ფხენიანის ალყა

ფხენიანის ალყა
კორეაში იაპონელთა შემოსევების ნაწილი
ჩინელთა და კორეელთა კავალერია და ქვეითი ჯარისკაცები თავს ესხმიან ფხენიანის კედლებს 1593 წელს, ჰიზენ-ნაგოიას ციხის მუზეუმის მოხატული ფრესკა.
თარიღი	1593 წლის 6-8 თებერვალი
მდებარეობა	ფხენიანი
შედეგი	მინისა და ჯოსონის დინასტიების გაერთიანებულ ძალთა გამარჯვება იაპონელები კარგავენ ფხენიანს
მხარეები
იაპონია მინის დინასტია ჯოსონი
მეთაურები
კონიში იუკინაგა სო იოშიტოში ლი რუსონი ლი რუბაი სონ იჩანი იან იუანი ვუ ვეიჯონი ლუო შანგძი ი ლი კიმ უნგსო სოსონ დესა
ძალები
15000-30000 მინი 43000 200+ ქვემეხი ჯოსონი 10000 4200 ბერი
დანაკარგები
1300-1700 ბრძოლაში დაღუპული 5000 დაიღუპა ხანძრის შედეგად 6000 დაიხრჩო მინი 796 მოკლული 1492 დაჭრილი ჯოსონი 600+
ფხენიანის ალყა ვიკისაწყობში

ფხენიანის ალყა 一 სამხედრო კონფლიქტი კონიში იუკინაგას მეთაურობის ქვეშ არსებულ იაპონურ არმიასა და მოკავშირე მინის დინასტიისა და ჯოსონის სამეფოს გაერთიანებულ ძალებს შორის, რომელიც გაიმართა 1593 წელს. ეს კამპანია მოკავშირეთა გამარჯვებით დასრულდა, ხოლო 8 თებერვლის ღამეს გადარჩენილმა იაპონელებმა უკან დახევა განიზრახეს.

ფონი

მინის მცირე სამხედრო ამალა, რომელიც სულ რაღაც 5000 ჯარისკაცს შეიცავდა, ვუ ვეიჩონგის მეთაურობით მდინარე იალუძიანგს მიადგა. აქ მათ სხვა, ოცდათხუთმეტი ათასიანი ქვედანაყოფი ელოდათ, რომელსაც ლი რუსონგი მეთაურობდა. გაერთიანებული ძალის მიზანს ჯოსონის იმპერატორის, სეონჯის დაცვა წარმოადგენდა. მათი ძალა 23 ათასამდე გაიზარდა მას შემდეგ, რაც კიდევ 10 ათასი კორეელი ჯარისკაცი და 4 ათასზე მეტი მეომარი ბერი შეუერთდა, სოსან ტესას მეთაურობით.

რუსონგმა გააგზავნა ელჩი, სახელად შენ ვეიჯინგი, კონიში იუკინაგასთან მოსალაპარაკებლად. თუმცა, ცნობილია, რომ რუსონგის მიზანს მოლაპარაკების წარმართვა არ წარმოადგენდა. უცნობია, რეალურად რატომ გაუშვა ელჩი იაპონელებთან. საპასუხოდ, კონიშიმაც გამოაგზავნა 20-კაციანი დელეგაცია მინის ეკლჩებთან, თუმცა მათი არცერთი წევრი უკან ცოცხალი არ დაბრუნებულა. ერთ-ერთი წყაროს მიხედვით, ისინი შენ ვეიძინის მიერ გამართულ ნადიმზე მოკლეს, მეორე ვერსიით კი გზაში მიმავალნი მინის აგენტებმა ამოხოცეს.

ფხენიანისკენ მიმავალ გზაზე მოკავშირეთა არმიელები შეხვდნენ იაპონელთა ერთ-ერთ ქვედანაყოფს, რომელთაგან სამი ტყვედ ჩავარდა, ხოლო ხუთი მოკლეს. მოკავშირეთა არმია ჩავიდა ფხენიანში და დაბანაკდა ქალაქის ჩრდილოეთით 1593 წლის 5 თებერვალს.

კონიშმა მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ცივი უარი მიიღო, რამაც ამ უკანასკნელს მოქმედების წამოწყება აიძულა. იმ ღამეს დაახლოებით 800 იაპონელი ჯარისკაცი შეიპარა და თავს დაესხა მინის არმიის ბანაკს. იაპონელთა თავდასხმას მცველთა დროული რეაგირება მოჰყვა, რის შედეგადაც მათ მალე უკან დაიხიეს. ამ შეტაკებას 30 ადამიანი შეეწირა.

