გროზნოს ბრძოლა (1999-2000)
| 1999-2000 გროზნოს ბრძოლა | |||
|---|---|---|---|
| თარიღი | 25 დეკემბერი 1999- 6 თებერვალი 2000 | ||
| მდებარეობა | გროზნო, ჩეჩნეთი, რუსეთი | ||
| შედეგი | რუსების გამარჯვება | ||
| მხარეები | |||
| |||
| მეთაურები | |||
| დანაკარგები | |||
| |||
1999–2000 წლების გროზნოს ბრძოლა — რუსეთის ძალების მიერ ჩეჩნეთის დედაქალაქ გროზნოს ალყა და იერიში, რომელიც გაგრძელდა 1999 წლის ბოლოდან 2000 წლის დასაწყისამდე. ალყამ და ბრძოლებმა დედაქალაქი დაანგრია. 2003 წელს გაერომ გროზნოს უწოდა ,,ყველაზე განადგურებული ქალაქი დედამიწაზე".[1] ალყის დროს 5000-დან 8000-მდე სამოქალაქო პირი დაიღუპა, რის გამოც ეს ჩეჩნეთის მეორე ომის ყველაზე სისხლიან ეპიზოდს წარმოადგენს.
წინაპირობა რედაქტირება
1999 წლის 15 ოქტომბერს, ჩეჩენი სეპარატისტების წინააღმდეგ ინტენსიური ტანკისა და საარტილერიო ბარაკის დამონტაჟების შემდეგ, რუსულმა ძალებმა აიღეს კონტროლი სტრატეგიულ ქედზე გროზნოს საარტილერიო დიაპაზონში. მალევე მათ ქალაქის გარეუბნების ხელში ჩაგდება ცადეს მაგრამ უშედეგოდ. . 4 დეკემბერს ჩრდილოეთ კავკასიაში რუსული ძალების მეთაურმა, გენერალმა ვიქტორ კაზანცევმა განაცხადა, რომ გროზნო სრულად იყო ბლოკირებული რუსეთის ჯარების მიერ. გენერალმა ანატოლი კვაშნინმა, ჯარის გენერალური შტაბის უფროსმა, იწინასწარმეტყველა, რომ ამბოხებულები ჩეჩნეთის დედაქალაქს თვითონ დატოვებდნენ და მათ მოსახლეობისგან განადგურების თავიდან ასარიდებლად უკან დახევა მოსთხოვა.[2] ძლიერი საჰაერო ძალების მხარდაჭერით, რუსულმა ძალებმა მნიშვნელოვნად აჭარბებდა ჩეჩნეთის სამხედრო შესაძლებლობებს. ჩეჩენთა რიცხვი 3000-დან 6000-მდე მებრძოლს შეადგენდა და მნიშვნელოვნად უფრო დიდი და ბევრად უკეთესი იყო, ვიდრე ჩეჩნეთის დედაქალაქის ასაღებად გაგზავნილი ძალა. ამ ბრძოლაში ორივე მხარის საბრძოლო ტაქტიკა წინა ბრძოლებისგან მკვეთრად განსხვავებული იყო.
შედეგები რედაქტირება
ყველაზე ცნობილი ნოვიე ალდის ხოცვა, რომელშიც მინიმუმ 50 მშვიდობიანი ადამიანი დაიღუპა 5 თებერვალს მოხდა. რამდენიმე ასეული მეამბოხე მებრძოლი დარჩა ნანგრევების ქვეშ, რომლებიც იქიდანაც სვრიდნენ რუს მებრძოლებს.[3] სნაიპერების, ნაღმების და აფეთქებული ტყვიების საშიშროების გამო რუსებმა 6 თებერვლამდე შეძლეს რუსეთის დროშის აღმართვა ქალაქის ცენტრში. პრეზიდენტმა პუტინმა განაცხადა, რომ გროზნო ,,განთავისუფლდა" და თქვა, რომ სამხედრო ოპერაციები დასრულდა. აფეთქდა მძიმედ დაზიანებული ან დანაღმული ბევრი შენობა, მათ შორის მინუტკას მოედნის გარშემო ყველა მაღალსართულიანი შენობა. 21 თებერვალს რუსულმა ძალებმა სამხედრო აღლუმი ჩაატარეს სამშობლოს დამცველის დღის (ყოფილი საბჭოთა არმიის დღე) აღსანიშნავად და ჩეჩენი აჯანყებულების სავარაუდო საბოლოო დამარცხების სიმბოლოდ. რუსეთის თავდაცვის მინისტრმა იგორ სერგეევმა ცერემონიის დროს განაცხადა, რომ ოპერაცია დასრულებულია და განადგურდა ის ტერორისტული ჯგუფები, რომლებიც რუსეთის დანგრევას ცდილობდნენ.
