ვიკიპედია

ალ-შიჰრი

ამ გვერდს არა აქვს შემოწმებული ვერსია, სავარაუდოდ მისი ხარისხი არ შეესაბამებოდა პროექტის სტანდარტებს.

ალ-შიჰრი (არაბ. ٱلشِّحْر, რომანიზებული: al-Shiḥr), ასევე ცნობილი, როგორც აშ-შირი ან უბრალოდ, შიჰრი[1] — სანაპირო ქალაქი ჰადრამავთში, აღმოსავლეთ იემენეში.[2] ალ-შიჰრი არის გალავნიანი ქალაქი ქვიშიან სანაპიროზე. ქალაქში არის საღუზე, მაგრამ არ არის ნავსაყუდელი; მიმოსვლისთვის ნავები გამოიყენება. ძირითადი ექსპორტული ნაწარმი თევზის ზეთია. ქალაქი ორად იყოფა მშრალი მდინარის კალაპოტით, რომელსაც ალ-მისიალი ეწოდება. დასავლეთ კვარტლის სახელწოდება მაჯრაფია, ხოლო აღმოსავლეთის – ალ-რამლა.[3]

ქალაქი
ალ-შიჰრი
ٱلشِّحْر

აქლემები ალ-შიჰრის სანაპიროზე
ქვეყანა იემენის დროშა იემენი
რეგიონი ალ-შიჰრი
კოორდინატები 14°45′39″ ჩ. გ. 49°36′25″ ა. გ. / 14.76083° ჩ. გ. 49.60694° ა. გ. / 14.76083; 49.60694
მოსახლეობა 68 313 (2005)
სასაათო სარტყელი UTC+3
ალ-შიჰრი — იემენი
ალ-შიჰრი

ისტორია

რედაქტირება
 
შიჰრის კარიბჭე
 
ალ-შიჰრის ჩრდილოეთი კარიბჭე 1942 წელს გამოშვებულ მარკაზე.

ალ-შიჰრის ისტორია,[4] შესაძლოა, დათარიღდეს დაახლოებით ახ. წ. 780 წლით.[4] ის იყო მთავარი პორტი საკმევლის სავაჭრო გზაზე, კერძოდ, საკმევლის ექსპორტიორი ჩინეთის შორეულ ადგილებში.[1] იბნ ხურადჰბიჰი ალ-შირის მიმდებარე ტერიტორიას უწოდებს ბილად ალ-კუნდურს, საკმევლის ქვეყანას.[3] ის ასევე ცნობილი იყო თავისი ამბრით, ʿanbar Shihrī.[3] ეს იყო ჰადრამაუტის მთავარი პორტი, სანამ მე-19 საუკუნეში არ შეცვალა მუკალამ.[3]

ადგილობრივი ჭურჭლის წარმოება იადჰჰატში გაჰქონდათ ალ-შიჰრის მეშვეობით, შესაძლოა, ჯერ კიდევ მე-10 საუკუნეში. 980 წელს შარმას სატახტო ქალაქი დაარსდა სპარსელი გადასახლებულების მიერ ალ-შიჰრის სანაპიროზე.[5] მეტოქე პორტები ერთად არის მოხსენიებული შუა საუკუნეების ისლამური გეოგრაფების ნაშრომებში. 985 წელს დაწერილი ალ-მუქადასი იუწყება, რომ შარმა და აჰ-შიჰრი იყო ზიადიდთა დინასტიის ვასალური ტერიტორიები. დაახლოებით 1150 წელს ალ-იდრისი წერდა, რომ შარმა და ალ-შიჰრი ადენიდან მირბატისკენ მიმავალი სანაოსნო მარშრუტის გაჩერებას წარმოადგენდა და ერთმანეთისგან დაახლოებით ერთი დღის სავალზე იყო განთავსებული. დაახლოებით 1300 წელს ალ-დიმაშკიმ აღნიშნა, რომ შარმა და ალ-შიჰრი ჰადრამაუტის საკუთრებაში არსებული ორი ნავსადგური იყო.[6] ალ-შიჰრი ასევე მოხსენიებულია იბნ ხალდუნის მიერ თავის ალ-მუკადიმაში.[7]

