კაბო-ვერდე: განსხვავება გადახედვებს შორის

არქიპელაგი მე-15XV საუკუნემდე დაუსახლებელი იყო, მანამ სანამ პორტუგალიელმა მოგზაურებმა არ აღმოაჩინეს და კოლონიალურ დასახლებად არ აქციეს. კაბო-ვერდე პირველი ევროპული დასახლება გახდა ტროპიკებში. 1951 წელს პორტუგალიის ზღვისიქითა დეპარტამენტის წოდება მოიპოვა, მაგრამ ქვეყანა მაინც არ დანებდა და დამოუკიდებლობისთვის ბრძლოას განაგრძობდა. 1975 წელს კაბო-ვერდემ დამოუკიდებლობა მოიპოვა.

1990-იანი წლებიდან კაბო-ვერდეში მოქმედებს სტაბილური წარმომადგენლობითი დემოკრატია და ის აფრიკაში ერთ-ერთ ყველაზე განვითარებულ სახელმწიფოდ ითვლება. ბუნებრივი რესურსების არარსებობის გამო, ქვეყნის განვითარებადი ეკონომიკა ძირითადად სერვისებზეა ორიენტირებული, როგორიცაა ტურიზმი და უცხოური ინვესტიციები. მოსახლეობა დაახლოებით 550 000-ია. მოსახლეობა აფრიკული და ევროპული წარმოშობის არიან. უმეტესობა კათოლიკე ქრისტიანია, რაც პორტუგალისს მმართველობითაა გამოწვეული. კაბო-ვერდე [[აფრიკის კავშირი|აფრიკის კავშირის]] წევრი სახელმწიფოა.

2013 წლის 24 ოქტომბერს ქვეყნის დელეგაციამ გაერო-ს განუცხადა, რომ მათ არ სურდათ ოფიციალური სახელი სხვა ენებზე თარგმნილიყო.შესაბამისად, "მწვანე„მწვანე კონცხის"კონცხის“ სხვადასხვა ენებზე თარგმნის ნაცვლად ქვეყანას ''"კაბო„კაბო-ვერდეს რესპუბლიკა"რესპუბლიკა“'' ეწოდა.

ევროპელების გამოჩენამდე კაბო-ვერდეს კუნძულები სრულიად დაუსახლებელი იყო. [https://www.governo.cv/] ისინი აღმოაჩინეს გენუელებმა და პორტუგალიელმა ნავიგატორებმა 1456 წელს.პორტუგალიის ოფიციალური ჩანაწერების თანახმად, ტერიტორია პირველად აღმოჩენილი [[გენუა|გენუაში]] დაბადებული [[ანტონიო დე ნოლი|ანტონიო დე ნოლის]] მიერ იყო, რომელიც შემდგომში კაბო-ვერდეს გუბერნატორად პორტუგალიის მეფემ [[აფონსუ V (პორტუგალია)|აფონსუ V-მ]] დანიშნა. კაბო-ვერდეს არქიპელაგის აღმოჩენაში მონაწილეობა მიიღეს:პორტუგალიელმა [[დიეგო გომესი|დიეგო გომესმა]] და იტალიელმა [[ალვის კადამოსტო|ალვის კადამოსტომ]].

მე-16XVI საუკუნეში არიპელაგის მთავარ შემოსავალს ატლანტიკური მონებით ვაჭრობა წარმოადგენდა. [https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/2835.htm] ზოგჯერ მეკობრეები პორტუგალიურ დასახლებებს თავს ესხმოდნენ. [[ფრენსის დრეიკი|ფრენსის დრეიკმა]], ინგლისელმა კაპიტანმა ორჯერ გაათავისუფლა მაშინდელი დედაქალაქი რიბეირა გრანდე. 1712 წელს, რიბერა გრანდეს მნიშვნელობა შემცირდა და მეტად მნიშვნელოვან ქალაქად [[პრაია]] გადაიქცა. 1770 წელს ამ ქალაქმა კაბო-ვერდეს დედაქალაქის წოდება მიიღო.

