იასის საზავო ხელშეკრულება
იასის სამშვიდობო ხელშეკრულება — დაიდო რუსეთსა და ოსმალეთის იმპერიებს შორის 1792 წლის 9 იანვარს (ძვ. სტ. 1791 წ. 29 დეკემბერი), 1787–1792 წლის რუსეთ–თურქეთის ომის შედეგად.
მოლაპარაკებები შედგა ქალაქ იასიში (რუმ. Iași), მოლდოვის სამთავროში (დღეს, რუმინეთის ტერიტორიაზე). რუსეთის მხრიდან მონაწილეობდნენ თავადი გრიგორი ალექსანდრეს ძე პოტიომკინი, ხოლო მისი სიკვდილის შემდეგ – თავადი ალექსანდრე ალექსანდრეს ძე ბეზბოროდკო. თურქეთის მხრიდან მოლაპარაკებებში მონაწილეობდა დიდი ვეზირი იუსუფ–ფაშა.
რუსეთის სახელით ზავს ხელი მოაწერეს სამოილოვმა, ხოსე დე რიბასმა და სერგეი ლაზარეს ძე ლაშქარიოვმა, თურქეთის სახელით – რეის ეფენდიმ (საგარეო საქმეთა მინისტრი), აბდულა ეფენდიმ, იბრაჰიმ ისმეტ ბეიმ და მეჰმედ ეფენდიმ.
ხელშეკრულების ძალით რუსეთს გადაეცა მთელი ჩრდილო შავიზღვისპირეთი, ყირიმის ჩათვლით და გააძლიერა მისი პოლიტიკური პოზიციები კავკასიასა და ბალკანეთში. რუსეთს გადაეცა მიწები მდ. სამხრეთ ბუგსა და დნესტრს შორის, რითიც დადგინდა საზღვარი. ამგვარად, მომავალი ბესარაბიის გუბერნიის ტერიტორიები თურქეთის ბატონობის ქვეშ დარჩა.
კავკასიაში საღვარი აღდგა მდ. ყუბანზე. თურქეთმა უარი განაცხადა საქართველოს მიმართ პრეტენზიაზე და ვალდებულება აიღო, რომ მის წინააღმდეგ მტრულ ქმედებებს არ განახორციელებდა.
1794 წელს, იასის ხელშეკრულებით მიღებულ მიწაზე, დაარსდა ქალაქი ოდესა.
იხილეთ აგრეთვე
რედაქტირებალიტერატურა
რედაქტირება- Hans Uebersberger: Russlands Orientpolitik in den letzten zwei Jahrhunderten. Band 1: Bis zum Frieden von Jassy. Deutsche Verlagsanstalt, Stuttgart 1913, (Veröffentlichungen der Gesellschaft für neuere Geschichte Österreichs ZDB 568217-4).
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- Encyclopaedia Britannica-Online დაარქივებული 2008-04-28 საიტზე Wayback Machine. (ინგლისურ ენაზე)