პოლიტიკურად, ალ-შიჰრი ექვემდებარებოდა ზიადიდებს (818–981 წწ.), ბანუ მაენს (XI საუკუნე), რასულიდებს (1228–1454 წწ.) და ტაჰირიდებს. მცირე ხნის შემდეგ, 1462 წელს ტაჰირიდებმა ქალაქი ჩააბარეს კატირის სასულთნოს, რომელსაც ბადრ იბნ ტუვაირიკი მეთაურობდა. მე-16 საუკუნეში, ქალაქს რამდენჯერმე თავს დაესხნენ პორტუგალიელები, რომლებმაც მას Xaer ან Xael უწოდეს.[3] ბრძოლები მიმდინარეობდა 1523, 1532, 1533 და 1548 წლებში.[8] ნაპირის გასწვრივ ჯერ კიდევ შემორჩენილია საფლავები, სადაც პორტუგალიელების მსხვერპლნი არიან დაკრძალული.[3]

1530 წელს მუსტაფა ბეი და ხოჯა ზუფარი ჩავიდნენ იემენის ალ-შიჰრის პორტში.[9] ოსმალებმა ურჩიეს ალ-შირის სულთანს, ბადრს, არ დამორჩილებოდა პორტუგალიელებს და ქვემეხები და 100 ლევენდი (ოსმალეთის არარეგულარული ჯარი) ალ-შიჰრის სულთანთან დატოვეს.[9] მუსტაფა ბეიმ ალ-შიჰრი 1530 წლის დეკემბერში დატოვა, ხოლო ხოჯა ზუფარი ბადრთან აფარებდა თავს.[9] პორტუგალიური ძალა 9 ცხრაიალქნიანი ესკადრილიით მანოელ დე ვასკონსელოსის მეთაურობით მაშინვე მივიდა ალ-შირის პორტში, თუმცა ხოჯა ზუფარმა ხელი შეუშალა პორტუგალიელებს, რომლებიც ალ-შიჰრში შესვლას ცდილობდნენ.[10][11][12][13][14][15]

1548 წელს[16] ქალაქი გოადან ჩამოსულმა დომ ალვარომ დაბომბა, თუმცა, უმნიშვნელო შედეგებით, რადგან მძიმე არტილერიის დანაკლისს განიცდიდა და დაახლოებით 40 პორტუგალიელი დაეღუპა. ცოტა ხნის შემდეგ, ორი დიდი გალიოტი მოიყვანეს ალყის გასარღვევად. პორტუგალიელებმა ციხესიმაგრის კედლები დაანგრიეს და მოკლე დროში, გარნიზონმა სულეიმან ბინ საად ბინი გააგზავნა სულეიმან ალ-მუჰამადდთან, რომელიც თავისუფლების ითხოვდა დანებებას სანაცვლოდ. პორტუგალიელები ციხესიმაგრეში 7 აპრილს შეიჭრნენ და კატირის გარნიზონი მთლიანად გაანადგურეს. ციხესიმაგრე ძმებს აფრარებს გადაეცათ და სულეიმან ბინ სადი ტყვედ წაიყვანეს გოაში.[17]

მოგვიანებით, ალ-შიჰრი გახდა კუაიტის სასულთნოს სამიდან ერთ-ერთი ძირითადი ქალაქი (მუკალასა და შიბამის გარდა), სანამ ერთიანი იემენი ჩამოყალიბდებოდა.[2]

კარსტენ ნიბური ალ-შირს ეწვია მე-18 საუკუნეში.[3]

იემენელები, რომლებიც ემიგრირდნენ აღმოსავლეთ აფრიკაში, მათი მემკვიდრეები ცნობილი არიან შიჰირისის სახელით, რადგან მათგან უმეტესობა გადაადგილდებოდა ალ-შიჰრის პორტის გავლით.[3]

