მარტვილის მონასტერი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
ხაზი 1:
{{ინფოდაფა ტაძარი
| ტაძრის_სახელი = მარტვილის მონასტერი
| infobox_width = 250px
| სურათი = Martvili monastery.jpg
| სურათი_ზომა =
| წარწერა =
| რუკა_ტიპი = საქართველო
| რუკა_ზომა = 250
| რუკა_წარწერა =
| ადგილმდებარეობა = [[მარტვილი]]
| გეო = {{coord|42|24|19|N|42|22|40|E|}}
| რელიგიური_წევრობა = [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია]]
| წესჩვეულება =
| პროვინცია = [[სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარე]]
| რაიონი = [[მარტვილის მუნიციპალიტეტი]]
| კურთხევის_წელი =
| სტატუსი = მოქმედი
| ფუნქციური_სტატუსი = მონასტერი
| მემკვიდრეობითი_ადგილმდებარეობა = [[ჭყონდიდის ეპარქია]]
| ხელმძღვანელობა =
| ვებ-გვერდი =
| ხუროთმოძღვრება = დიახ
| ხუროთმოძღვარი =
| ხუროთმოძღვრული_ტიპი =
| ხუროთმოძღვრული_სტილი =
| ფასადის_მიმართულება =
| ნოვატორული =
| თარიღდება =
ხაზი 33:
| სიგანე =
| ნავის_სიგანე =
| სიმაღლე_მაქსიმალური =
| გუმბათის_რაოდენობა =
| გუმბათის_სიმაღლე_გარე =
| გუმბათის_სიმაღლე_შიდა =
| გუმბათის_დიაგ_გარე =
| გუმბათის_დიაგ_შიდა =
| მინარეთი_რაოდენობა =
| მინარეთის_სიმაღლე =
ხაზი 47:
| added =
| refnum =
| designated =
| განედი =
| გრძედი =
| საერთო_მოიჯარე =
| ქვეყანა = {{GEO}}
| გეგმა = Ground-Plan of the Church of Martvili. John M. Neale. A history of the Holy Eastern Church. P.296.jpg
| გეგმა_ზომა =
| გეგმა_წარწერა = ტაძრის გეგმა
}}
 
'''მარტვილის მონასტერი''' — ადრეული [[შუა საუკუნეები]]ს ქრისტიანული ტაძარი და სამონასტრო კომპლექსი [[სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარე|სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარის]] [[მარტვილის მუნიციპალიტეტი|მარტვილის მუნიციპალიტეტში]] ქალაქ [[მარტვილი|მარტვილში]].
 
==მდებარეობა==
[[ფაილი:Martvili Monastery2013.JPG|350პქ|მინიატიურა|მარცხნივ|<center>მთის თხემზე აგებული მარტვილის მონასტერი</center><br /><small><center>გიორგი ათათიას ფოტო</small></center> ]]
 
სამონასტრო კომპლექსი მდებარეობს [[მარტვილის მუნიციპალიტეტი]]ს ცენტრის მახლობლად, კონცხად გამოწეულ მთის თხემზე. მთის ძირში ფართოდ გადაშლილია მდინარე [[ცხენისწყალი|ცხენისწყლისა]] და მდინარე [[აბაშა (მდინარე)|აბაშის]] ველები.მონასტრიდან თითქმის მთელი [[იმერეთი]] და [[სამეგრელო]] მოჩანს. იგი გალავნითაა შემოსაზღვრული. მთავარი ტაძარი [[ღვთისმშობლის მიძინება|ღვთისმშობლის მიძინების]] სახელობისაა.
მთის ძირში ფართოდ გადაშლილია მდინარე [[ცხენისწყალი|ცხენისწყლისა]] და მდინარე [[აბაშა (მდინარე)|აბაშის]] ველები.მონასტრიდან თითქმის მთელი [[იმერეთი]] და [[სამეგრელო]] მოჩანს. იგი გალავნითაა შემოსაზღვრული. მთავარი ტაძარი [[ღვთისმშობლის მიძინება|ღვთისმშობლის მიძინების]] სახელობისაა.
 