მე-19XIX საუკუნეში მონებით ვაჭრობის აკრძალვამ ქვეყანაში ეკონომიკური კრიზისი გამოიწვია. ამასთან, კუნძულის მდებარეობა ატლანტიკური სატრანსპორტო მიმოსვლისთვის იდეალური აღმოჩნდა. შესანიშნავი ნავსადგური, რომელიც ქალაქ [[მინდელო|მინდელოში]] მდებარეობდა მე-19XIX საუკუნში მნიშვნელოვან კომერციულ ცენტრად იქცა. დიპლომატი [[ედმუნდ რობერტსი]] კაბო-ვერდეს 1832 წელს ესტუმრა.<ref>https://www.wdl.org/en/item/7317/view/1/17/</ref> კაბო-ვერდე [[ჩარლზ დარვინი|ჩარლზ დარვინის]] მოგზაურობის პირველი გაჩერება გახდა.

კაბო-ვერდე ნახევრად-საპრეზიდენტო წარმომადგენლობითი დემოკრატიული [[რესპუბლიკა]]. [http://confinder.richmond.edu/admin/docs/CapeVerde.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110713081027/http://confinder.richmond.edu/admin/docs/CapeVerde.pdf |date=2011-07-13 }}2018 წლის დემოკრატიის ინდექსის თანახმად, ის აფრიკის ყველაზე დემოკრატიულ ქვეყნებს შორისაა, ქვეყანა მსოფლიოში 26-ე ადგილს იკავებს. ქვეყნის კონსტიტუცია - მიღებულია 1980 წელს და შესწორდა 1992, 1995 და 1999 წლებში. პრეზიდენტი არის სახელმწიფოს მეთაური და ირჩევა ხალხის მიერ 5 წლის ვადით.

კაბო-ვერდე მიჰყვება არათანმიმდევრულ პოლიტიკას და ეძებს თანამშრომლურ ურთიერთობებს ყველა მეგობარ სახელმწიფოთან.[https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/2835.htm] ანგოლას, ბრაზილიის, ჩინეთის, ლიბიის, კუბის, საფრანგეთის, გერმანიის, პორტუგალიის, ესპანეთის, სენეგალის, რუსეთის, ლუქსემბურგის და შეერთებულ შტატების საელჩოები პრაიაში მდებარეობს. კაბო-ვერდე ინარჩუნებს ენერგიულ, აქტიურ საგარეო პოლიტიკას, განსაკუთრებით აფრიკის ქვეყნებთან მიმართებაში.

2017 წელს კაბო-ვერდემ ხელი მოაწერა გაეროს ხელშეკრულებას ბირთვული იარაღის აკრძალვის შესახებ. [https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVI-9&chapter=26&clang=_en]

კაბო-ვერდეს კუნძულებიდან სამი : სალ, ბოა ვისტა და მაიო ბრტყელი, ქვიშიანი და მშრალია. დანარჩენი კუნძულები მეტად მცენარეებითაა დაფარული.

კაბო-ვერდეს ათი ძირითადი კუნძულიდან მხოლოდ ხუთზეა შესაძლებელი სასოფლო-სამეურნეო წარმოება. საკვები პროდუქტების 90%-ზე მეტი ქვეყანაში იმპორტირებულია. მინერალური რესურსებიდან აღსანიშნავია: მარილი, პოზოლანა (ვულკანური კლდე, რომელიც გამოიყენება ცემენტის წარმოებაში) და კირქვა. კაბო-ვერდეს მეღვინეობა უმეტესად პორტუგალიური სტილის მეღვინეობას წააგავს. მიუხედავად იმისა, რომ წარმოებული ღვინო შიდა ბაზარზეა მორგებული, უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ ახლახანს კაბო-ვერდულმა ღვინომ საერთაშორისო აღიარება მოიპოვა.

[[ფაილი:Pyramide Cap-Vert.PNG|მინი|275x275პქ|<nowiki>კაბო-ვერდეს [[მოსახლეობის პირამიდა, 2005 წ.</nowiki>]]

ოფიციალური აღწერის შედეგად დადგინდა, რომ კაბო -ვერდეს მოსახლეობა 2013 წლის მონაცემებით 512 096 ადამიანია. რომელთაგან უმეტესობა 236 000 ადამიანი სანტიაგოს კუნძულზე ცხოვრობს. კაბო -ვერდეს არქიპელაგი იყო დაუსახლებული, როდესაც პორტუგალიელებმა ის1456ის 1456 წელს აღმოჩინეს. კაბო -ვერდეს თანამედროვე მოსახლეობა წარმოშობით ევროპელი დევნილებისა და აფრიკელი მონების ნაზავია, რომლებიც კუნძულებზე პორტუგალიელების პლანტაციებზე სამუშაოდ მიიყვანეს. მა=ოსახლეობისმოსახლეობის უმეტესი ნაწილი მულატია, რომლებსაც პორტუგალიურ ენაზე მესტიჩოს ეძახიან.

