თემისტოკლე

თემისტოკლე (ძვ. ბერძნ. Θεμιστοκλῆς; დ. ძვ. წ. 524 — გ. ძვ. წ. 459) — ათენელი სახელმწიფო მოღვაწე, პოლიტიკოსი და მხედართმთავარი, ძვ. წ. 494-493 წლებში იყო ათენის პოლისის არქონტი. სახელი გაითქვა ბერძენ-სპარსელთა ომების მიმდინარეობისას. მისი ინიციატივით შედგენილმა საბრძოლო გეგმამ და ფლოტის რეორგანიზაციამ გარდამტეხი წვლილი შეიტანა ბერძნების გამარჯვებაში.

თემისტოკლე
დაბადების თარიღი	ძვ. წ. 524
დაბადების ადგილი	ფრეარიორი, დღევანდელი ფერიზა, ანავისოსთან ახლოს
გარდაცვალების თარიღი	ძვ. წ. 459
გარდაცვალების ადგილი	მაგნესია
კუთვნილება	ათენის პოლისი ძვ. წ. 500 — 471 აქემენიდური ირანი ძვ. წ. 469 — 459
წოდება	ათენის არქონტი
ბრძოლები/ომები	ბერძენ-სპარსელთა ომები მარათონის ბრძოლა სალამინის ბრძოლა

სამხედრო რეფორმა

თემისტოკლეს სამხედრო რეფორმამ ათენელი საზოგადოებისთვის უფრო ღირებული გახადა ღარიბი მოქალაქეები, რომლებიიც ადრე ვერ ახერხებდნენ ჰოპლიტის აღჭურვილობის შეძენას და ამიერიდან ფლოტში მენიჩბეებადაც კი შეეძლოთ ემუშავათ. ამ რეფორმამ ასევე განამტკიცა ათენის დემოკრატია და კლისთენეს მიერ შემოღებული ისონომიის, ანუ კანონის წინაშე თანასწორობის პრინციპის, ცხოვრებაში გატარება შეუქცევადი გახადა. ძვ. წ. 480 წელს სალამინის ბრძოლაში თემისტოკლეს სწორი სტრატეგიის შედეგად გამარჯვების შემდეგ ბერძნებმა გააგრძელეს სპარსელების წინააღმდეგ წარმატებული ბრძოლა. ამ ხნის მანძილზე თემისტოკლე ათენის პოლისის ფაქტობრივი მმართველი გახდა, რის გამოც დემოკრატიის წინსვლა შეფერხდა. ამის გამო ის 469 წელს, ოსტრაკიზმის შედეგად, ტირანიის დამყარების ბრალდებით, ათენში ყოფნა სამუდამოდ აუკრძალეს და გადაასახლეს არგოსში.

აქემენიდებთან მუშაობა

თემისტოკლე ქედს იხრის აქემენიანთა შაჰის, არტაქსერქსე I-ს წინაშე

თემისტოკლემ გაძევების შემდეგ სამსახური დაიწყო აქემენიანთა კარზე. მისი სარდლობით სპარსელები თავს დაესხნენ ეგეოსის ზღვის კუნძულებს, მაგრამ გარკვეული წარმატებების მიუეხედავად დამარცხდნენ ბერძნებთან ომში. თავად თემისტოკლე, ძვ. წ. 459 წელს, 65 წლის ასაკში გარდაიცვალა მაგნესიაში. თემისტოკლეს სურვილით, მისი ცხედარი მის მშობლიურ მხარეში, ატიკაში წაიღეს და დაწვეს.

ისტორიული რეპუტაცია

თემისტოკლეს გარდაცვალების მომენტში, ათენელები მას მიიჩნევდნენ ერის სირცხვილად და მოღალატედ. მისი რეპუტაცია 450-იან წლებში არქონტმა პერიკლემ აღადგინა. შემდგომში ჰეროდოტესა და თუკიდიდეს ნამუშევრებში თემისტოკლე ბერძნული ერთიანობის კულტად მოიხსენიება. თანდათანობით ათენელებიც მიხვდნენ დიდი სტრატეგოსისა და პოლიტიკოსის მნიშვნელობას. მისი სახელი არა მარტო ანტიკურ, არამედ შუა საუკუნეების ევროპაშიც შემორჩა და დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის იდეალად იქცა.

ანტიკური წყაროები

• Cornelius Nepos, Themistocles
• Diodorus Siculus, Biblioteca Historica.
• Herodotus, The Histories.
• Libanius, Declamationes.
• Plutarch, Themistocles.
• Plutarch, Moralia.
• Thucydides, History of the Peloponnesian War.

თანამედროვე წყაროები

• Butler, Howard (2005). The Story of Athens. Kessinger Publishing. ISBN 1-4179-7092-8. 
• Hanson, Victor Davis (2001). Carnage and Culture: Landmark Battles in the Rise of Western Power. DoubleDay. 
• Frost, Frank J. (1980). Plutarch's Themistocles, An Historical Commentary. Princeton University Press. 
• Behmel, Albrecht (2000). Themistokles: Sieger von Salamis. Herr von Magnesia. Ibidem. 
• Holland, Tom (2005). Persian Fire. Abacus. 
• Simon Hornblower, Anthony Spawforth (1996). The Oxford Classical Dictionary. Oxford University Press. .
• Green, Peter (2007). Alexander the Great and the Hellenistic Age. Orion. 
• Lazenby, JF (1993). The Defence of Greece 490–479 BC. Aris & Phillips Ltd.. 
• Strauss, Barry (2004). The Battle of Salamis: The Naval Encounter That Saved Greece—and Western Civilization. Simon and Schuster.