იუსიფ საფაროვის ქუჩა (ბაქო)
იუსიფ საფაროვის ქუჩა (აზერ. Yusif Səfərov küçəsi) — ქუჩა ბაქოს ხატაის რაიონში, გადაჭიმული სამხრეთიდან ჩრდილოეთისკენ. ქუჩა იწყება პრიმორსკის ბულვარში და მთავრდება გზის კვანძთან, რომელიც მას ჰეიდარ ალიევის გამზირთან აკავშირებს.
ისტორია
რედაქტირებააღნიშნული ქუჩა XIX საუკუნის მეორე ნახევარში შეიქმნა, როგორც შავი ქალაქის ნაწილი, ბაქოს ინდუსტრიული უბანი, რომელიც ურბანული ქუჩის განვითარების პირველი მაგალითი იყო მართკუთხა ქსელის პრინციპის საფუძველზე. იუსიფ საფაროვის თანამედროვე ქუჩა, რომელიც ახალი რაიონის უკიდურესი დასავლეთის ქუჩაა, დაერქვა პირველი ჩერნოგოროდსკაია. შემდგომში ქუჩის სამხრეთ ნაწილზე მოიპოვეს მართველობა მრეწველმა კაშჩეევებმა, სადაც დღემდეა შემორჩენილი ერთსართულიანი სახლი, რომელიც ოდესღაც მათ ეკუთვნოდა [1]. აქ ასევე იყო ნავთობპროდუქტების მრეწველ ლევ დე ბურის ერთ-ერთი სახლი [2]. 1893 წელს ბაქოს ნავთობპროდუქტების მრეწველების ხარჯზე, შუა მონაკვეთზე, ზავოდსკაიას ქუჩის მე–4 კუთხეში (ახლანდელი მეჰტიზაძის ქუჩა), აშენდა ბაქოს ნავთობპროდუქტების მრეწველთა კონგრესის შავი ქალაქის საავადმყოფო (ამჟამად - ნავთობმუშაკების ცენტრალური საავადმყოფო), სადაც პირველ წლებში 36 ექიმი მუშაობდა, სამი სტომატოლოგი, 35 ექთანი და 23 ფარმაცევტი [3]. 1917 წელს იუსუფ და აღალი მამედოვების ძეხვის საწარმო სწორედ ამ ქუჩაზე მდებარეობდა [4].
საბჭოთა პერიოდში, ჩერნოგოროდსკაიას ქუჩა 1-ში, რომელიც ბაქოს შაუმიანოვსკის (1932 წლამდე ქარხანაში) შედიოდა, მიენიჭა მიხეილ ბარინოვის სახელი, აზნეფტის ასოციაციის ხელმძღვანელი და აზერბაიჯანის პოლიტექნიკური ინსტიტუტის რექტორი, მოგვიანებით კი - სსრკ გლავნეფტის მეთაური (რეპრესირებულია 1937 წელს).
ომის შემდგომ ეპოქაში ბარინოვმა ქუჩაზე დაიწყო მასიური მშენებლობები სამრეწველო სახელმწიფო ინსტიტუტებთან ერთად. აქ განთავსებული იყო აზერბაიჯანის სსრ ნავთობის მრეწველობის სამინისტროს შენობა (ამჟამად რესპუბლიკური პერინატალური ცენტრის შენობა) და ბუნებრივი აირის მომზადების, ტრანსპორტირებისა და დამუშავების საკავშირო სამეცნიერო კვლევითი და დიზაინის ინსტიტუტი.
1962 წელს ქუჩის სამხრეთის ბოლო უკავშირდება ბაქოს ცენტრალურ ნაწილს ესტაკადით, რომელსაც გაგარინსკის ხიდი ეწოდება (ამჟამად ოფიციალურად - ჯევანშირას ხიდი) [5]. იმავე წელს, ბაქო-კრასნოვოდსკის საბორნე გადასასვლელის ნავმისადგომი აშენდა ქუჩის სამხრეთ სანაპიროზე. ყოვლისმომცველი გაუმჯობესების ფარგლებში, ხეივანი გაშლილ იქნა შედარებით ფართო ქუჩის ცენტრში, სადაც 1975 წელს ტელნოვის ქუჩასთან (ამჟამად - ხოჯალის გამზირი) გადაკვეთაზე აღმართეს სტეფანე შაუმიანის ძეგლი (დაიშალა 1990 წელს).
რკინიგზის მონაკვეთზე ბაქო-სამგზავროსა და კიშლის სადგურებს შორის აშენდა სამგზავრო სადგური ფიოლეტოვი (ამჟამად არ მუშაობს), რომელიც მდებარეობს ბარინოვის ქუჩის ჩრდილოეთ კიდეზე. ქუჩა გადაიქცა მთავარ სატრანსპორტო არტერიად, რომელიც აკავშირებს ბაქოს ცენტრს პერიფერიულ რაიონებთან: ზავოკზალნი და სოფელი კიშლი.
სსრკ-ს დაშლის შემდეგ ქუჩას სახელი ეწოდა ნავთობის ინჟინრის იუსიფ საფაროვის პატივსაცემად. ამავე დროს, შაუმიანის ყოფილი ძეგლიდან არც ისე შორს მდებარე ცენტრალური ხეივნის ტერიტორიაზე დაიდგა სეფიან შაჰისა და პოეტ ხატაის ძეგლი შაუმიანის რეგიონის ახალი სახელწოდების - ხატაის შესაბამისად.
2008 წელს ხეივანში ჩატარდა კაპიტალური რემონტი, ხოლო 2017 წელს, ქუჩის გაფართოების დროს, ხეივანი ლიკვიდირებული იქნა. გადაკვეთაზე მხოლოდ ორი მცირე ზომის გაზონის ადგილია გადარჩენილი, რომელთაგან ერთზე ხატაის ძეგლი იყო. საფაროვას ქუჩა, რომელიც მანამდე მოძრაობის დიდ ნაკადს განიცდიდა, გაფართოვდა ხუთ ან ექვს ზოლამდე (რომელთაგან ერთი განკუთვნილია საზოგადოებრივი ტრანსპორტისთვის), ხოლო ორი სავალი ნაწილი ერთმანეთისგან გამოყოფილია ბეტონის ზოლით, რომელზეც დამაგრებულია დამატებითი სანათები [6]. 2020 წელს, გზის კვანძის მშენებლობის გამო, [7] ხათაის ძეგლი გადაიტანეს ნავთობმუშაკთა ცენტრალურ საავადმყოფოსთან და ლეილა შიკლინსკაიას კლინიკას შორის [8].
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- იუსიფ საფაროვის ქუჩა დაარქივებული 2020-08-10 საიტზე Wayback Machine.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Генадий Леонов. Баку и молокане 2. Молоканские миллионеры.
- ↑ Тамара Гумбатова. Баку - 1901 год.
- ↑ Евгений Денисов. Черногородская больница съезда бакинских нефтепромышленников. «Коммерсантъ». 26 декабря 2006 г.
- ↑ Кавказский Календарь на 1917 г. Торгово-промышленные предприятия Баку.
- ↑ В Баку снесут "Гагаринский мост". Haqqin.az. 5 июня 2019 г.
- ↑ Вот какой стала эта центральная улица Баку после ремонта. Day.az. 10 апреля 2017 г.
- ↑ В Баку резко убрали памятник Шаху Исмаилу. Haqqin.az. 1 марта 2020 г.
- ↑ Памятник Хатаи перенесли на новое место. Haqqin.az. 1 марта 2020 г.