დაყოვნებით დაწყებული კუნთის მტკივნეულობა
ამ სტატიას გრამატიკის, სტილისა და მართლწერის გასწორება სჭირდება. |
დაყოვნებით დაწყებული კუნთის მტკივნეულობა ( DOMS ) — ტკივილი და სიმძიმის შეგრძნება კუნთებში, რომელიც გაუვარჯიშებელი ან ინტენსიური ფიზიკური ვარჯიშის შემდეგ იგრძნობა რამდენიმე საათიდან რამდენიმე დღემდე.
ყველაზე ხშირად მტკივნეულობა იწყება ვარჯიშიდან 24-72 საათის განმავლობაში[1]. [2] :63 ფიქრობენ, რომ ეს გამოწვეულია ექსცენტრული (გაჭიმვითი) ვარჯიშებით, რომელიც იწვევს მცირე ზომის დაზიანებებს ( მიკროტრავმა ) კუნთების ბოჭკოებში . ასეთი ვარჯიშის შემდეგ კუნთი სწრაფად ადაპტირდება შემდგომი დაზიანების თავიდან ასაცილებლად და, შესაბამისად, იწვევს ტკივილს, თუ ვარჯიში მეორდება[1]. :76
დაყოვნებით დაწყებული კუნთის მტკივნეულობა არის ვარჯიშით გამოწვეული დაზიანების ერთ – ერთი სიმპტომი . მეორე სიმპტომი არის კუნთების მწვავე ტკივილი, რომელიც ვლინდება ვარჯიშის დროს, ან ვარჯიშის დასრულებისთანავე.
ნიშნები და სიმპტომები
რედაქტირებამტკივნეულობა აღიქმება, როგორც დაზიანებული კუნთის ყრუ ტკივილი, რომელსაც ხშირად თან ახლავს მომატებული მგრძნობელობისა და რიგიდულობის შეგრძნება. ტკივილი, როგორც წესი, შეიგრძნობა, როდესაც კუნთი იჭიმება, იკუმშება, ან ზეწოლას განიცდის და არა მოსვენებულ მდგომარეობაში[2].:63 მომატებული მგრძნობელობა, რომელიც არისDOMS- ის დამახასიათებელი სიმპტომი, განიხილება, როგორც "კუნთების მექანიკური ჰიპერალგეზია ".[3]
მტკივნეულობა, თუმცაღა ეს დამოკიდებულია ვარჯიშის სახეობასა და ინდივიდზე, ძირითადად მატულობს ინტენსიურად ვარჯიშიდან პირველ 24 საათში, პიკს აღწევს 24-72 საათში, იკლებს და ქრება 7 დღის განმავლობაში. [2]:63
გამომწვევი მიზეზი
რედაქტირებაკუნთების მტკივნეულობა გამოწვეულია ექსცენტრული ვარჯიშით, ანუ ვარჯიშით, რომელიც შედგება კუნთის ექსცენტრიული (გაჭიმვით) შეკუმშვისგან. იზომეტრიული (სტატიკური) ვარჯიში გაცილებით ნაკლებ ტკივილს იწვევს, ხოლო კონცენტრული (შემოკლებითი) ვარჯიში საერთიდ არ იწვევს ტკივილს.[2] :63
მექანიზმი
რედაქტირებადაყოვნებით დაწყებული კუნთის მტკივნეულობის მექანიზმი ბოლომდე არ არის ცნობილი, თუმცა მტკივნეულობა მიჩნეულია, რომ მიკროტრავმის შედეგია - ძალიან მცირე მასშტაბის მექანიკური დაზიანებით.