ბრძოლა

მინის კავალერია და ქვეითი ჯარი თავს ესხმიან ფხენიანის კედლებს.

ბრძოლა დაიწყო 1593 წლის 6 თებერვალს. თავდაპირველად, ოპერაციაში ჩაერთო სოსან ტესას ბერთა არმია, რომელმაც ვუ ვეიჩონგის მეთაურობით, ფხენიანის ჩრდილოეთით მდებარე დიდ ბორცვზე განლაგებულ იაპონელთა ორი ათას კაციან რაზმს დაესხნენ თავს, რომელთაც სათავეში თავად კონიში იუკინაგა ედგა. იმ დროს იაპონელთა მეთაური რთულ ვითარებაში იყო, სანამ სო იოშიტოში, ერთ-ერთი იაპონელი გენერალი, კონტრშეტევას არ შეუდგა და კონიში არ იხსნა. ბრძოლა ორი დღის განმავლობაში გრძელდებოდა მანამ, სანამ უკანასკნელი იაპონელი გენერალი, მაცურა შიგენობუ, იძულებული არ გახდა, დაბრუნებულიყო ფხენიანში. ბერთა არმიამ 600 ერთეული დაკარგა, ხოლო ვუ ვეიჩონგი გულ-მკერდის არეში დაიჭრა. 8 იანვრის დილას, ლი რუსონგის არმია ჩავიდა ფხენიანში, მისი მჭიდროდ დაკომპლექტებული რაზმი კი ისტორიულ წყაროებში შედარებული იყო „ერთმანეთზე დაწყობილ თევზებთან“. იანგ იუანი და ჯან შიძიე ქალაქს ჩრდილოეთიდან და დასავლეთიდან, ლი რუბაი სამხრეთ-აღმოსავლეთიდან, ხოლო ი ლი და კიმ უნგო კი სამხრეთ-დასავლეთიდან უტევდნენ. რაც შეეხება აღმოსავლეთს, ამ მხარეს მდინარე ტაედონი გადიოდა და ქალაქზე შეტევა შეუძლებელი იყო.

სასიგნალო ქვემეხის ტყორცნის შემდეგ მოკავშირეთა რაზმმა ციხეში შეღწევა კიბეზე ასვლით განიზრახა. ციხე-ქალაქს ცეცხლოვანი ისრები დაუშინეს, შეყარეს ნაღმები და დაწიყეს კარიბჭის ჩამოხსნა. იაპონიას თავდაცვა თითქმის არაფრით შეეძლო. ლი რუსონგს შუა ბრძოლისას ცხენი მოუკლეს. მეთაურის ამ გასაჭირმა, ბუნებრივია, არმიაში შიდა არეულობა გამოიწვია მანამ, სანამ რუსონი შეტევაში კვლავ არ ჩაერთო. მან ყოველ დანებებულ ჯარისკაცს თავი მოჰკვეთა, ხოლო მას, ვინც ციხის გარნიზონში პირველი შეაღწევდა, 5000 ტელს ჰპირდებოდა (ტელი - მინის ეპოქის ფულის ერთეული). მოკავშირეთა არმია უტევდა მანამ, სანამ ლუო შანგჯი მუსრავდა კედლის გარნიზონში შემავალ მცველებს. ამ უკანასკნელს იან იუანის მიერ ციხის კარიბჭის განგრევაც მოჰყვა. ყოფილი ბერები, რომლებიც წინა შეტაკებებს გადაურცნენ, ასევე დანარჩენი გადარჩენილი ჯარისკაცები, ციხის დასავლეთში მდებარე ჩინელ-კორეელთა ლაშქარს შეუერთდნენ მას შემდეგ, რაც კარიბჭე, ქვემეხის დახმარებით, დაეცა.

იაპონელებმა მყარად შეკვრა და ყველაზე უკანა ხაზზე გადანაცვლება არჩიეს. ლი რუსონმა უბრძანა თავის ჯარისკაცებს, ალში გაეხვიათ მთელი ქალაქი და მშვილდოსნებს ცეცხლოვანი მშვილდების გამოყენება დაავალა. მიუხედავად ამისა, იაპონელები მაინც ვერ განდევნეს. ამის სანაცვლოდ, მოკავშირეთა კავალერიისა და სხვა მრავალი ჯარისკაცის გაწყვეტა, იაპონელთა თავგანწირული შეტევით, მოკავშირეთათვის წარუმატებელი აღმოჩნდა. კონიშიმ დრო იხელთა, ჯარისკაცებს შეტევისკენ მოუწოდა, თუმცა ჩინელთა ქვემეხმა ისინი კვლავ უკან დაწია.

