დიხაზურგის წმინდა ბარბარეს ეკლესია

დიხაზურგის წმინდა ბარბარეს ეკლესია — არქიტექტურული ძეგლი გალის მუნიციპალიტეტის სოფელ დიხაზურგაში, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა, საქართველო. მდებარეობს აფხაზეთის მთისწინეთის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში, მდ. ენგურის მარჯვენა ნაპირზე. შემორჩენილია ნანგრევების სახით, რომელსაც ადგილობრივი მოსახლეობა წმ. ბარბარეს ეკლესიას უწოდებდა. ეკლესიის ნანგრევებში აღმოჩენილი ქართული წარწერის მიხედვით, ტაძარი აგებულია გრიგოლ გალატოზთუხუცესის მიერ..

აღწერა

საბჭოთა პერიოდში, 1952 წლამდე, დიხაზურგას „დიდი წიფური“ ეწოდებოდა. სოფელი ასეთი სახელწოდებით გვხვდება იტალიელი კათოლიკე მისიონერის არქანჯელო ლამბერტის ისტორიულ თხზულებაში და 1654 წლის რუკაზე, რომელზეც აღნიშნულია ეკლესიის არსებობაც.

„წიფურიას მონასტერი აშენებულია ვაკეზე, ენგურის ნაპირად. ეს მონასტერი ახლა ჩვენების ხელშია. აქ არის ორი ეკლესია ერთად შეერთებული, რომელთაგან ერთი ღმრთისმშობლის სახელობაზეა და მეორე წმინდა გიორგისაზე.“

როგორც ჩანს, წიფურიაში, გვიან შუა სუკუნეებში, ორი ერთმანეთთან გაერთიანებული ეკლესია არსებობდა, რომელიც XVII საუკუნის შუახანებისათვის ოდიშის სამთავროში მოღვაწე კათოლიკე მისიონერების ხელში ყოფილა.

XX საუკუნის დასაწყისში ამ ეკლესიის ნანგრევებში იპოვეს ქვის ორი ფილა, ერთ-ერთზე ამოკვეთილი წარწერით. მოსკოვის არქეოლოგიური საზოგადოების კავკასიის განყოფილების დავალებით დიხაზურგის ეკლესია და წარწერა ინახულა, იმავე საზოგადოების კავკასიის განყოფილების წევრმა, ისტორიკოსმა მოსე ჯანაშვილმა, რომლის აღწერით, ტაძარი მდებარეობდა ენგურის მარჯვენა ნაპირზე, აზნაურ მიქაიას სამფლობელოში და აგებული იყო თეთრი კირქვის ფილებით. დიხაზურგის ეკლესია დარბაზული ტიპის სამლოცველოს წარმოადგენდა, რომელიც ადგილობრივი მსხვილი ფეოდალის კარის ეკლესია უნდა ყოფილიყო.

დიხაზურგის ეკლესიის წარწერა

დიხაზურგის ფილა. ფოტო გადაღებულია 1907 წელს მოსე ჯანაშვილის თხოვნით.

დიხაზურგის ეკლესიის ნანგრევებში ნაპოვნი ქვებიდან ერთ-ერთზე გამოსახულია ჯვარი, რომლის მარცხენა მხარეს ჰორიზონტალურ და ვერტიკალურ მკლავებს შორის მთელი ტანით წარმოდგენილია მამაკაცის გამოსახულება. მამაკაცს ხელები ვედრების ნიშნად ჯვრისაკენ აქვს მიმართული. ჯვრის ვერტიკალური მკლავების ზემოთ, მარჯვენა უბეში ამოკვეთილია მხედრული ანბანით შესრულებული წარწერა, რომელშიც დიხაზურგის ტაძრის ხუროთმოძღვარი გრიგოლ გალატოზთუხუცესია დასახელებული. თავიდან წარწერა არასწორად იყო წაკითხული, მაგრამ მოსე ჯანაშვილმა გაასწორა ტექსტის შინაარსი, გამოსცა და დაათარიღა იგი X-XI საუკუნეებით. მოსე ჯანაშვილის შემდეგ, გრიგოლ გალატოზთუხუცესის წარწერა დაიკარგა და ხელმეორედ აღმოჩნდა ამჯერად დიხაზურგის სასაფლაოზე. წარწერიანი ფილა 1992-1993 წლების ომამდე ინახებოდა გალის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმში. 1980 წელს წარწერის ტექსტი გამოსცა და XI საუკუნით დაათარიღა ვალერი სილოგავამ. პალეოგრაფიულად გრიგოლ გალატოზთუხუცესის წარწერა დასავლეთ საქართველოს ტერიტორიაზე, მხედრული ანბანით შესრულებულ წარწერებს შორის ერთ-ერთი ყველაზე ადრეული ნიმუშია.

ისტორიულ-წყაროთმცოდნეობითი ანალიზით, წარწერის შინაარსიდან ჩანს, რომ XI საუკუნეში, დიხაზურგის ეკლესია საქართველოს სამეფო კარის უხუცესთა ინსტიტუტის წარმომადგენელმა, სამეფო ხუროთმოძღვარმა გროგოლ გალატოზთუხუცესმა ააგო. დიხაზურგის ტაძრის თავდაპირველი მშენებლობა XI საუკუნით უნდა დათარიღდეს.

ამჟამად ტერიტორია ოკუპირებულია რუსეთის მიერ, რის გამოც ეკლესიის შესწავლა და შესაბამისი სამუშაოების ჩატარება შეუძლებელია.

ლიტერატურა

• Джанашвили М., От Ново-Сенака до села Дихазурга, ИКОИМАО, вып. II Тиф. 1907
• ქართული წარწერების კორპუსი, ტ. II. ლაპიდარული წარწერები, დასავლეთ საქართველოს წარწერები, ნაკვ. I (IX-X სს.) შეადგინა და გამოსაცემად მოამზადა ვალერი სილოგავამ, თბ., 1980
• Ахаладзе Л. В., Эпиграфичекие памятники Абхазии. Разыскания по истории Абхазии/Грузия, Тб., 1999
• სილოგავა ვ., სამეგრელო აფხაზეთის ეპიგრაფიკა, თბ., 2004
• ახალაძე ლ., აფხაზეთის ეპიგრაფიკა როგორც საისტორიო წყარო, ლაპიდარული წარწერები I. თბ, 2005
• ახალაძე ლ., აფხაზეთის მატერიალური კულტურის ძეგლები, აფხაზეთის ისტორის საკითხები, თბ., 2018

რესურსები ინტერნეტში

• დიხაზურგის წმინდა ბარბარეს ეკლესია