== ისტორია ==
უხსოვარი დროიდან ჭყონდიდი წარმართული რელიგიური ცენტრი იყო. მაღალ ბორცვზე იდგა ბომონი ჭყონის ([[მუხა|მუხის]]) უზარმაზარი ხე. იგი წარმოადგენდა ნაყოფიერების, გამრავლებისა და ოჯახის კეთილდღეობის მფარველ [[კაპუნია]]ს წარმართულ სალოცავს, რომელსაც ადგილობრივი მოსახლეობა თაყვანს სცემდა, აქაური ქურუმები-ჭყოინდარები კი ჩვილებს სწირავდნენ. პირველი ეკლესია სწორედ აქ მდებარე მუხის ადგილას აშენებულა (თარიღი უცნობია) ანდრია პირველწოდებულის სახელზე, რომელმაც სამეგრელოში ქრისტიანობა იქადაგა. მე-7VII საუკუნეში აშენდა მარტვილ-ჭყონდიდის ტაძარი, რომლის ტრაპეზი დაფლულ სიწმინდეს - მოჭრილ მუხის ფესვებს დაეფუძნა. ტაძარი თავდაპირველად ჯვრის ტიპის ნაგებობა ყოფილა. თურქ-არაბთა შემოსევებმა ძლიერ დააზიანა იგი.
 
უხსოვარი დროიდან ჭყონდიდი წარმართული რელიგიური ცენტრი იყო. მაღალ ბორცვზე იდგა ბომონი ჭყონის ([[მუხა|მუხის]]) უზარმაზარი ხე. იგი წარმოადგენდა ნაყოფიერების, გამრავლებისა და ოჯახის კეთილდღეობის მფარველ [[კაპუნია]]ს წარმართულ სალოცავს, რომელსაც ადგილობრივი მოსახლეობა თაყვანს სცემდა, აქაური ქურუმები-ჭყოინდარები კი ჩვილებს სწირავდნენ. პირველი ეკლესია სწორედ აქ მდებარე მუხის ადგილას აშენებულა (თარიღი უცნობია) ანდრია პირველწოდებულის სახელზე, რომელმაც სამეგრელოში ქრისტიანობა იქადაგა. მე-7 საუკუნეში აშენდა მარტვილ-ჭყონდიდის ტაძარი, რომლის ტრაპეზი დაფლულ სიწმინდეს - მოჭრილ მუხის ფესვებს დაეფუძნა. ტაძარი თავდაპირველად ჯვრის ტიპის ნაგებობა ყოფილა. თურქ-არაბთა შემოსევებმა ძლიერ დააზიანა იგი.
 
X საუკუნეში [[გიორგი II (აფხაზთა მეფე)|გიორგი მეორე]]მ ხელახლა საფუძვლიანად შეაკეთებინა იგი. სავარაუდოდ, ამის გამო მიაწერს „ქართლის ცხოვრება“ გიორგის მარტვილის ეკლესიის აღშენებას. გიორგი მეფემ ტაძარი საეპისკოპოსო კათედრად გამოაცხადა. ტაძრის ჯვრის ტოტები მოშალეს და მოუშენეს ეკვდერები. მხოლოდ აღმოსავლეთშია ხელუხლებლად შემორჩენილი წახნაგოვანი შვერილი, ორივე მხრივ ღრმა ნიშნით. ტაძარს შერჩა სახელი მარტვილი, ეპისკოპოსებს კი ჭყონდიდელები ეწოდათ.
 
