65803 დიდიმოსი
65803 დიდიმოსი (ძვ. ბერძნ. Δίδυμος; დროებითი აღნიშვნა 1996 GT) — კილომეტრამდე დიამეტრის მქონე ორმაგი სისტემის ასტეროიდი, რომელიც კლასიფიცირებულია, როგორც პოტენციურად საშიში ასტეროიდი და დედამიწის მახლობლად მდებარე აპოლოს ჯგუფის ობიექტი. ასტეროიდი აღმოაჩინეს 1996 წელს კიტ პიკზე სფეისვოჩით კვლევის შედეგად და მისი პატარა 160 მეტრიანი მცირე პლანეტის თანამგზავრი, სახელად დიმორფოსი (აღმოაჩინეს 2003 წელს). მისი ორმაგი ბუნების გამო, ასტეროიდს მაშინ ეწოდა დიდიმოსი, ბერძნული სიტყვა "ტყუპს".
დიდიმოსის თანამგზავრი, დიმორფოსი, იყო DART-ის მისიის სამიზნე, რათა შეემოწმებინა ასტეროიდის შეჯახების თავიდან აცილების სიცოცხლისუნარიანობა კოსმოსურ ხომალდთან შეჯახებისას, ხოლო დარტყმის მოწმე იყო LICIACube, მფრინავი CubeSat მისიის კომპონენტი.
აღმოჩენა
რედაქტირებადიდიმოსი აღმოაჩინეს 1996 წლის 11 აპრილს არიზონას უნივერსიტეტის სტიუარდის ობსერვატორიის და მთვარისა და პლანეტარული ლაბორატორიის, Spacewatch კვლევის მიერ მისი 0.9 მეტრიანი ტელესკოპის გამოყენებით Kitt Peak National Observatory-ში, არიზონაში, შეერთებული შტატები. ასტეროიდის ბინარული ბუნება სხვებმა აღმოაჩინეს; ბინარულობის ეჭვი პირველად გაჩნდა გოლდსტოუნის დაგვიანებით-დოპლერის ექოში და ეს დადასტურდა ოპტიკური სინათლის მრუდის ანალიზით, არესიბოს რადარის გამოსახულებასთან ერთად 2003 წლის 23 ნოემბერს[1].
ორბიტალური მახასიათებლები
რედაქტირებადიდიმოსი მზიდან დაშორებულია 1.0-2.3 აე მანძილით. მისი ბრუნვის პერიოდი შეადგენს 770 დღეს. ორბიტის ექსცენტრიულობაა 0.38, დახრილობა — 3° ეკლიპტიკასთან მიმართებაში. მინიმალური მანძილი დედამიწის ორბიტასა და დიდიმოსის ორბიტას შორის ამჟამად შეადგენს 0.04 აე (6.0 მლნ კმ)[2], მაგრამ შეიცვლება ასტეროიდის აშლილობის გამო. 2003 წლის ნოემბერში მან დედამიწას 7.18 მლნ კმ-ით ჩაუარა; ის ასე ახლოს აღარ მოვა 2123 წლის ნოემბრამდე. იმ დროისათვის დისტანცია შეადგენს 5.86 მლნ კმ-ს. დიდიმოსი ასევე დროდადრო გადის მარსთან ძალიან ახლოს: 2144 წლის ივლისში ის მარსს დაუახლოვდება 4.68 მლნ კმ-ით[2]. 2184 წლის ოქტომბრის დედამიწის მიახლოებაც კი კვლავ ჩამოთვლილია გაურკვევლობის რეგიონით დაახლოებით ±1343 კმ.[3]
დიდიმოსი დროის 1/3-ს ატარებს დედამიწის მახლობლად ასტეროიდების ორბიტაზე, სადაც შეჯახებების ალბათობა უფრო მაღალია. ეს ნიშნავს, რომ დაახლოებით ყოველ 73-84 ათას წელიწადში, ობიექტი დიდიმოსზე ახდენს ზემოქმედებას DART მისიის თანამგზავრის ენერგიით[3].
ფიზიკური მახასიათებლები
რედაქტირებაSMASS კლასიფიკაციით, დიდიმოსი კლასიფიცირებული იყო, როგორც Xk ტიპის ასტეროიდი, რომელიც გადადის X-ტიპიდან იშვიათ K-ტიპის ასტეროიდებზე[2]. შემდგომმა ხილულმა და ახლო ინფრაწითელ სპექტროსკოპიამ აჩვენა, რომ ის სილიკატური შედგენილობის იყო, რაც ასევე კვალიფიცირდება როგორც ქვიანი S-ტიპის ასტეროიდი[4]. ის ბრუნავს სწრაფად, 2.26 საათის პერიოდით და დაბალი სიკაშკაშის ცვალებადობით 0.08 მაგნიტუდით (U=3/3), რაც მიუთითებს, რომ სხეულს აქვს თითქმის სფერული ფორმა[5][6][7]. რადარის დაკვირვებებმა დაადასტურა ეს სფეროიდური ფორმა, აჩვენა, რომ ის იყო დახრილი მისი სწრაფი ბრუნვის გამო[8].
