ელისუს სასულთნო: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
გადარჩენა 2 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8 |
No edit summary |
||
ხაზი 1:
[[ფაილი:Map of the former Sultanate of Elisu.jpg|მინი|ელისუს სასულთნოს რუკა]]
==ისტორია==
▲მუსლიმანური სასულთნოს შექმნამ დაასუსტა კახეთის თავდაცვისუნარიანობა. წახურელ [[ლეკები|ლეკებს]] გზა გაეხსნათ კახეთში ჩამოსახლებლად. ადგილობრივი ქართული მოსახლეობის გვერდით ამიერიდან თანდათან იწყეს ჩამოსახლება მთის გაღმიდან წახურელმა მოახალშენეებმა. ქართველები ელისუს სასულთნოს თავისად თვლიდნენ. ამის გამო წახურის სულთანსა და კახელებს შორის მტრობა ჩამოვარდა. წახურის მფლობელი დახმარებისათვის ხან ირანს, ხან კი ოსმალეთს მიმართავდა. ოსმალეთი სულთნისა და ირანის შაჰის განსაკუთრებული ყურადღების ქვეშ მყოფმა ელისუს სულთანმა მათგან თავისი მფლობელობის დამამტკიცებელი სიგელებიც მიიღო.
1562 წელს სპარსეთის შაჰმა [[თამაზ I]]-მა წუქეთი ჩამოართვა [[კახეთის სამეფო]]ს და ფირმანით დაუმტკიცა ადიკურკულუ-ბეკს. 1604 წელს [[აბას I (ირანი)|აბას I-მა]] კახეთის მეფე [[კონსტანტინე I (ალექსანდრე II-ის ძე)|კონსტანტინე I-ს]] საჩუქრად ხელახლა გამოსთხოვა წუქეთი, რომელიც კვლავ კახეთის სამეფოს ჰქონდა დაბუნებული და გადასცა გამაჰმადიანებულ ქართველ თავად ვახვახიშვილს, ალიბეგს, რომელსაც სულთნობა უბოძა. 1607 წელს ოსმალეთის სულთანმა [[აჰმედ I]]-მა ალი-სულთან ბეგს დუმტკიცა სოფლები [[მეშაბაში]], [[კახი]], [[ზარნა]], [[ყუმი (კახი)|ყუმი]] და [[ლექეთი]]. 1616 წელს [[აბას I (ირანი)|შაჰ-აბას I-მა]] წახური დაუქვემდებარა [[შირვანის სახანო|შირვანის ბეგლარ-ბეგს]] იუსუფს. 1632 წელს სპარსეთის შაჰმა [[სეფი I]]-მა მამედ-ხან-ბეკ წახურელს დაავალა [[კახეთის სამეფო]]ში ლაშქრობა, ხოლო ქართლში [[როსტომი (ქართლის მეფე)|როსტომის]] დანიშვნის შემდგომ დაავალა მას როსტომთან კოორდინაციაში ყოფნა. 1701 წელს სპარსეთის შაჰმა [[ჰუსეინი (ირანი)|ჰუსეინმა]] ელისუს სულთანს დააავალა მიშველებოდა დაღესტნის შამხალს კავკასიაში შესული 60-ათასიანი რუსეთის ლაშქრის წინააღმდეგ ბრძოლაში. 1722 წელს შაჰმა ალი-სულთან შექელი დანიშნა შაქისა და წახურის ბეგლარბეგად. 1747 წელს ელისუს სულთანი იყო აჰმედ-ხანი. 1807 წელს სულთანი აჰმად ხანი გამოცხადდა ქალაქ თბილისში და [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის იმპერიის]] მორჩილების პირობა დადო. მას მიენიჭა პოლკოვნიკობა.
==სოციალური წყობა==
ელისუს სასულთნოში პრივილეგირებულ ფენას [[ბეგი (ტიტული)|ბეგები]] წარმოადგენდნენ. ეს ფენა თავისი ეკონომიკური და პოლიტიკური შესაძლებლობით ერთფეროვანი არ იყო. ბეგები თავიანთი სოციალური ბუნებით გამოირჩეოდნენ აღმოსავლეთ ამიერკავკასიის სხვა ბეგებისაგან. მათგან განსხვავებით თვიანთ მიწებს მემკვიდრეობით მფლობელობის წესით ინარჩუნებდნენ და ამით ქართული ბატონყმური ურთიერთობისათვის დამახასიათებელ ელემენტს წარმოადგენენ.
==ელისუს სულთნები==
*ადი-კურკულუ-ბეგი — 1562
*სარუ-ალი-ბეგი — 1607-1616 წწ
*მაჰმად-ხან-ბეგი — 1632-1656 წწ
*ხალილ ბეგი — 1642
*ალი სულთან-ბეგი — 1695-1731 წწ
*აჰმად-ხან-ბეგი 1747 წ
== იხილეთ აგრეთვე ==
*[[ჰერეთი]]
*[[წუქეთი]]
▲* [[დანიელ-ბეგი]] — ელისუს უკანასკნელი სულთანი
*[[ელისენი]]
*[[კახის რაიონი]]
==ლიტერატურა==
{{ქსე|4|132|მაისურაძე გ.}}▼
* პაპუაშვილი თ., ჭარბელაქანი, თბ., 1972;▼
* ''ბერძენიშვილი ნ.,'' აღმოსავლეთ კახეთის წარსულიდან, მის წგნ.: საქართველოს ისტორიის საკითხები, წგნ. 3, თბ., 1966;
*''დუმბაძე მ.,'' აღმოსავლეთ კახეთის (საინგილოს) ისტორიიდან, თბ., 1953;
*{{წიგნი|ავტორი=[[მოსე ჯანაშვილი|ჯანაშვილი მ.]] |ნაწილი=„საინგილო“|სათაური= ძველი საქართველო|პასუხისმგებელი = [[ექვთიმე თაყაიშვილი|თაყაიშვილი ე.]] |ადგილი= ტფილისი|წელი= 1913|ტომი= II|გვერდები=83-87|ბმული=http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/79394 |გამომცემლობა=ელექტრო მბეჭდავი სტამბა სპირიდონ ლოსაბერიძის}}
▲* პაპუაშვილი თ., ჭარბელაქანი, თბ., 1972;
*''Петрушевский И.,'' Джаро-белаканские вольные общества в первой трети ХIХ столетия, Тфл., 1934;
▲{{ქსე|4|132|მაისურაძე გ.}}
== რესურსები ინტერნეტში ==
Line 24 ⟶ 39:
[[კატეგორია:ჰერეთი]]
[[კატეგორია:
| |||