org/?p=14203, Into the Interstellar Void, Centauri Dreams
- ↑ 4.0 4.1 Wall, Mike. (2012-10-16) Discovery! Earth-Size Alien Planet at Alpha Centauri Is Closest Ever Seen. Space.Com web site. TechMediaNetwork. ციტირების თარიღი: 2012-10-17.
- ↑ Dumusque, X.; Pepe, F.; Lovis, C.; Ségransan, D.; Sahlmann, J.; Benz, W.; Bouchy, F.; Mayor, M.; Queloz, D.; Santos, N.; Udry, S. (2012-10-17). „An Earth mass planet orbiting Alpha Centauri B“ (PDF). Nature. 490. Bibcode:2012Natur.491..207D. doi:10.1038/nature11572. ციტირების თარიღი: 2012-10-17.CS1-ის მხარდაჭერა: მრავალი სახელი: ავტორების სია (link)
- ↑ Burnham, Robert (1978). Burnham's Celestial Handbook. Courier Dover, გვ. 549. ISBN 0-486-23567-X.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 Research Consortium on Nearby Stars. (2007-09-17) The One Hundred Nearest Star Systems. RECONS. Georgia State University. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2007-11-12. ციტირების თარიღი: 2007-11-06.
- ↑ The Colour of Stars. Australia Telescope, Outreach and Education. Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation (December 21, 2004). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-03-10. ციტირების თარიღი: 2012-01-16.
- ↑ Kervella. ; Thevenin, Frederic (March 15, 2003) A Family Portrait of the Alpha Centauri System. ESO. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2008-06-16. ციტირების თარიღი: 2008-06-06.
- ↑ Bazot, M.; et al. (2007). „Asteroseismology of α Centauri A. Evidence of rotational splitting“. Astronomy and Astrophysics. 470 (1): 295–302. arXiv:0706.1682. Bibcode:2007A&A...470..295B. doi:10.1051/0004-6361:20065694.
- ↑ Datin, Kellie; Dewarf, LE.; Guinan, EF.; Carton, JM. (January, 2009). „FUSE Observations of alpha Centauri B“. American Astronomical Society. American Astronomical Society. 213: 200. Bibcode:2009AAS...21340609D. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|date=-ში (დახმარება)CS1-ის მხარდაჭერა: მრავალი სახელი: ავტორების სია (link) - ↑ SIMBAD query result: V* V645 Cen – Flare Star. SIMBAD. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. ციტირების თარიღი: 2008-08-11. — some of the data is located under "Measurements".
- ↑ Kervella, Pierre; Thevenin, Frederic (2003-03-15). „A Family Portrait of the Alpha Centauri System: VLT Interferometer Studies the Nearest Stars“. ESO. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2007-06-07. ციტირების თარიღი: 2007-07-09.CS1-ის მხარდაჭერა: მრავალი სახელი: ავტორების სია (link)