ხელი

 ხელი, ან ზედა კიდური — ხერხემლიანთა დელტოიდური კუნთის მიდამოდან გამომავალი ორგანო. მის შემადგენლობაშია ხელის მტევანი, მკლავი, იღლია და მხარი. არის მთავარი ორგანო, რომლითაც ადამიანი ახორციელებს ძირითად საქმიანობას.

განმარტება

ოფიციალურად, ტერმინი „მკლავი“ აღნიშნავს სტრუქტურას მხოლოდ მხრიდან იდაყვამდე. შესაბამისად, „ზედა კიდური“, „ხელი“ და „მკლავი“ არ არის სინონიმები. თუმცა, პრაქტიკულად, ისინი ხშირად გამოიყენება ერთმანეთის ნაცვლად. სამაგიეროდ, ტერმინი „ზედა კიდური“ ანატომიაში მიღებულია, მაგრამ არაოფიციალურ გარემოში უჩვეულოდ ჟღერს და მას გამოთქვამენ მხოლოდ სხვა ტერმინებისგან გამიჯვნის მიზნით.

აგებულება

ადამიანის სხეულის ზედა კიდური შეიძლება კლასიფიცირებული იქნას წარმოშობის, ტოპოგრაფიის, ფუნქციის ან ნერვების განლაგების მიხედვით. ემბრიოლოგიური და ფილოგენეტიკური წარმოშობის მიხედვით დაჯგუფება ცხადყოფს, რომ ქვემოთ მოყვანილი ფუნქციონალური ტოპოგრაფიული კლასიფიკაცია ასახავს კუნთებს შორის მოქმედების მსგავსებას გარდა მხრის სარტყლისა. მხრის სარტყელში კუნთების მოქმედება შეიძლება განსხვავდებოდეს ადგილის და ორიენტაციის მიხედვით.

ძვალ-კუნთოვანი სისტემა

მხრის სარტყელი

მხრის სარტყელის ძვლები

შედგება ლავიწისა და ბეჭისგან და აკავშირებს ზედა კიდურს ხერხემალთან სტეროკოლავიური სახსრის საშუალებით ესაა ერთადერთი სახსარი ზედა კიდურზე, რომელიც პირდაპირ უკავშირდება ტანს.

მხრის სარტყელის მოძრაობა დამოკიდებულია ბევრ კუნთზე. ყველაზე მნიშვნელოვანი მათგან არის კუნთების ფენები, და არა ფუსფორმა ან ზონარის ფორმის კუნთები. ისინი განცალკევებულად კი არ მოქმედებენ, არამედ ზოგიერთ ბოჭკოსთან ერთად და ასრულებენ ბოჭკოების სხვა კუნთებთან მიმართ კოორდინირების ფუნქციას.

მხრის სახსარი მყესებით

მკლავი

(brachium), რომელსაც უწოდებენ ზედა მხარს არის ადგილი მხარსა და იდაყვს შორის, შეადგენს მხრის ძვალს. იდაყვის სახსარი არის სამი სახსრის კომპლექსი. მათი საშუალებით ხდება ხხელის მოხრის და გაშლის მოქმედება.

წინამხარი

წინამხარი სხივისა და იდაყვის ძვლებისგან შედგება; ეს უკანასკნელი არის იდაყვის ერთობლივი დისტალური ნაწილი, ხოლო რადიუსი წარმოადგენს მაჯის სახსრის მთავარი ნაწილს.

პრიმატებში ზედა კიდურები უზრუნველყოფენ მოძრაობის ფართო სპექტრს, რაც ხელს უწყობს მოქმედების ზედა კიდურით შესრულებას. შიმპანზეების კიდურები, ადამიანებთან შედარებით, გამოხატავს სხვადასხვა ცხოვრების წესს. შიმპანზეს გააჩნია პირველადი მოხმარების ლოკალიზაციის ორი რეჟიმი: კისერი ფეხით, კვადპუპედალიზმის სტილი, რომელშიც სხეულის წონა მხარს უჭერს კისერზე (ან უფრო სწორად თითების შუა ფალანსებს) და ბრაიქცია (ტოტიდან ტოტზე ქანაობა) bipedalism სტილში, რომელშიც მოხრილი თითების გამოიყენება თავს ზემოთ ტოტებზე მოსაჭიდებლად.

ხელი

ხელის მტევანი

ხელი (manus) ხელის მტევნის პირველადი დანიშნულებაა მოჭიდება და მანიპულირება. აქტივობა, რომელსაც ხელი ასრულებს, ხასიათდება ძალის დემონსტრირებით და სიზუსტით. საგნის ხელში დაჭერის დროს იგი მოქცეულია ხელის მტევანში თითების საშუალებით და ამუშავებულია როგორც მომჭერი, ისე გამშვები კუნთები. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ამ დროს ცერა თითის კუნთებმა გააკეთოს შეკუმშვა სხვა თითების საწინააღმდეგო მიმართულებით, რათა მოხდეს საგნის დაკავება ხელში. ამსთანავე ცერს აქვს ლავირების უნარი 90 გარადუსის ფარგლებში, რაც ერთ-ერთი მთავარი პირობაა იმისთვის რომ ხელმა შეასრულოს სრულფასოვანი ფუნქციონირება.

ყველაზე მოწინავე და ეფექტური ინსტრუმენტი იყო პრიმატის ხელი, რომელიც რთულ კინემატურ მიზანს ასრულებდა. ის შედგებოდა მრავალი მცირე ზომის სახსრისგან. ხელების მოტორიკა უნიკალურია. მისი სტრუქტურა სივრცეში ობიექტების რამდენიმე ხერხით გადაადგილების საშუალებას იძლევა. გაშლილ ხელისგულსა და თითის საშუალებით წარმოიქმნება სრული ბრტყელი ზედაპირი, რომელზეც შეიძლება განთავსდეს ობიექტები და გადატანილ იქნას ფრთხილად და მინიმალური დაზიანებით. გადატანის ეს მეთოდი არ იწვევს უხერხულ მდგომარეობას როგორც გადასატანი ობიექტისთვის, ისე გადამცემისთვის. ამავე ხელით და თვისებით რეგულირდება ცხელ საგანზე უსაფრთხოს მიკიდების ტექნიკა.

რესურსები ინტერნეტში

• [1]
• [2]