ევროპულ მოსახლეობაში შედიოდა თანამედროვე ქვეყნის ტერიტორიაზე ჩამოსახლებული პორტუგალიელი მუსლიმები და პორტუგალიელი ებრაელები, ტერიტორიაზე დასახლდნენ ესპანელი და იტალიელი მეზღვაურები. ემიგრანტები იყვნენ ნიდერლანდებიდან, საფრანგეთიდან, ბრიტანეთიდან, არაბული ქვეყნებიდან (განსაკუთრებით ლიბანიდან და მაროკოდან), ჩინეთიდან (განსაკუთრებით მაკაოდან), ინდოეთიდან, ინდონეზიიდან, სამხრეთ ამერიკიდან და ჩრდილოეთ ამერიკიდან (პორტუგალიური და აფრიკული წარმოშობის ხალხი).

მოსახლეობის 65%-ზე მეტი ქალაქებში ცხოვრობს. წერა-კითხვის დონე 89%-ია. გენეტიკურმა კვლევამ გამოავლინა, რომ კაბო -ვერდეში მოსახლეობის წინაპარი უპირატესად ევროპელია მამრობითი ხაზით, ხოლო დასავლეთ აფრიკელი ქალის ხაზით; ეს რომ შევაჯამოთ, მოსახლეობის 56% აფრიკელია და 44% კი - ევროპელი. [https://web.archive.org/web/20130501115847/http://asemana.sapo.cv/spip.php?article53126&ak=1]

კაბო-ვერდეს კუტურა აფრიკული და ევროპული ელემენტების ნაზავია. კაბო ვერდეს შემთხვევა შეიძლება განლაგდეს აფრიკის ერების გვერდით, რომლებიც ევროპული რასის დაპყრობის მსხვერპლნი გახდნენ. ქვეყანაში ფეხბურთის თამაში და საეკლესიო საქმიანობა არის სოციალური ინტერაქციისა და გართობის ტიპური წყარო. პრაჩაზე სეირნობა კაბო-ვერდელებისათვის ერთ-ერთი ყველაზე საყვარელი საქმიანობაა სადაც ისინი ხვდებიან მეგობრებს. ამ ყველაფერს რეგულარული სახე აქვს.

კაბო ვერდელი ხალხი ცნობილია თავისი მუსიკალური თვისებებით, რაც კარგად გამოხატულია ისეთი პოპულარული აქტივობებით, როგორიცაა მაგალითად მინდელოს კარნავალი. კაბო-ვერდეს მუსიკა შეიცავს "აფრიკის„აფრიკის, პორტუგალიის და ბრაზილიის ელემენტებს."“[https://archive.org/details/popularmusicsofn0000manu]. კაბო-ვერდეს ეროვნული მუსიკა არის ''მორნა'', მელანქოლიური და ლირიკული სიმღერის ფორმა, რომელიც კაბო-ვერდულ კეროლზე სრულდება. 1000 მორნას შემდეგ მუსიკის ყველაზე პოპულარული სახეობა ''კოლადეირაა.'' ასევე ''ფუნანა'' და ''ბატუქი.'' [[სეზარია ევორა]] მსოფლიოში ყველაზე ცნობილი კაბო-ვერდელი მომღერალია, რომელიც ცნობილია როგორც ,,ფეხშიშველი„ფეხშიშველი დივა<nowiki>''</nowiki>დივა“. ის სცენაზე ფეხშიშველი გადიოდა, რითაც საკუთარი ქვეყნის უსახლკარო და ღარიბ ქალებსა და ბავშვებს თანაუგრძნობდა. სხვა ცნობილი კაბო-ვერდელი მომღერლები არიან: მაირა ანდრადე, ლურა და სარა ტავერესი.