მოსაღამოვებისთანავე, ლი რუსონმა შეტევა შეწყვიტა, რადგან არ სურდა დიდი დანაკლისის მიღება.

მიუხედავად იმისა, რომ იაპონელებმა კოალიციური არმიის მოგერიება საკმაოდ კარგად შეძლეს, საბოლოოდ, მაინც აღარ შეეძლოთ ქალაქის დაცვა, გამომდინარე რესურსებისა და ჯარისკაცების შემცირებისა. ჩინელებმა ყველა კარიბჭე გაარღვიეს, საჭმელ-სასმელი რესურსი კი თითქმის აღარ იყო დარჩენილი. ამან კონიში, იაპონელთა მეთაური, აიძულა ასეთი მეთოდისთვის მიემართა 一 ღამით, გადარჩენილებთან ერთად, ქალაქის მახლობლად თავი შეეფარებინა და მეორე დღეს ციხის უკან არსებული მდინარის, დაედონის დახმარებით ჰანსონგში გადაპარულიყო, თუმცა მდინარის გადალახვას მისი მრავალი ჯარისკაცი შეეწირა.

იაპონელი თვითმხილველის, იოშინო ძინგოძაემონის ნარკვევებში ვკითხულობთ:

ბოლოს, როცა მტერი მოვიგერიეთ, რამდენიმე ადგილას დაწვეს სასურსათო საცავი, ამიტომ ახლა საკვები აღარ იყო. მომხდარიდან მეშვიდე დღეს, ღამით, ჩვენ გამოვიქეცით და მდინარის გადალახვა გადავწყვიტეთ. დაჭრილი ჯარისკაცები მივატოვეთ, ხოლო ვინც ჯერ კიდევ სრულად ჯანმრთელი იყო, თითქმის დამხობილნი მიცოცავდნენ გზაზე.

შედეგები

იაპონელთა უკან დახევა რთული პროცესი აღმოჩნდა. რესურსების ამოწურვის გარდა, ჟა დაშოსა და ლი ნინის პარტიზანულმა თავდასხმამ კიდევ 362 იაპონელის სიცოცხლე შეიწირა. კონიშიმ და გადარჩენილმა ჯარისკაცებმა ჰანსონგს 17 თებერვალს ჩააღწიეს.

ფხენიანში განცდილი დამარცხების შემდეგ, იაპონელმა ფეოდალურმა მაგნატმა, კუროდა იოშიტაკამ, კონიშის გადაყენება მოითხოვა, რადგან მიიჩნევდა, რომ ის ცუდი ლიდერი იყო, თუმცა ეს წინადადება არ დაკმაყოფილებულა, რადგან სხვა დიდებულები ამ მოვლენის წინააღდმეგნი იყვნენ. მიუხედავად ამისა, კონიში, დიდი მარცხის განცდის შემდეგ, იაპონიის არმიის ერთ-ერთ გენერლად იქცა.

საბოლოოდ, სონ ინჩანმა, მინის პერიოდის ადმინისტრაციული თანამდებობის პირმა, 6 მარტს ფხენიანის კუთვნილება კვლავ ჯოსონის მმართველს, სეონჯოს გადასცა.

