სტერლინგის ხიდის ბრძოლა
| სტერლინგის ხიდის ბრძოლა | |||
|---|---|---|---|
| შოტლანდიის დამოუკიდებლობის პირველი ომის ნაწილი | |||
 სტერლინგის ხიდის ბრძოლა | |||
| თარიღი | 1297 წლის 11 სექტემბერი | ||
| მდებარეობა | შოტლანდია | ||
| შედეგი | ინგლისის გამარჯვება | ||
| მხარეები | |||
| |||
| მეთაურები | |||
| |||
| ძალები | |||
| |||
| დანაკარგები | |||
| |||
 სტერლინგის ხიდის ბრძოლა ვიკისაწყობში | |||
სტერლინგის ხიდის ბრძოლა (1297 წლის 11 სექტემბერი) — შოტლანდიის დამოუკიდებლობის პირველი ომის ბრძოლა. 1297 წლის 11 სექტემბერს ენდრიუ მორეისა და უილიამ უოლესის ჯარებმა დაამარცხეს ჯონ დე ვარენის, სურეის მე-6 გრაფის და ჰიუ დე კრესინგჰემის გაერთიანებული ინგლისური ძალები სტერლინგთან ახლოს, მდინარე ფორტზე.
წინაპირობა რედაქტირება
1296 წელს ჯონ დე ვარენმა, სურეის მე-6 გრაფმა, დაამარცხა ჯონ კომინი, ბუქენის გრაფი დანბარის ბრძოლაში. მეფე ჯონ ბალიოლი 10 ივლისს ბრეჩინში ჩაბარდა ინგლისის მეფე ედუარდ I-ს და შოტლანდიელი მიწის მესაკუთრეები იძულებული გახდნენ ეღიარებინათ ედუარდი როგორც თავის ბატონად. 1297 წელს მორეიმ წამოიწყო აჯანყება ჩრდილოეთ შოტლანდიაში და ზაფხულის ბოლოს აკონტროლებდა ურკუჰარტს, ინვერნესს, ელგინს, ბანფს და აბერდინს. უოლესი შეუერთდა მორეის სექტემბერში დანდის მახლობლად და ისინი ერთად გაემართნენ სტერლინგში. სტერლინგი, სტიუარტ რეიდის სიტყვებით, „ტრადიციულად განიხილებოდა შოტლანდიის გასაღებად“. იმავდროულად, სურეი შეუერთდა კრესინგჰემს ივლისში და ორივე 1297 წლის 9 სექტემბრისთვის სტერლინგში იმყოფებოდა.[1]
ბრძოლა რედაქტირება
სურეიმ დაადგინა, რომ ტაქტიკურად არახელსაყრელ მდგომარეობაში აღმოჩნდებოდა, თუ ეცდებოდა თავისი ძალების მეორე მხარეს გადაყვანას, მან რამდენიმე დღეში გადაკვეთა და დაზვერა ადგილები.[2] 11 სექტემბერს სურეიმ გაგზავნა ჯეიმზ სტიუარტი, შემდეგ კი ორი დომინიკეელი ბერი შოტლანდიელებთან ელჩად. ვალტერ გიზბოროს თქმით, უოლესმა, როგორც ჩანს, უპასუხა: "ჩვენ აქ არ ვართ მშვიდობის დასამყარებლად, არამედ იმისთვის, რომ ვიბრძოლოთ საკუთარი თავის დასაცავად და ჩვენი სამეფოს გასათავისუფლებლად. მოდით, მოვიდნენ და ჩვენ ამას დავამტკიცოთ მათ წვერებზე."
აბბი კრეიგზე დაბანაკებული შოტლანდიელები კარგი პოზიციური უპირატესობით სარგებლოდბენ მდინარის ჩრდილოეთით რბილ ბრტყელ ადგილზე. მდინარის სამხრეთით დაბანაკდნენ ინგლისელი, უელსელი, შოტლანდიელი რაინდები, მშვილდოსნების და ქვეითი ჯარისკაცები. სერ რიჩარდ ლუნდი, შოტლანდიელი მხედართმთავარი, რომელიც შეუერთდა ინგლისელებს ირვინის კაპიტულაციის შემდეგ, შესთავაზა მტრის ფლანგიდან შემოვლა კავალერიის ძალის ხელმძღვანელობით, ფორდზე ორი მილის ზემოთ, სადაც ერთდროულად სამოც მხედარს შეეძლო გავლა. ჰიუ დე კრესინგემი, მეფე ედუარდის ხაზინადარმა შოტლანდიაში, დაარწმუნა გრაფი უეარყო ეს რჩევა და ებრძანებინა პირდაპირი თავდასხმა ხიდზე.
