ბჰუტანის ადმინისტრაციული დაყოფა

ბჰუტანი დაყოფილი ოთხ ძონგდეიდ (ინგლ. dzongdey), რომელთა შემადგენლობაშიც შედის 20 ძონგხაგი (ძონგ-კე རྫོ་ཁག། ,ინგლ. dzongkhag). ყოველი ძონგხაგი, თავის მხრივ, იყოფა გევოგებად (ინგლ. gewog), რომლებიც ხანდახან გაერთიანებულია დუნგხაგებში (ინგლ. dungkhag).

ძონგდეი რედაქტირება

მთავარი სტატია: ძონგდეი.

1988 წელს ბჰუტანის ძონგხაგები გაერთიანდა ოთხ ძონგდეიში, რათა შექმნილიყო შუალედური მართვა ძონხაგებსა და სახელმწიფოს შორის.^[1]

ძონგდეი (ზონა)	ადმ. ცენტრი	ფართობი, კმ²	მოსახლეობის რაოდენობა, (2005) ადამ.	მოსახლეობის სიმჭიდროვე, ადამ./კმ²	ძონგხაგების რაოდენობა
დასავლეთი	თიმფუ	8345	281244	33,70	5
ცენტრალური	დამფუ	11023	88855	8,06	5
სამხრეთი	გელეფუ	8499	89720	10,56	4
აღმოსავლეთი	მონგარი	10949	175163	16,00	6
მთლიანი ბჰუტანის	თიმფუ	38 816	634 982	16,36	20

ძონგხაგი რედაქტირება

მთავარი სტატია: ძონგხაგი.

ძონგხაგი (ძონგ-კე. རྫོ་ཁག།; ინგლ. Dzongkhag), ძონგ-კეს ენაზე ბჰუტანის პირველი დონის დაქვემდებარების ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული. ძონგხაგები დაყოფილია გევოგებად (ინგლ. gewogs). ზოგიერთ დიდ ძონგხაგს აქვს ერთი ან მეტი შუალედური ერთეული, რომლებსაც ეწოდება დუნგხაგი (ინგლ. dungkhag), რომელიც აგრეთვე იყოფა გევოგებად.

ძონგხაგების დასახელება რედაქტირება

No.	ძონგხაგი	ოფიციალური დასახელება (ინგლ.)^[2]	წინა ან სხვა დასახელებები (ინგლ.)^[1]	ძონგ-კე	რომანიზაცია¹	ძონგდეი
1.	ბუმთანგი	Bumthang		བུམ་ཐང་	Bºumtha	სამხრეთი
2.	ჩუხა	Chhukha	Chukha	ཆུ་ཁ་	Chukha	დასავლეთი
3.	დაგანა	Dagana	Dhakana, Tagana, Daga	དར་དཀར་ནང་	Dºagana	ცენტრალური
4.	გასა	Gasa		མགར་ས་	Gâsa	ცენტრალური
5.	ჰაა	Haa	Ha	ཧད་ / ཧཱ་	Hâ	დასავლეთი
6.	ლჰუენცე	Lhuentse	Lhuntshi, Lhuntsi, Lhuntse	ལྷུན་རྩེ་	Lhüntsi	აღმოსავლეთი
7.	მონგარი	Mongar	Monggar, Mongor	མོང་སྒར་	Mongga	აღმოსავლეთი
8.	პარო	Paro	Rinpung	སྤ་གྲོ་	Paro	დასავლეთი
9.	პემა-გატშელი	Pema Gatshel	Pemagatsel, Pemagatshel	པདྨ་དགའ་ཚལ་	Pemagatshä	აღმოსავლეთი
10.	პუნაქა	Punakha	Punaka	སྤུ་ན་ཁ་	Punakha	ცენტრალური
11.	სამდრუპ-ჯონგხარი	Samdrup Jongkhar	Samdrup, Samdrup Jongkha	བསཾ་གྲུབ་ལྗོངས་མཁར་	Samdru Jongkha	აღმოსავლეთი
12.	სამცე	Samtse	Samchi	བསམ་རྩེ་	Samtsi	დასავლეთი
13.	სარპანგი	Sarpang	Geylegphug, Gaylegphug, Gelephu (Sarbhang)	གསར་སྦང་	Sarbang	სამხრეთი
14.	თიმფუ	Thimphu	Tashi Chho Dzong, Thimbu	ཐིམ་ཕུག་	Thimphu	დასავლეთი
15.	ტრაშიგანგი	Trashigang	Tashigang	བཀྲ་ཤིས་སྒང་	Trashigang	აღმოსავლეთი
16.	ტრაშიიანგცე	Trashiyangtse	Tashi Yangtse, Trashi Yangtse, Trashiyangtsi, Trashiyangste	བཀྲ་ཤིས་གཡང་རྩེ་	Trashi’yangtse	აღმოსავლეთი
17.	ტრონგსა	Trongsa	Tongsa	ཀྲོང་གསར་	Trongsa	სამხრეთი
18.	ცირანგი	Tsirang	Chirang	རྩི་རང་	Tsirang	ცენტრალური
19.	ვანგდი-ფოდრანგი	Wangdue Phodrang	Wangdi Phodrang, Andguphodang, Wangdue, Wangdue Phodrang, Wangdupotrang, Wangü-Phodrang	དབང་འདུས་ཕོ་བྲང་	'Wangdi Phodrºa	ცენტრალური
20.	ჟემგანგი	Zhemgang	Shemgang	གཞལ་སྒང་	Zhºämgang	სამხრეთი