DOMS-ის მექანიზმი პირველად 1902 წელს იქნა აღწერილი თეოდორ ჰაფის მიერ რომელმაც დაასკვნა, რომ ამგვარი ტკივილები "ძირეულად არის კუნთში რღვევების შედეგი". :63 "კუნთების დაზიანების" ამ თეორიის თანახმად, ეს რღვევები არის მიკროსკოპული დაზიანება კუნთების სარკომერის Z- ხაზზე. მტკივნეულობას თან ახლავს დაძაბულობის ძალების მოქმედება და კუნთების დაგრძელება, რომელიც ექსცენტრულ ვარჯიშს მოჰყვება. ამან შეიძლება გამოიწვიოს აქტინისა და მიოზინის მოქმედების განცალკევება რელაქსაციამდე, რაც საბოლოოდ იწვევს დიდ დაძაბულობას დანარჩენ აქტიურ მოტორულ ერთეულებში. ეს ზრდის სარკომერის გაფართოების და შესაბამისად დაზიანების რისკს. როდესაც მოხდება ამ სტრუქტურების მიკროტრავმა, კუნთის შემაერთებელ ქსოვილებში განლაგებული ნოციცეპტორები (ტკივილის რეცეპტორები) სტიმულირდებიან და იწვევენ ტკივილის შეგრძნებას.
DOMS– სთან დაკავშირებული ტკივილის კიდევ ერთი ახსნა არის „ ენზიმების ემანაციის “ თეორია. მიკროტრავმის შემდეგ, კალციუმი, რომელიც ჩვეულებრივ ინახება სარკოპლაზმურ რეტიკულაში, იწყებს დაგროვებას დაზიანებულ კუნთის ქსოვილებში. უჯრედული სუნთქვა შეფერხებულია და ATP-დამოკიდებული კალციუმის აქტიური ტრანსპორტირება სარკოპლაზმურ რეტიკულუმში, ასევე შენელებულია. კალციუმის ამ დაგროვებამ შეიძლება გაააქტიუროს პროტეაზა და ფოსფოლიპა, რომლებიც თავის მხრივ შლიან და გადააგვარებენ კუნთების პროტეინს. [4] ეს იწვევს ანთებას, შესაბამისად, ტკივილს ჰისტამინების, პროსტაგლანდინების და კალიუმის დაგროვების გამო. [5] [6]
უფრო ადრეული თეორიით მიიჩნეოდა, რომ DOMS დაკავშირებული იყო სისხლში რძემჟავას მომატებასთან, რომელიც აგრძელებდა გამოყოფას ვარჯიშის დასრულების შემდეგაც. ეს გაზრდილი რძემჟავა მიიჩნეოდა ტოქსიკურ მეტაბოლურ დაშლის პროდუქტად, რომელიც იძლეოდა ტკივილის შეგრძნებას დაყოვნებულ სტადიაზე. ეს თეორია ფართოდ იქნა უარყოფილი, იქიდან გამომდინარე, რომ კონცენტრულმა შეკუმშვებმა, რომლის დროსაც ასევე გამოიყოფა რძემჟავა, შეუძლებელია გამოიწვიოს DOMS[7]. ასევე, რძემჟავა, როგორც ცნობილია მრავალი კვლევებიდან, უბრუნდება საწყის ნორმას ვარჯიშიდან დაახლოებით 1 საათის განმავლობაში და შესაბამისად ვერ გამოიწვევს ტკივილს, რომელიც ბევრად მოგვიანებით ჩნდება[8].
