თითი

თითი — ადამიანის სხეულის ნაწილი, ლათინური სახელწოდებით ცნობილი, როგორც digiti manus. ტეტრაპოდების უმეტესობას აქვს ხუთი თითი (პენტადაქტილია), და მოკლე თითები (ანუ მნიშვნელოვნად უფრო მოკლე ვიდრე მეტაკარპალური/მეტატარსალი) ჩვეულებრივ მოიხსენიება, როგორც ფეხის თითები. ადამიანებში თითები კარგად არის არტიკულირებული, ფუნქციონირებს როგორც ტაქტილური შეგრძნებისა და მცირე მოძრაობების შემსრულებელი ორგანო.

ადამიანის თითები

ჩვეულებრივ ადამიანებს აქვთ ხუთი თითი, თითოეულ ხელზე,^[1] რომელთა ძვლებს უწოდებენ ფალანგებს, თუმცა ზოგიერთ ადამიანს აქვს ხუთზე მეტი ან ნაკლები თითი თანდატოლილი დაავადებების გამო, როგორიცაა პოლიდაქტილია ან ოლიგოდაქტილია, ასევე ამპუტაციის გამო. პირველი თითი არის ცერა თითი, რასაც მოჰყვება საჩვენებელი თითი, შუა თითი, არათითი და პატარა თითი.

სტრუქტურა

ჩონჩხი

ცერა თითი მდებარეობს ერთ-ერთ მხარეს, მკლავის პარალელურად.

მტევანს აქვს ხუთი ძვალი, რომლებიც ცნობილია მეტაკარპალური ძვლების სახელით. ადამიანის ხელი შეიცავს თოთხმეტ ძვალს, რომლებსაც უწოდებენ ფალანგებს, ან ფალანგის ძვლებს: ორი არის ცერში, სამ-სამი დანარჩენ ოთხ თითში. ესენია დისტალური ფალანქსი, ფრჩხილის მატარებელი, შუა ფალანქსი და პროქსიმალური ფალანქსი. სახსრები იქმნება იქ, სადაც ორი ან მეტი ძვალი ხვდება. თითოეულ თითს აქვს სამი სახსარი:

მეტაკარპოფალანგეალური სახსარი (MCP) - სახსარი თითის ძირში
პროქსიმალური ინტერფალანგეალური სახსარი (PIP) – სახსარი თითის შუაში
დისტალური ინტერფალანგეალური სახსარი (DIP) - სახსარი ყველაზე ახლოს თითის წვერთან.

სესამოიდური ძვლები არის პატარა ოსიფიცირებული კვანძები, რომლებიც ჩაშენებულია მყესებში, რათა უზრუნველყონ დამატებითი ბერკეტი და შეამცირონ ზეწოლა ქვედა ქსოვილზე. ბევრი არსებობს პალმის გარშემო, თითის ძირებში; ზუსტი რიცხვი განსხვავდება სხვადასხვა ადამიანში. არტიკულაციებია: ფალანგთაშორისი არტიკულაციები ფალანგების ძვლებს შორის და მეტაკარპოფალანგეალური სახსრებია, რომლებიც აკავშირებენ ფალანგებს მეტაკარპალურ ძვლებს შორის.

კუნთები

თითოეულ თითს შეუძლია მოხრა, გაშლა, ადუქცია და შემობრუნება. ადამიანებში არის ორი დიდი კუნთი რომელიც ეხმარება თითოეულ თითს მოიხაროს. კუნთების ჯგუფი, რომელიც ამოძრავებს თითოეულ თითს, შეიძლება ნაწილობრივ იყოს შერეული და მყესები ერთმანეთზე მიბმული ბოჭკოვანი ბადით, რაც ხელს უშლის სრულიად თავისუფალ მოძრაობას. მიუხედავად იმისა, რომ თითქოს თითოეული თითი დამოუკიდებლად მოძრაობს, ერთი თითის მოძრაობა ოდნავ იწვევს სხვა თითების მოძრაობას, რასაც თითების ურთიერთდამოკიდებულება ეწოდება.^[2]^[3]