პატარა ხიდი საკმარისად ფართო იყო იმისთვის, რომ მხოლოდ ორი მხედარს გაევლო, მაგრამ მდინარის ყველაზე უსაფრთხო გადაკვეთას სთავაზობდა, რადგან მეოთხე გაფართოვდა აღმოსავლეთით და ფლანდრიის ხავსის ჭაობი დასავლეთით იყო. შოტლანდიელები ჩასაფრებულები იყვნენ, როდესაც ინგლისელმა რაინდებმა და ქვეითი ჯარმა, კრესინგჰემის მეთაურობით, სერ მარმადუკ ტვენგთან და სერ რიჩარდ ვალდეგრეივთან ერთად, დაიწყეს ნელი წინსვლა ხიდზე 11 სექტემბერს დილით. მთელი ინგლისის არმიის გადასვლას რამდენიმე საათი სჭირდებოდა.
ჰემინბურგის ქრონიკის თანახმად, უოლესი და მორეი ელოდნენ, სანამ ხიდს არ გადმოსცდა იმდენი ჯარისკაცი რამდენთანაც შეეძლოთ გამკლავება. როდესაც ჯარის საკმარისი რაოდენობა გადმოვიდა (შესაძლოა 2000) მეთაურებმა შეტევა ბრძანეს. შოტლანდიელი შუბოსნები მაღლიდან სწრაფად ჩამოვიდნენ და ინგლისის მძიმე კავალერიის იერიშს აერიდნენ, შემდეგ კი ინგლისურ ქვეითებს კონტრშეტევით უპასუხეს. მათ კონტროლი მოიპოვეს ხიდის აღმოსავლეთ მხარეზე და შეაჩერეს ინგლისის დარჩენილი ჯარისკაცები. ხიდზე გაჭედილი ჯარისკაცები რომლებიც აღმოსავლეთ მხარეს დარჩნენ დიდი ალბათობით ბრძოლისას მოკლეს. რამდენიმე ასეულმა შესაძლოა გაქცევა მოახერხა. მარმადუკ თვენგმა მოახერხა ხიდის გადაღმა თავის რამდენიმე კაცთან ერთად ბრძოლა.[3]
სურეი, რომელიც დარჩა მშვილდოსნების მცირე კონტიგენტით ერთად, გამაგრდა მდინარის სამხრეთით და კვლავ უპირატესობით სარგებლობდა. მისი არმიის უმეტესი ნაწილი უმოქმედოდ იყო, მას ამ დროს შეეძლო შეენარჩუნებინა მეოთხე ხაზი, შოტლანდიელებისთვის სამხრეთ ნაწილის გადაკეტვით მაგრამ ეს ვერ მოახერხა. სერ მარმადუკ თვენგის გაქცევის შემდეგ, სარეიმ ბრძანა ხიდის განადგურება, უკან დაიხია ბერვიკისკენ, სტერლინგის ციხესიმაგრის გარნიზონი იზოლირებული დატოვა და დაბლობები აჯანყებულებს დაუტოვა. ჯეიმზ სტიუარტი, შოტლანდიის უმაღლესი სტიუარდი და მალკოლმი, გრაფი ლენოქსი, რომლის ძალები სურეის არმიის ნაწილი იყო და ხიდის ჩრდილოეთით მომხდარ ხოცვა-ჟლეტას აკვირდებოდა, უკან დაიხიეს. შემდეგ ინგლისურ ნაწილს ჯეიმზ სტიუარტი და სხვა შოტლანდიელი ლორდები დაესხნენ თავს, ტყიან ჭაობიან მხარეს, რის შედეგადაც ბევრი გაქცეული ჯარისკაცი დაიღუპა.[4]
ლიტერატურა რედაქტირება
- Armstrong, Peter. Stirling Bridge and Falkirk 1297–98: William Wallace's rebellion (Bloomsbury Publishing, 2012).
- Barrow, G.W.S., Robert Bruce and the Community of the Realm of Scotland, 1976.
- Brown, C., "William Wallace" 2005.
- Cowan, Edward J., The Wallace Book, 2007, John Donald, ISBN 0-85976-652-7
- Ferguson, J., William Wallace: Guardian of Scotland. 1948.
- Nicholson, R., Scotland-the Later Middle Ages, 1974.
- Prestwich, M., The Three Edwards: War and State in England, 1272–1277, 1980.
- Spiers, Edward N. et al. Military History of Scotland (2012) 912pp.
- Traquair, P., Freedom's Sword
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Reid, Stuart (2004) Battles of the Scottish Lowlands. Barnsley: Pen & Sword Books Limited, გვ. 13–19. ISBN 9781844150786.
- ↑ 'The Battle of Stirling Bridge, 1297', Scotland's History, BBC.
- ↑ 'The Wars – Stirling Bridge', Stirling Council. ციტირების თარიღი: 16 July 2015
- ↑ Inventory battlefields. Historic Scotland. ციტირების თარიღი: 12 April 2012