სხვა ეფექტებთან დაკავშირებით
რედაქტირებამიუხედავად იმისა, რომ დაყოვნებით დაწყებული კუნთების ტკივილი არის სიმპტომი, რომელიც დაკავშირებულია კუნთების დაზიანებასთან, მისი მასშტაბურობა ყოველთვის არ აღნიშნავს კუნთების დაზიანების იმავე მასშტაბს.[2] :66–67
მტკივნეულობა არის ერთ – ერთი დროებითი ცვლილება კუნთებში, გამოწვეული უჩვეულო ექსცენტრული ვარჯიშის შედეგად. სხვა ცვლილებები ასევე მოიცავს დაქვეითებულ კუნთის ძალას, შემცირებულ მოძრაობის სიფართეს და კუნთების შეშუპებას. [2] :66 როგორც კვლევებმა აჩვენა, ეს ცვლილებები დროში ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად ვითარდება და, შესაბამისად, მხოლოდ მტკივნეულობა არ არის კუნთის ფუნქციის დაქვეითების მიზეზი.[2] :66
შესაძლო ფუნქცია, როგორც გამაფრთხილებელი ნიშანი
რედაქტირებატკივილის წარმოქმნა წარმოადგენდეს გამაფრთხილებელ ნიშანს კუნთების აქტივობის შესამცირებლად, ტრავმის ან შემდგომი დაზიანების თავიდან ასაცილებლად. ექსცენტრული მოქმედებით გამოწვეული მტკივნეულობის დროს (DOMS), მსუბუქი კონცენტრული ვარჯიშები საწყის ეტაპზე იწვევს მტკივნეულობას, რომელსაც მოსდევს დროებით მტკივნეულობის შემსუბუქება, გვერდითი ეფექტებისა და აღდგენაში ხელის შემშლელი მოქმედების გარეშე.[2] გარდა ამისა, დაკვირვებებმა აჩვენა, რომ ექსცენტრული ვარჯიშები DOMS– ის დროს არ ზრდის კუნთების დაზიანებას და არ ახდენს უარყოფით გავლენას აღდგენაზე. ამის გათვალისწინებით, ტკივილის შეგრძნება არ არის აუცილებელი გამაფრთხილებელი ნიშანი, რათა შემცირდეს დაზიანებული კუნთის გამოყენების.[2] :68 ამასთანავე კვლევების მიხედვით დაფიქსირდა, რომ იმ ვარჯიშების შესრულება ერთი კვირის განმავლობაში, რომლებმაც გამოიწვიეს DOMS, იწვევს კუნთის ფუნქციის დაქვეითებას ვარჯიშის დასრულებისთანავე. :70
განმეორებითი მოქმედების შედეგი
რედაქტირებაუჩვეულო ექსცენტრიული ვარჯიშის შესრულებისა და ტკივილის გამოვლენის შემდეგ, კუნთი სწრაფად ადაპტირდება, რათა შეამციროს შემდგომი დაზიანება იმავე ტიპის ვარჯიშის შესრულებისგან. ამას ეწოდება "განმეორებითი მოქმედების ეფექტი". [9]
ამ ეფექტის შედეგად, არამარტო მტკივნეულოვა იკლებს, არამედ კუნთის დაზიანების სხვა მაჩვენებლებიც, როგორიცაა შეშუპება, სისუსტე და შემცირებული მოძრაობის სიფართე, უფრო სწრაფად აღდგება. ეს ეფექტი არის უმეტესად, მაგრამ არა მთლიანად, სპეციფიკურად ნავარჯიშები კუნთისთვის. ექსპერიმენტებმა აჩვენა, რომ დამცველობითი ეფექტი, ზოგჯერ სხვა, დაუზიანებელ კუნთებზეც მოქმედებს.[2] :69
ეფექტის მასშტაბურობას აქვს უამრავი ვარიანტი, რომელიც დამოკიდებულია, მაგალითად, განმეორებებს შორის დროზე, ექსცენტრიული შეკუმშვების რაოდენობასა და სიგრძესთან და ვარჯიშის ნაირსახეობაზე. ასევე დამოკიდებულია ინდივიდსა და კუნთების დაზიანების სიდიდეზე. :69 ზოგადად, დამცავი ეფექტი გრძელდება მინიმუმ რამდენიმე კვირის განმავლობაში. როგორც წესი, თანდათანობით მცირდება ვარჯიშების ინტენსივობის მომატების შორის და დაახლოებით ერთი წლის შემდეგ სრულიად შეუმჩნეველია. :70
პირველი განმეორებითი ვარჯიში არ არის აუცილებელი იყოს მაღალ ინტენსიური, როგორც შემდგომი ვარჯიშები, იმისათვის რომ მინიმუმამდე დაიწიოს მტკივნეულობა. მაგალითად, ექსცენტრიული ვარჯიში, რომელიც შესრულებულია მაქსიმალური სიძლიერის 40% -ით, აჩვენებს 20-დან 60% -მდე დაცვას კუნთების დაზიანებისგან, რომელიც გამოწვეულია 100% -იანი ვარჯიშის შედეგად, ორიდან სამი კვირის შემდეგ. [2] :73 ასევე, განმეორებითი მოქმედების ეფექტი ჩნდება შედარებით მცირე რაოდენობის შეკუმშვების შემდეგაც, სულ მცირე ორი გამეორებით.[2]:70