თითები არ შედგებიან კუნთებისგან. კუნთები, რომლებიც თითებს ამოძრავებენ მდებარეობენ, მტევანში და წინამხარში. გრძელი მყესები, რომლებიც ასრულებენ მოძრაობას წინამხრის კუნთებიდან, შეიძლება შეინიშნოს, რომ მოძრაობენ კანის ქვეშ მაჯაზე და ხელის უკანა მხარეს.

კანი

სასქესო ორგანოების გარდა, თითის წვერებს აქვთ შეხების რეცეპტორებისა და თერმორეცეპტორების ყველაზე მაღალი კონცენტრაცია ადამიანის კანის ყველა უბანს შორის, რაც მათ უკიდურესად მგრძნობიარეს ხდის ტემპერატურის, წნევის, ვიბრაციის, ტექსტურის და ტენიანობის მიმართ.^[4] 2013 წელს ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ თითებს შეუძლიათ იგრძნონ ნანომასშტაბიანი ნაოჭები ერთი შეხედვით გლუვ ზედაპირზე, ეს არის მგრძნობელობის დონე, რომელიც ადრე არ იყო დაფიქსირებული^[5] ეს აიძულებს თითებს ჩვეულებრივ გამოიყენონ სენსორული ზონდები სამყაროში არსებული ობიექტების თვისებების დასადგენად, რაც მათ დაზიანებისკენ მიდრეკილებას ხდის.

ტვინთან კავშირი

თითოეულ თითს აქვს ზუსტი სომატოტოპური კავშირი ცერებრალური ქერქზე სომატოსენსორული ქერქის არეში.

ხელის სომატოსენსორული ქერქის გამოსახულება არის თითების დინამიური ასახვა გარე ხელზე: სინდაქტილიაში ადამიანებს აქვთ თაიგულებიანი, დამოკლებული თითები. თუმცა, არა მხოლოდ ხელებია თითებთსნ შერწყმულია, არამედ მათი ცალკეული თითების კორტიკალური რუკები ქმნიან კლანჭის ხელს. თითები შესაძლებელია ქირურგიული ჩარევით უფრო ფუნქციონალური გახდეს. ქირურგებმა ეს გააკეთეს ნიუ-იორკში, რეკონსტრუქციული პლასტიკური ქირურგიის ინსტიტუტში, 32 წლის მამაკაცს ინიციალებით O. G.. ისინი შეეხნენ O. G.-ს თითებს ოპერაციამდე და მის შემდეგ, ტვინის MRI სკანირების დროს. ოპერაციამდე მის ტვინზე გამოსახული თითები ერთმანეთთან ახლოს იყო შერწყმული; ამის შემდეგ, მისი ცალკეული თითების რუკები მართლაც გამოეყო და მიიღო ჩვეულებრივი ხელის შესაბამისი განლაგება.

ლიტერატურა

The Chambers Dictionary. Edinburgh: Chambers Harrap Publishers Ltd. 2000. ISBN 0-550-14000-X.
The Oxford Illustrated Dictionary. Great Britain: Oxford University Press. 1976.
Oxford Advanced Learner's Dictionary of Current English. London: Oxford University Press. 1974. ISBN 0-19-431102-3.

სქოლიო

[1] Tracy L. Kivell; Pierre Lemelin; Brian G. Richmond; Daniel Schmitt (2016).

[2] ttps://link.springer.com/article/10.1007/s002219900261

[3] Abolins, V.; Latash, M.L. (2021). "The Nature of Finger Enslaving: New Results and Their Implications". Motor Control. 25 (4): 680–703.

[4] Ludovico, Alessandro (2024-01-16).

[5] Feeling small: Fingers can detect nano-scale wrinkles even on a seemingly smooth surface

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]