მე-10 საუკენეში აქ მოღვაწეობდა [[იოანე მინჩხი]] — ჰიმნოგრაფი. [[ბაგრატ IV (საქართველოს მეფე)|ბაგრატ მეოთხე]]მ ჭყონდიდი სამოღვაწეო კათედრად მიუჩინა [[გიორგი მთაწმინდელი|გიორგი მთაწმინდელს]]. „[[ქართლის ცხოვრება|ქართლის ცხოვრების]]“ ცნობით ბაგრატ IV მარტვილის მონასტერშია დამარხული.
 
მონასტერში იყო კრიპტერია - გადამწერ ბერთა სამყოფი. ითარგმნებოდა წიგნები, იქმნებოდა ორიგინალური ნაწარმოებები.
Line 87 ⟶ 85:
დასავლეთი მინაშენის ზედა ნაწილში დაცულია დიდი რელიეფური გამოსახულება ძველი ქართული წარწერით. რელიეფი შესრულებულია [[X საუკუნე]]ში.
 
მთავარი ტაძრის სამხრეთ-დასავლეთით აღმართულია სვეტად წოდებული შენობის ნანგრევები. სვეტის ქვედა ნაწილში იყო გასასვლელი, ზევით კი სენაკი და ეკლესია. ისტორიკოსის ცნობით, [[XI საუკუნე|XI საუკუნის დასაწყისში]] აქ ცხოვრობდა მესვეტე. ჯერ კიდევ [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] შუა წლებში აქ იმყოფებოდა მეუდაბნოე.
 
მცირე, აზიდული პროპორციების მოხდენილი ორსართულიანი ნაგებობა კათედრალური ტაძრის ჩრდილოეთითაა აღმართული. პირველ სართულზე მოწყობილია გასასვლელი, რომელიც ამავე დროს ეკვდერის დანიშნულებას ასრულებდა. ზემოთ გუმბათოვანი ეკლესიაა.|რ. მემფისაშვილი, "მარტვილი", თბ., 1961}}
Line 94 ⟶ 92:
მარტვილის ტაძარი გეგმით ძალიან ჰგავს [[მცხეთის ჯვრის მონასტერი|მცხეთის ჯვრის ტაძარს]], მაგრამ არ იმეორებს მას. ხუროთმოძღვარმა აქ მიმართა თემის თავისუფალ ინტერპრეტაციას და ფაქტობრივად დამოუკიდებელი მხატვრული ნაწარმოები შექმნა. შენობის გეგმაში შეტანილია ზოგი ცვლილება: გუმბათის დიამეტრი უფრო მცირეა, კუთხის ნიშები კი -უფრო დიდი. გაზრდილია აფსიდების მკლავების სიღრმე, გადიდებულია კუთხის სათავსების ზომა. შეცვლილია აგრეთვე კვადრატიდან მრავალწახნაგოვანზე გადასვლის გუმბათქვეშა სისტემაც - ტრომპებს აქ ერთიმეორეზე გადმოკიდებული პატარა კამარების რიგირთ შექმნილი საფეხურისებრი სახე აქვთ. მიუხედავად იმისა, რომ მარტვილის ტაძარი ჯვრის ტაძარზე მცირეა, ცალკეულ ნაწილთა შეფარდების ცვლილებების შედეგად შექმნილია დიდი და მსუბუქი შინაგანი სივრცის შთაბეჭდილება, სხვაგვარია ფასადთა რელიეფებიც. ცალკეული დამოუკიდებელი კომპოზიციების ნაცვლად აქ უწყვეტი ფრიზებია, შესრულების ხასიათი კი უფრო დეკორაციულია. ფიგურები და მცენარეული ორნამენტი ერთიან ნახატშია ჩართული და გარკვეულ რიტმულ დანაწევრებას ექვემდებარება. ფრაზებზე ბიბლიისა და სახარების სიუჟეტებია გამოსახული (მაგ., დანიელი ლომთა ხაროში, სამსონი და ლომი, ქრისტეს ამაღლება 4 ანგელოზის მიერ და სხვა).
 
