ვრედეფორტის კრატერი
ვრედეფორტის კრატერი — დაჯახების შედეგად წარმოქმნილი უდიდესი კრატერი დედამიწაზე.[1] მდებარეობს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკაში, ფრი-სტეიტის პროვინციაში. სახელი მიიღო ქალაქ ვრედეფორტისგან, რომელიც მისი ცენტრის სიახლობეს მდებარეობს. 2005 წელს, გეოლოგიური ღირებულების საფუძველზე, იუნესკომ ვრედეფორტის გუმბათი მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში შეიტანა.
| ვრედეფორტის გუმბათი* | |
|---|---|
| იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი | |
| |
| ქვეყანა |  სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა
|
| ტიპი | ბუნებრივი |
| კრიტერიუმები | viii |
| სია | [1] |
| რეგიონი** | აფრიკა |
| კოორდინატები | 27°00′00″ ს. გ. 27°30′00″ ა. გ. / 27.00000° ს. გ. 27.50000° ა. გ. |
| გაწევრიანების ისტორია | |
| გაწევრიანება | 2005 (29-ე სესია) |
| ნომერი | 1162 |
| * იხ. ინგლ. სახელი UNESCO-ს სიაში. ** იუნესკოს მიერ კლასიფიცირებული რეგიონი. | |
|
მსოფლიო მემკვიდრეობა UNESCO, ობიექტი № 1162 ინგლ. • რუს. • ფრ. |
ასტეროიდი, რომელიც ვრედეფორტს დაეცა, შეფასებულია როგორც ერთ-ერთი უდიდესი, რომელიც კი ოდესმე დედამიწას დასცემია. მისი დიამეტრი 5–10 კმ ყოფილა.[2]
კრატერის დიამეტრი 250–300 კმ-ია, რაც უფრო დიდია, ვიდრე სუდბარის აუზი (200 კმ). შედეგად, ვრედეფორტი დედამიწაზე შეჯახების შედეგად წარმოქმნილი უდიდესი სტრუქტურაა. მაგრამ თუ აღმოჩნდება, რომ ანტარქტიდაზე არსებული უილკესის მიწის კრატერიც დაჯახების შედეგადაა წარმოქმნილი, ვრედეფორტი მას დაუთმობს პირველობას, რადგან მისი დიამეტრი 500 კმ-ია. ვრედეფორტის კრატერის ასაკი 2,023 ± 4 მლნ წელია. მისი წარმომქმნელი ასტეროიდი დედამიწას პალეოპროტეროზოურ ერაში დაეჯახა. ვრედეფორტი დედამიწის მეორე უძველესი კრატერია რუსეთში მდებარე სუავიარვის კრატერის შემდეგ, რომელიც 300 მლნ. წლით უფრო ძველია.
თავდაპირველად მიიჩნეოდა, რომ კრატერის ცენტრში მდებარე გუმბათი ჩამოყალიბებული იყო ვულკანური აქტივობების შედეგად, მაგრამ 1990-იან წლებში, მდინარე ვაალის სიხალოვეს დამსხვრეული კონუსების აღმოჩენის შედეგად გამოირკვა, რომ ეს იყო დედამიწასთან უზარმაზარი შეჯახების შედეგად წარმოქმნილი არეალი.
ვრედეფორტის კრატერი ერთ-ერთია დედამიწაზე არსებული დაჯახების შედეგად წარმოქმნილი სულ რამდენიმე კრატერიდან, მაშინ, როდესაც ისინი მრავლადაა მზის სისტემაში. მათ შორის საუკეთესოდაა ცნობილი იუპიტერის თანამგზავრზე, კალისტოზე არსებული ვალჰალას კრატერი. ამ მხრივ გამორჩეულია მთვარეც, რომელზეც რამდენიმე ასეთი კრატერი მდებარეობს. დედამიწაზე არსებული ასეთი კრატერები მნიშვნელოვნადაა დაზიანებული ისეთი გეოლოგიური პროცესების შედეგად, როგორებიცაა ეროზია და ფილების ტექტონიკური მოძრაობა.
იხილეთ აგრეთვე
რედაქტირებარესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება
- Impact Cratering Research Group- University of the Witwatersrand დაარქივებული 2011-03-19 საიტზე Wayback Machine.
- Earth Impact Database დაარქივებული 2010-03-05 საიტზე Wayback Machine.
- Deep Impact - The Vredefort Dome
- Satellite image of Vredefort crater from Google Maps
- Impact Cratering: an overview of Mineralogical and Geochemical aspects - University of Vienna დაარქივებული 2011-07-06 საიტზე Wayback Machine.
- google earth 3d .KMZ of 25 largest craters (requires google earth)
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Deep Impact - The Vredefort Dome. Hartebeesthoek Radio Astronomy Observatory (2006-08-01). ციტირების თარიღი: 2007-09-19.
- ↑ The Vredefort Dome: Centre of the World's Largest Meteorite Impact Structure!. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-04-08. ციტირების თარიღი: September 2010.