იხილეთ აგრეთვე

• მინის დინასტია
• ჯოსონი
• აძუტი-მომოიამა

რესურსები ინტერნეტში

• Alagappa, Muthiah (2003), Asian Security Order: Instrumental and Normative Features, Stanford University Press, ISBN 978-0-8047-4629-8
• Arano, Yasunori (2005), The Formation of a Japanocentric World Order, International Journal of Asian Studies
• Brown, Delmer M. (May 1948), "The Impact of Firearms on Japanese Warfare, 1543–1598", The Far Eastern Quarterly 7 (3): 236–53,
• Eikenberry, Karl W. (1988), "The Imjin War", Military Review 68 (2): 74–82
• Ha, Tae-hung; Sohn, Pow-key (1977), 'Nanjung Ilgi: War Diary of Admiral Yi Sun-sin, Yonsei University Press, ISBN 978-89-7141-018-9
• Haboush, JaHyun Kim (2016), The Great East Asian War and the Birth of the Korean Nation
• Hawley, Samuel (2005), The Imjin War, The Royal Asiatic Society, Korea Branch/UC Berkeley Press, ISBN 978-89-954424-2-5
• Jang, Pyun-soon (1998), Noon-eu-ro Bo-nen Han-gook-yauk-sa 5: Gor-yeo Si-dae (눈으로 보는 한국역사 5: 고려시대), Park Doo-ui, Bae Keum-ram, Yi Sang-mi, Kim Ho-hyun, Kim Pyung-sook, et al., Joog-ang Gyo-yook-yaun-goo-won. 1998-10-30. Seoul, Korea.
• Kim, Ki-chung (Fall 1999), "Resistance, Abduction, and Survival: The Documentary Literature of the Imjin War (1592–8)", Korean Culture 20 (3): 20–29
• Kim, Yung-sik (1998), "Problems and Possibilities in the Study of the History of Korean Science", Osiris, 2nd Series 13: 48–79,
• 桑田忠親 [Kuwata, Tadachika], ed., 舊參謀本部編纂, [Kyu Sanbo Honbu], 朝鮮の役 [Chousen no Eki]　(日本の戰史 [Nihon no Senshi] Vol. 5), 1965.
• Neves, Jaime Ramalhete (1994), "The Portuguese in the Im-Jim War?", Review of Culture 18: 20–24
• Niderost, Eric (June 2001), "Turtleboat Destiny: The Imjin War and Yi Sun Shin", Military Heritage 2 (6): 50–59, 89
• Niderost, Eric (January 2002), "The Miracle at Myongnyang, 1597", Osprey Military Journal 4 (1): 44–50
• Park, Yune-hee (1973), Admiral Yi Sun-shin and His Turtleboat Armada: A Comprehensive Account of the Resistance of Korea to the 16th Century Japanese Invasion, Shinsaeng Press
• Rockstein, Edward D. (1993), Strategic And Operational Aspects of Japan's Invasions of Korea 1592–1598 1993-6-18, Naval War College
• Sadler, A. L. (June 1937), "The Naval Campaign in the Korean War of Hideyoshi (1592–1598)", Transactions of the Asiatic Society of Japan, Second Series 14: 179–208
• Sansom, George (1961), A History of Japan 1334–1615, Stanford University Press, ISBN 978-0-8047-0525-7
• Sohn, Pow-key (April–June 1959), "Early Korean Painting", Journal of the American Oriental Society 79 (2): 96–103,
• Stramigioli, Giuliana (December 1954), "Hideyoshi's Expansionist Policy on the Asiatic Mainland", Transactions of the Asiatic Society of Japan, Third Series 3: 74–116
• Strauss, Barry (Summer 2005), "Korea's Legendary Admiral", MHQ: The Quarterly Journal of Military History 17 (4): 52–61
• Swope, Kenneth M. (2006), "Beyond Turtleboats: Siege Accounts from Hideyoshi's Second Invasion of Korea, 1597–1598", Sungkyun Journal of East Asian Studies 6 (2): 177–206
• Swope, Kenneth M. (2005), "Crouching Tigers, Secret Weapons: Military Technology Employed During the Sino-Japanese-Korean War, 1592–1598", The Journal of Military History 69: 11–42,
• Swope, Kenneth M. (December 2002), "Deceit, Disguise, and Dependence: China, Japan, and the Future of the Tributary System, 1592–1596", The International History Review 24 (4): 757–1008,
• Swope, Kenneth M. (2009), A Dragon's Head and a Serpent's Tail: Ming China and the First Great East Asian War, 1592–1598, University of Oklahoma Press
• Turnbull, Stephen (2002), Samurai Invasion: Japan's Korean War 1592–98, Cassell & Co, ISBN 978-0-304-35948-6, https://archive.org/details/samuraiinvasionj0000turn
• Turnbull, Stephen (2008), The Samurai Invasion of Korea 1592-98, Osprey Publishing Ltd
• Turnbull, Stephen (1998), The Samurai Sourcebook, Cassell & Co, ISBN 978-1-85409-523-7
• Villiers, John (1980), SILK and Silver: Macau, Manila and Trade in the China Seas in the Sixteenth Century (A lecture delivered to the Hong Kong Branch of the Royal Asiatic Society at the Hong Kong Club. 10 June 1980). The HKUL Digital Initiatives
• Yi, Min-woong (2004), Imjin Wae-ran Haejeonsa: The Naval Battles of the Imjin War [임진왜란 해전사], Chongoram Media [청어람미디어], ISBN 978-89-89722-49-6