X საუკუნეში, აფხაზთა მეფის გიორგი II-ის დროს, ეკლესია საფუძვლიანად გადააკეთეს: დაუმატეს გარეთა კედლები, ამოიყვანეს ახალი გუმბათის ყელი, ამიტომ იგი გარედან აღარ მოგვაგონეს ჯვრის ტიპის ძეგლს. დასავლეთის [[ეგვტერი]]ც ასევე X საუკუნისაა. ინტერიერი სხვადასხვა დროს (XVI-XVII სს.) არის მოხატული. ტაძარში შემორჩენილია მე-14XIV, მე-16XVI, და მე-17XVII საუკუნის ფრესკები. მისი მშვენებაა საკურთხევლის კონქში წარმოდგენილი მარტვილის ღვთისმშობელი. ტაძრის გვერდით დგას მცირე ორსართულიანი ეკლესია (დაახლოებით X ს.).
 
==სიძველეები==
Line 109 ⟶ 107:
 
== მონასტრის სახელოვანი მწიგნობრები ==
მარტვილში მოღვაწეობდნენ ქართული სულიერების მატარებელი მწიგნობრები და განმანათლებლები:
*[[იოანე მინჩხი]] — ჰიმნოგრაფი - მე-10X ს.
 
*სტეფანე სინანოის ძე ჭყონდიდელი - X ს.
*[[იოანე მინჩხი]] — ჰიმნოგრაფი - მე-10 ს.
*სტეფანე სინანოის ძე[[გიორგი ჭყონდიდელი]] - მე-10XI ს.
*[[გიორგიიოანე ჭყონდიდელი]] - მე-11XI ს.
*[[იოანესვიმონ ჭყონდიდელი]] - მე-11XII ს. - ცნობილი კალეგრაფი და გადამწერი
*[[ანტონ გნოლისთავიძე]], იგივე ანტონ ჭყონდიდელი ([[თამარ მეფე|თამარი]]ს თანამედროვე, თარგმნა წიგნი "სააქიმიო")
*[[სვიმონ ჭყონდიდელი]] - მე-12 ს. - ცნობილი კალეგრაფი და გადამწერი
*[[არსენ ჭყონდიდელი]] - XIII ს.
*[[ანტონ გნოლისთავიძე]], იგივე ანტონ ჭყონდიდელი ([[თამარ მეფე|თამარი]]ს თანამედროვე, თარგმნა წიგნი "სააქიმიო")
*[[არსენანტონ ცაგარელ-ჭყონდიდელი]] -(ფილისოფოსი, მე-13თარგმნა ს.ლოღიკის სახელმძღვანელო)
*[[რომანოზ მესვეტე]] - მე-19XIX ს.
*[[ანტონ ცაგარელ-ჭყონდიდელი]] (ფილისოფოსი, თარგმნა ლოღიკის სახელმძღვანელო)
*[[რომანოზ მესვეტე]] - მე-19 ს.
 
მათ შორის ყველაზე გამორჩეული იყო გიორგი ჭყონდიდელი, [[დავით აღმაშენებელი|დავით აღმაშენებლის]] აღმზრდელი და „თანაგამკაფელი ყოველთა გზათა“ იყო.
Line 144 ⟶ 141:
*''ბერიძე ვ.,'' ძველი ქართული ხუროთმოძღვრება, თბ., 1974;
*''ჩუბინაშვილი გ.,'' ქართული ხელოვნების ისტორია, ტ. 1, ტფ., 1936;
{{ქსე|6|458|ბერაძე თ., მენაბდე ლ., საღარაძე შ.}}
 
==სქოლიო==
{{სქოლიო}}
{{Commons|Category:Martvili monastery|მარტვილის მონასტერი}}
 
{{Commons|Category:Martvili monastery|მარტვილის მონასტერი}}
{{მარტვილის მუნიციპალიტეტის ტაძრები}}
 
 
[[კატეგორია:მარტვილის მუნიციპალიტეტის ტაძრები]]