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ 1.0 1.1 Kauz, Ralph (2010). რედ. Schottenhammer, Angela: Aspects of the Maritime Silk Road: From the Persian Gulf to the East China Sea.. Otto Harrassowitz Verlag.: Vol. 10 of East Asian Economic and Socio-cultural Studies - East Asian Maritime History., გვ. 130. ISBN 978-3-447-06103-2. ციტირების თარიღი: December 26, 2011.. 
  2. ↑ 2.0 2.1 McLaughlin, Daniel (2008). 10: Southeast Yemen. Yemen: Bradt Travel Guides, გვ. 191–198. ISBN 978-1-8416-2212-5. 
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 G. R. Smith (1997). რედ. C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P. & Lecomte, G.: al-Shiḥr, Second Edition. The Encyclopaedia of Islam, გვ. 438–439. ISBN 978-90-04-10422-8. 
  4. ↑ 4.0 4.1 Claire Hardy‐Guilbert; Sterenn Le Maguer (2010). Chihr de l'encens (Yémen) (PDF), 21, 1, Arabian Archaeology and Epigraphy, გვ. at 47, გვ. 46–70. DOI:10.1111/j.1600-0471.2009.00322.x. 
  5. ↑ Axelle Rougeulle (2007), "Ceramic Production in Medieval Yemen: The Yadhghat Kiln Site", Proceedings of the Seminar for Arabian Studies: 239–252.
  6. ↑ Axelle Rougeulle (2003), "Excavations at Sharmah, Ḥaḍramawt: The 2001 and 2002 Seasons", Proceedings of the Seminar for Arabian Studies: 287–307, p. 287.
  7. ↑ Ibn Khaldun (1967). The Muqaddimah: an Introduction to History, გვ. 122, 124, 126–7. 
  8. ↑ R.B.Serjeant, The Portuguese Off the South Arabian Coast: Ḥaḍramī Chronicles, with Yemeni and European Accounts of Dutch Pirates Off Mocha in the Seventeenth Century, 1963, Clarendon Press, p. 52, 57, 63, 67 and 108.
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 Öztuna, Yılmaz. Kanuni Sultan Süleyman. Turkey: Kültür Bakanlığı, 1989.
  10. ↑ Andreu Martínez d’Alòs-Moner; Conquistadores, Mercenaries, and Missionaries: The Failed Portuguese Dominion of the Red Sea. Northeast African Studies 1 April 2012; 12 (1): 1–28. p. 9.
  11. ↑ Tarih Enstitüsü dergisi. Turkey: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Enstitüsü, 1974.
  12. ↑ Önalp, Ertuğrul. Osmanlının güney seferleri: XVI. yüzyılda Hint okyanusu'nda Türk-Portekiz mücadelesi. Turkey: Berikan Yayınevi, 2010.
  13. ↑ Mughul, Muhammad Yakub. Kanunî devri: Osmanlıların Hint Okyanusu politikası ve Osmanlı-Hint Müslümanları münasebetlerı, 1517-1538. Turkey: Fetih Yayınevi, 1974.
  14. ↑ R.B.Serjeant, The Portuguese Off the South Arabian Coast: Ḥaḍramī Chronicles, with Yemeni and European Accounts of Dutch Pirates Off Mocha in the Seventeenth Century, 1963, Clarendon Press, p. 57.
  15. ↑ ابن حميد الكندي, العدّة المفيدة الجامعة لتواريخ قديمة وحديثة مكتبة الإرشاد، صنعاء عام 1991م, صفحة 168.
  16. ↑ Toriz Proenza, Martha (2000-05-01). F. Tanaka Michiko (coord.). Encuentros en cadena: las artes escénicas en Asia, África y América Latina. México: El Colegio de México, Centro de Estudios de Asia y África, 1998. Estudios de Asia y África, გვ. 363–368. 
  17. ↑ "Serjeant, Robert Bertram, (23 March 1915–29 April 1993), Sir Thomas Adams’s Professor of Arabic, 1970–82, and Director, Middle East Centre, 1965–82, University of Cambridge", Who Was Who (Oxford University Press), 2007-12-01, http://dx.doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u175377. წაკითხვის თარიღი: 2024-06-18

დამატებითი ლიტერატურა

რედაქტირება
  • Serjeant, R. B. "The Ports of Aden and Shihr (Mediaeval period)". Recueils de la Société Jean Bodin 32 (1974): 207–224.

ინტერნეტ-რესურსები

რედაქტირება
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ალ-შიჰრი“-დან