დამცველობითი ეფექტი ჯერ კიდევ არ არის ბოლომდე გარკვეული და რამდენიმე შესაძლო თეორია არსებობს მის ასახსნელად. მათ შორის არის ნერვული ადაპტაცია(ნერვული სისტემის მიერ კუნთების გაუმჯობესებული მოქმედება და კონტროლი), მექანიკური ადაპტაცია (კუნთების გაზრდილი რიგიდულობა) და უჯრედული ადაპტაცია (ანთებითი პასუხი და ცილების მომატებული სინთეზი და სხვ.).[2] :74
პრევენცია
რედაქტირებადაყოვნებით დაწყებული კუნთის მტკივნეულობის შემცირება ან პრევენცია არის შესაძლებელი ახალი სავარჯიშო პროგრამის ინტენსივობის თანდათანობითი გაზრდით, :112 ამრიგად, გააქტიურდება განმეორებით გამოწვეული ეფექტი. [10] თუმცა ხანდახან შეძლებელია თავიდან იქნას აცილებული კუნთების ექსცენტრული მოძრაობა. ვარჯიშის დროს კუნთების ექსცენტრული მოძრაობის ხანგრძლივობის შეზღუდვამ შესაძლოა გარკვეული დაცვა გამოიწვიოს ტკივილისგან, მაგრამ ეს შესაძლოა არ იყოს პრაქტიკული ვარჯიშის სახეობიდან გამომდინარე. კუნთების სტატიკური გაწელვა ან გახურება ვარჯიშის დაწყებამდე ან მის შემდეგ არ უზრუნველყოფს მტკივნეულობის პრევენციას. [11]
მკურნალობა
რედაქტირებამტკივნეულობა, ჩვეულებრივ, თავისით ქრება გამოვლენიდან 72 საათში. სამკურნალოდ გამოიყენება ყველა ის ღონისძიება, რომელიც კუნთში სისხლის ნაკადის ზრდას გამოიწვევს, როგორიცაა დაბალი ინტენსივობის აქტივობა, მასაჟი, ნერვის მობილიზაცია, [12] ცხელი აბაზანა ან საუნა. :112
სხვადასხვა მოსაზრებაა ასევე ცივი ან ყინულიანი წყლის გამოყენება DOMS-ის შესამცირებლად. ასევე არასაკმარისი მტკიცებულებებია მთლიანი სხეულისკრიოთერაპიასთან (შედარებულია სრულ მოსვენებასა და არა მთელი სხეულის კრიოოთერაპიასთან) დაკავშირებით, ამცირებს თუ არა ის DOMS- ს, ან აუმჯობესებს თუ არა ვარჯიშის შემდეგ აღდგენას. [2]
საყურადღებოა, რომ ვარჯიშის გაგრძელებამ, შესაძლოა დროებით შეამციროს მტკივნეულობა. ვარჯიში ამაღლებს ტკივილის ზღურბლს და ტკივილისადმი ტოლერანტობასდის. ეს ეფექტი, ვარჯიშით გამოწვეული ანალგეზია, ცნობილია, რომ ვლინდება გამძლეობის ვარჯიშში (სირბილი, ველოსიპედით სიარული, ცურვა), მაგრამ ცოტა რამ არის ცნობილი იმის შესახებ, თუ რამდენად ხდება ეს ეფექტი რეზისტენტულ (წინააღმდეგობის) ვარჯიშებში . ლიტერატურაში არსებობს მოსაზრება, რომ მტკივნეული კუნთების ვარჯიში, როგორც ჩანს, არის საუკეთესო საშუალება ტკივილის შემცირების ან აღმოფხვრის მიზნით, მაგრამ ეს მოსაზრება ჯერ კიდევ არ არის სისტემურად გამოკვლეული.[13] :62–63
წყაროები
რედაქტირება- ↑ 1.0 1.1 ცარიელი დამოწმება (დახმარება)
- ↑ 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 2.10 2.11 2.12 2.13 Costello, Joseph T.; Baker, Philip Ra; Minett, Geoffrey M.; Bieuzen, Francois; Stewart, Ian B.; Bleakley, Chris (2015-09-18). „Whole-body cryotherapy (extreme cold air exposure) for preventing and treating muscle soreness after exercise in adults“ (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 9 (9): CD010789. doi:10.1002/14651858.CD010789.pub2. ISSN 1469-493X. PMID 26383887.