გაეროს მუშაკებმა, რომლებიც ქალაქში შევიდნენ საერთაშორისო დახმარების პირველი კოლონით, აღმოაჩინეს დანგრეული, გვამებით სავსე ქალაქი. როზნოში ჯერ კიდევ 21,000 სამოქალაქო პირი იყო. ქალაქის ზარალი არასდროს დათვლილა. გვამების უმეტესობა გაწმენდილია 2000 და 2001 წლებში. ბრძოლის პერიოდით დათარიღებული ერთ დიდ მასობრივი საფლავი 2006 წელს აღმოაჩინეს გროზნოს ყოფილ კიროვის პარკის მიდამოში. მარტში რუსულმა არმიან ქალაქიდან წასულებს ნება დართო განადგურებულ გროზნოში დაბრუნებულიყვნენ.
პარტიზანული ომი გროზნოში რედაქტირება
500 – მდე (რუსული შეფასებით) 1000 – დან (სეპარატისტული პრეტენზია)[4] აჯანყებული მებრძოლები დარჩნენ ქალაქში და უფრო მეტიც უკან დაბრუნდნენ მშვიდობიან მოსახლეობასთან, რომლებიც ხშირად იმალებოდნენ საკომუნიკაციო გვირაბებსა და დაზიანებული შენობების სარდაფებში, და ჩვეულებრივ ღამით ჩნდებოდნენ ცეცხლსასროლი იარაღით და რუს დამცველებსა თუ აღჭურვილობას ანადგურებდნენ. 2000 წლის ივნისში რუსეთის პოლიციამ და სპეცდანიშნულების რაზმებმა გროზნოში აჯანყებული ძალების წინააღმდეგ დიდი ამბოხი დაიწყეს, მაგრამ დაბომბვები და შეტაკებები ქალაქში გაგრძელდა, რადგან პარტიზანები ნაწილობრივ დაბრუნებულ მშვიდობიან მოსახლეობაში იმალებოდნენ. ქალაქის მერის ბისლან განტამიროვის განცხადებით, პარტიზანებს ეხმარებოდნენ ჩეჩნეთის პოლიცია და გროზნოში რუსები უკანონოდ კლავდნენ დღეში 15-მდე ჩეჩენს. რამდენიმე ინციდენტის დროს, გროზნოს თავზე ვერტმფრენები რაკეტებით ჩამოაგდეს, რის შედეგადაც მრავალი სამხედრო მაღალჩინოსანი დაიღუპა. ყველაზე სასიკვდილო თავდასხმის დროს, ისტორიაში ყველაზე მძიმე ვერტმფრენის სტიქიაში 120-ზე მეტი ჯარისკაცი დაიღუპა. ისინი ანადგურებდნენ ადგილობრივი თვითმმართველობის შენობებსაც. ). 2002 წელს გროზნოს დაეჯახა სატვირთო ბომბი, რომელმაც გაანადგურა პრო-მოსკოვის ჩეჩნეთის მთავრობის მდივანი, სულ მცირე 83 ადამიანთან ერთად.
წლების გასვლასთან ერთად ჩეჩნეთში სიტუაცია თანდათან მშვიდდებოდა. საბოლოოდ, დედაქალაქში თავდასხმები იშვიათი მოვლენა გახდა.[5] მასშტაბური აღდგენითი სამუშაოები ქალაქში 2006 წლიდან დაიწყო, რასაც თან ახლდა მრავალი ნეშტის და საფლავების აღმოჩენა.[6]
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Scars remain amid Chechen revival, BBC News, March 3, 2007
- ↑ Russian commanders predict Chechen forces will abandon Grozny Archived May 20, 2006, at the Wayback Machine, CNN, November 22, 1999
- ↑ n Chechnya's Shattered Capital, Survivors See Their Own Reflection,I The New York Times, February 17, 2000
- ↑ Fighting in key Chechen gorge, BBC News, February 14, 2000
- ↑ Gunmen attack Grozny checkpoint, injure 6 Russians, Reuters, Apr 19, 2007
- ↑ Chechnya’s Capital Rises From the Ashes, Atop Hidden Horrors, The New York Times, April 30, 2008