ხარისთვალა აჭარული

ხარისთვალა აჭარული — ქართული აბორიგენული წითელყურძნიანი სასუფრე ვაზის ჯიში აჭარიდან.

აჭარაში გავრცელებული ხარისთვალა თავისი ამპელოგრაფიული ნიშნებით და სამეურნეო დანიშნულებით მკვეთრად განსხვავდება საქართველოს სხვა კუთხეებში გავრცელებული ხარისთ-ვალას ჯიშებისგან.

გავრცელებულია მცირეოდენი ნარგავების სახით ქედისა და ხულოს სოფლებში: ვაიო, სიხალიძეები, ფურთიო, ჩაო.

ბოტანიკური აღწერა

ზრდასრული ფოთოლი საშუალო ან საშუალოზე მცირე ზომისაა, მომრგვალო ან ოდნავ ოვალური, სამ-ხუთნაკვთიანია. ფოთლის ქვედა მხარე შეუბუსავია, მხოლოდ ძარღვების გასწვრივ გასდევს მცირეოდენი შებუსვა. ყვავილი ორსქესიანია. მტევანი მცირე ზომისაა, ცილინდრულ-კონუსური ფორმის, ცალფრთიანი და ხშირად დატოტვილი, თხელი, იშვიათად საშუალო სიკუმსის. მარცვალი საშუალო ზომისაა, მომრგვალო ან ოდნავ ოვალური, თითქმის შავი. კანი თხელი და მკვრივი აქვს, ცვილისებრი ფიფქით საკმაოდ დაფარული. რბილობი ნაკლებ წვნიანი და ხორციანია. წვენი — შეუფერავი.

ხარისთვალა ძლიერი ზრდისაა. სავეგეტაციო პერიოდი კვირტის გაშლიდან სრულ სიმწიფემდე 194 დღეა. ხულოში სრულ სიმწიფეში ოქტომბრის ბოლოს შედის. მტევნის საშუალო წონა 160 გრამია, საჰექტარო მოსავლიანობა კი 7.0-8.0 ტონა. ყურძნის სრული სიმწიფის პერიოდში მისი შაქრიანობა აღწევს 17.5-18%-ს, ხოლო მჟავიანობა — 9.8-8.2 გ/ლ-ს.

გამოიყენება სასუფრე ყურძნად. ხასიათდება მტევნისა და მარცვლის გარეგნული სილამაზით.

ლიტერატურა

• უჯმაჯურიძე ლ., კაკაბაძე გ., მამასახლიშვილი ლ., „ქართული ვაზის ჯიშები“, თბ., 2018, გვ. 507