¹used by Dzongkha Development Authority (reflects pronunciation)

ისტორია რედაქტირება

ბჰუტანის ადმინისტრაციული დაყოფა 1987—1992 წლებში (18 ძონგხაგი — არ იყო ტრაშიიანგცე და გასა)

ძველად ბჰუტანში იყო ცხრა რაიონი: ბიაკარი (ინგლ. Byakar), დუკიე (ინგლ. Dukye), ჰა (ინგლ. Ha), პარო (ინგლ. Paro), პუნახა (ინგლ. Punakha), ტაგანა (ინგლ. Tagana), თიმბუ (ინგლ. Thimbu), ტონგსა (ინგლ. Tongsa) და ვანგდი-ფოდრანგი (ინგლ. Wangdue Phodrang). ამ ცხრა რაიონს მართავდნენ პენლოპები (ინგლ. penlops). მოგვიანებით ქვეყანა დაიყო ძონგხაგებად. 1987 წელს გასის ძონგხაგის ტერიტორია გაიყო პუნახასა და თიმფუს ძონგხაგებს შორის. ხოლო ჩუხის ძონგხაგი წარმოიქმნა სამცეს, პაროსა და თიმფუს ძონგხაგების ნაწილებისგან. 1992 წელს გასის ძონგხაგი გამოეყო პუნახის ძონგხაგს, ხოლო ტრაშიიანგცე გამოეყო ტრაშიგანგის ძონგხაგს.^[1]

ძონგხაგების მართვა რედაქტირება

ყოველ ძონგხაგს მართავს ადმინისტრაციის მთავარი, რომელსაც ეწოდება ძონგდაგი (ინგლ. dzongdag). თავდაპირველად ძონგდაგებს ნიშნავდა ბჰუტანის მეფე, მაგრამ 1982 წლიდან მათ ნიშნავს სახელმწიფო სამსახურის სამეფო კომისია. ძონგდაგი თავისი ადმინისტრაციის მეშვეობით განაგებს მთელ ძონგხაგს. ადმინისტრაციული ქმედებების შესრულებაში მას ეხმარება ძონგრაბი (ინგლ. dzongrab) (ადმინისტრაციის მთავრის თანაშემწე). Dzongkhag Yargye Tshogchungs, რომლებიც შედგებიან მოსახლეობის წარმომადგენლებისა და ძონგხაგების ადმინისტრაციის ოფიციალური პირებისგან, ეხმარებიან ძონგდაგს მისი ადმინისტრაციული ქმედებების შესრულებაში. ძონგდაგს ასევე ეხმარებიან გაპები (ინგლ. Gups), რომლებიც ძონგხაგების გევოგებში (ინგლ. gewogs) ირჩევა. ბჰუტანის მეოთხე მეფის, ჯიგმე სინგიე ვანგჩუკის ინიციატივით 1981 წელს დაიწყო მთავრობის დეცენტრალიზაციის პროცესი, რომელსაც შედეგად მოჰყვა The Dzongkhag Yargye Tshogchung-ის (DYT) (ინგლისური) ფორმირება (განვითარების რაიონული კომიტეტები) თითოეულ ძონგხაგში. ყოველი ძონგხაგის DYT შედგება ძონგხაგის ოფიციალური პირებისგან, მთავრებისგან და გევოგებისა და დუნგხაგების წარმომადგენლებისგან.

დუნგხაგი რედაქტირება

მთავარი სტატია: დუნგხაგი.

დუნგხაგი (ინგლ. Dungkhag) — ბჰუტანის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული. დუნგხაგები გევოგებთან ერთად შედის ძონგხაგებში და აერთიანებს რამდენიმე გევოგს. დუნგხაგები არ ფარავს ძონგხაგის მთელ ტერიტორიას (გამონაკლისია სარპანგი). მოსახლეობის მიხედვით ექვსი ყველაზე დიდი ძონგხაგისა და ჟემგანგის ძონგხაგის შემადგენლობაში შედის ერთიდან სამ დუნგხაგამდე. დუნგხაგების საერთო რაოდენობა ბჰუტანში არის 15^[2].