- ↑ Taguchi, T.; Matsuda, T.; Tamura, R.; Sato, J.; Mizumura, K. (2005). „Muscular mechanical hyperalgesia revealed by behavioural pain test and c-Fos expression in the spinal dorsal horn after eccentric contraction in rats“. The Journal of Physiology. 564 (Pt 1): 259–268. doi:10.1113/jphysiol.2004.079483. PMC 1456042. PMID 15677691.
- ↑ Stauber, WT (1989). „Eccentric action of muscles: physiology, injury, and adaptation“. Exercise and Sport Sciences Reviews. 17: 157–85. doi:10.1249/00003677-198900170-00008. PMID 2676546.
- ↑ ცარიელი დამოწმება (დახმარება)
- ↑ Armstrong, RB. „Initial events in exercise-induced muscular injury“. Medicine & Science in Sports & Exercise. 22: 429–35. doi:10.1249/00005768-199008000-00002. PMID 2205778.
- ↑ ცარიელი დამოწმება (დახმარება)
- ↑ Stauber, WT (1989). „Eccentric action of muscles: physiology, injury, and adaptation“. Exercise and Sport Sciences Reviews. 17: 157–85. doi:10.1249/00003677-198900170-00008. PMID 2676546.
- ↑ Nosaka, 68–69
- ↑ Margaritelis, Nikos V.; Theodorou, Anastasios A.; Baltzopoulos, Vasilios; Maganaris, Constantinos N.; Paschalis, Vassilis; Kyparos, Antonios; Nikolaidis, Michalis G. (December 10, 2015). „Muscle damage and inflammation after eccentric exercise: can the repeated bout effect be removed?“. Physiological Reports. 3 (12): e12648. doi:10.14814/phy2.12648. PMC 4760450. PMID 26660557.
- ↑ Herbert, Robert D.; de Noronha, Marcos; Kamper, Steven J. (2011-07-06). „Stretching to prevent or reduce muscle soreness after exercise“. The Cochrane Database of Systematic Reviews (7): CD004577. doi:10.1002/14651858.CD004577.pub3. PMID 21735398.
- ↑ " Romero-moraleda B, Touche R La, Lerma-lara S, Ferrer-Peña R, Paredes V, Peinado A, Muñoz-García D. 2017. Neurodynamic mobilization and foam rolling improved delayed-onset muscle soreness in a healthy adult population: a randomized controlled clinical trial". 1–19.
- ↑ Stauber, WT (1989). „Eccentric action of muscles: physiology, injury, and adaptation“. Exercise and Sport Sciences Reviews. 17: 157–85. doi:10.1249/00003677-198900170-00008. PMID 2676546.
შეცდომა ციტირებაში ტეგი <ref> სახელად „Kokkinos_2009“, გარკვეული <references>-ში, არ გამოიყენება წინა ტექსტში.; $2
<ref> სახელად „Nosaka_2008“, გარკვეული <references>-ში, არ გამოიყენება წინა ტექსტში.; $2