ფონემა

ფონემა (ძვ. ბერძნ. φώνημα – ბგერა) — ერთეული, რომელიც სხვადასხვა მნიშვნელობის მქონე ჟღერადობებს განასხვავებს და სამეტყველო ბგერის სახით აღიქმება. ყოველ ფონემას, ჩვეულებრივ, ერთი (ზოგჯერ ორი ან რამდენიმე) სამეტყველო ბგერა შეესაბამება. სხვადასხვა სამეტყველო ბგერა სხვადასხვა ფონემის წარმომადგენლად მხოლოდ მაშინ მიიჩნევა, თუ აზრიან სიტყვაში მათი ურთიერთჩანაცვლების დროს თუნდაც ერთხელ აღინიშნება მნიშვნელობის შეცვლა. ამიტომ სხვადასხვა ფონემის წარმომადგენლებია ქართულში ლ და დ (შდრ.; ლილა – დილა), მაგრამ ერთ ფონემაში ერთიანდება ეგრეთ წოდებული რბილი და მაგარი რ (მათი ურთიერთჩანაცვლების აზრი არასდროს არ იცვლება). თანამედროვე სალიტერატურო ქართულში გვაქვს 33 სხვადასხვა ფონემა, რომელიც შეესაბამება 33 სხვადასხვა ასოთი აღნიშნულ სამეტყველო ბგერას.

ლიტერატურა

• ჯაფარიძე ზ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 10, თბ., 1986. — გვ. 361-362.