თანამგზავრი
რედაქტირება
მთავარი სტატია: დიმორფოსი.დიდიმოსი არის ბინარული ასტეროიდი, რომლის ორბიტაზე თანამგზავრია. მცირე თანამგზავრი, სახელად დიმორფოსი,[9] მოძრაობს ძირითადად წრიულ რეტროგრადულ ორბიტაზე[10] ორბიტალური პერიოდით 11.9 საათის განმავლობაში. მისი ზომებია დაახლოებით 160 X 780 მეტრი.[11] იგი ადრე ცნობილი იყო მისი დროებითი აღნიშვნით S/2003 (65803) 1 და მას არაოფიციალურად ეძახდნენ „დიდიმუნი“ (Didymoon) ან „დიდიმოს B“ (Didymos B).[12][9]
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- Asteroids with Satellites, Robert Johnston, johnstonsarchive.net
- Discovery Circumstances: Numbered Minor Planets (65001)-(70000) – Minor Planet Center
- 65803 Didymos at NeoDyS-2, Near Earth Objects—Dynamic Site
- 65803 Didymos at the JPL Small-Body Database
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 65803 Didymos (1996 GT). Minor Planet Center. ციტირების თარიღი: 12 March 2017
- ↑ 2.0 2.1 2.2 JPL Small-Body Database Browser: 65803 Didymos (1996 GT). Jet Propulsion Laboratory. ციტირების თარიღი: 28 June 2017 თარგი:PD-notice
- ↑ Campo Bagatin, Adriano; Dell’Oro, Aldo; Parro, Laura M.; Benavidez, Paula G.; Jacobson, Seth; Lucchetti, Alice; Marzari, Francesco; Michel, Patrick; Pajola, Maurizio; Vincent, Jean-Baptiste (2024-05-03). „Recent collisional history of (65803) Didymos“. Nature Communications (ინგლისური). 15 (1): 3714. doi:10.1038/s41467-024-48094-7. ISSN 2041-1723. PMC 11068898 შეამოწმეთ პარამეტრი
|pmc=(დახმარება). - ↑ de León, J.; Licandro, J.; Serra-Ricart, M.; Pinilla-Alonso, N.; Campins, H. (28 July 2010). „Observations, compositional, and physical characterization of near-Earth and Mars-crosser asteroids from a spectroscopic survey“. Astronomy and Astrophysics. 517: A23. Bibcode:2010A&A...517A..23D. doi:10.1051/0004-6361/200913852.
- ↑ LCDB Data for (65803) Didymos. Asteroid Lightcurve Database (LCDB). ციტირების თარიღი: 12 March 2017
- ↑ Pravec, P.; Scheirich, P.; Kusnirák, P.; Sarounová, L.; Mottola, S.; Hahn, G.; et al. (March 2006). „Photometric survey of binary near-Earth asteroids“. Icarus. 181 (1): 63–93. Bibcode:2006Icar..181...63P. doi:10.1016/j.icarus.2005.10.014. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 3 October 2022. ციტირების თარიღი: 12 March 2017.
- ↑ Pravec, P.; Benner, L. A. M.; Nolan, M. C.; Kusnirak, P.; Pray, D.; Giorgini, J. D.; et al. (November 2003). „(65803) 1996 GT“. IAU Circular. 8244 (8244): 2. Bibcode:2003IAUC.8244....2P. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 3 October 2022. ციტირების თარიღი: 12 March 2017.
- ↑ Naidu, S. P.; Benner, L. A. M.; Brozovic, M.; Nolan, M. C.; Ostro, S. J.; Margot, J. L.; et al. (September 2020). „Radar observations and a physical model of binary near-Earth asteroid 65803 Didymos, target of the DART mission“ (PDF). Icarus. 348: 113777. Bibcode:2020Icar..34813777N. doi:10.1016/j.icarus.2020.113777. S2CID 219091858. 134777.
- ↑ 9.0 9.1 Talbert, Tricia. (23 June 2020) NASA's First Planetary Defense Mission Target Gets a New Name. NASA. ციტირების თარიღი: 23 June 2020 თარგი:PD-notice
- ↑ Scheirich, P.; Pravec, P.; Jacobson, S.A.; Ďurech, J.; Kušnirák, P.; Hornoch, K.; Mottola, S.; Mommert, M.; Hellmich, S.; Pray, D.; Polishook, D.; Krugly, Yu.N.; Inasaridze, R.Ya.; Kvaratskhelia, O.I.; Ayvazian, V.; Slyusarev, I.; Pittichová, J.; Jehin, E.; Manfroid, J.; Gillon, M.; Galád, A.; Pollock, J.; Licandro, J.; Alí-Lagoa, V.; Brinsfield, J.; Molotov, I.E. (2015). „The binary near-Earth Asteroid (175706) 1996 FG3 — an observational constraint on its orbital evolution“. Icarus. 245: 56–63. arXiv:1406.4677. Bibcode:2015Icar..245...56S. doi:10.1016/j.icarus.2014.09.023. S2CID 119248574.
- ↑ Johnston, Robert. (65803) Didymos. johnstonsarchive.net (20 September 2014). ციტირების თარიღი: 28 June 2017
- ↑ "Telescopes focus on target of ESA's asteroid mission დაარქივებული 18 August 2015 საიტზე Wayback Machine. " at phys.org (30 June 2015)