სტატისტიკური ინფორმაცია ბჰუტანის ადმინისტრაციული დაყოფის შესახებ რედაქტირება

No.	ძონგხაგი	ადმ. ცენტრი	ფართობი, კმ²	მოსახლეობის რაოდენობა, (2005) ადამ.	მოსახლეობის სიმჭიდროვე, ადამ./კმ²	ძონგდეი	დუნგხაგები^[2]	გევოგები	ქალაქები
1.	ბუმთანგი	ჯაკარი	2490	16116	6,47	Southern	-	4	5
2.	ჩუხა	ციმაშამი	1991	74387	37,36	Western	1	11	6
3.	დაგანის ძონგხაგი	დაგანა	1276	18222	14,28	Central	1	14	5
4.	გასის ძონგხაგი	გასა	4089	3116	0,76	Central	-	4	1
5.	ჰაა	ჰაა	1319	11648	8 83	Western	1	6	1
6.	ლჰუენცე	ლჰუენცე	2881	15395	5,34	Eastern	-	8	2
7.	მონგარი	მონგარი	1638	37069	22,63	Eastern	1	17	4
8.	პარო	პარო	1693	36433	21,52	Western	-	10	2
9.	პემა-გატშელი	პემა-გატშელი	593	13864	23,38	Eastern	1	11	7
10.	პუნაქას ძონგხაგი	პუნაქა	845	17715	20,96	Central	-	11	1
11.	სამდრუპ-ჯონგხარი	სამდრუპ-ჯონგხარი	2207	39961	18,11	Eastern	2	11	5
12.	სამცე	სამცე	1725	60100	34,84	Western	2	15	3
13.	სარპანგი	სარპანგი	2048	41549	20,29	Southern	1	12	2
14.	თიმფუ	თიმფუ	1617	98676	61,02	Western	1	10	1
15.	ტრაშიგანგი	ტრაშიგანგი	2171	51134	23,55	Eastern	3	15	6
16.	ტრაშიიანგცე	ტრაშიიანგცე	1459	17740	12,16	Eastern	-	8	2
17.	ტრონგსა	ტრონგსა	1815	13419	7,45	Southern	-	5	1
18.	ცირანგი	დამფუ	632	18667	29,54	Central	-	12	1
19.	ვანგდი-ფოდრანგი	ვანგდი-ფოდრანგი	4181	31135	7,39	Central	-	15	3
20.	ჟემგანგი	ჟემგანგი	2146	18636	8,68	Southern	1	8	3
	მთელი ბჰუტანი	თიმფუ	38816	634982	16,36		15	207	61

გევოგი რედაქტირება

მთავარი სტატია: გევოგი.

გევოგი (ინგლ. gewog, geog) — ბჰუტანის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული. აერთიანებს რამდენიმე სოფელს და ადგენს შუალედურ ადმინისტრაციულ-ტერიტორიულ ერთეულს დასახლებულ პუნქტებსა და ძონგხაგებს შორის. ბჰუტანის 20 ძონგხაგი დაყოფილია 206 გევოგად^[2].

თითოეულ გევოგს მართავს, ე.წ. გაპი (ინგლ. gup). 1991 წლიდან გევოგები ოფიციალურად გახდა ადმინისტრაციული ერთეულები.

ჩივოგი რედაქტირება

მთავარი სტატია: ჩივოგი.

ჩივოგი (ძონგ-კე. སྤྱི་འོག་ [spyi-'og] — „chewog“) — ბჰუტანის მესამე დონის დაქვემდებარების ადმინისტრაციული ერთეული. ასევე წარმოადგენს საამომრჩევლო სეგმენტს. ქვეყანაში 1044 ჩივოგია. როგორც წესი, თითოეულ გევოგში 5-6 ჩივოგია.

რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება

Political Map of Bhutan დაარქივებული 2020-11-26 საიტზე Wayback Machine. (ინგლისური) — ბჰუტანის ძონგხაგებად დაყოფის რუკა
Administrative Map of Bhutan (ინგლისური) — ბჰუტანის რუკა ძონგხაგების, დასახლებული პუნქტების, გზების, მდინარეების, მთებისა და სხვათა საზღვრების აღნიშვნით
Bhutan_ Districts, Major Cities & Towns — Statistics & Maps on City Population

სქოლიო რედაქტირება

[statoids_Districts-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 Districts of Bhutan

[Official_codes-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 Official codes of Bhutan administrative structure^{[მკვდარი ბმული]}

[1]

[2]