ბრეთი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ცნობილია, რომ ცამეტი ასურელი მამებიდან ერთ-ერთმა, [[პიროს ბრეთელი|პიროს ბრეთელმა]] აქ დააარსა [[მონასტერი]]. მის მიერ აქ ჩამოყალიბებული სამონასტრო ცენტრი მთელი შუა საუკუნეების მანძილზე იყო კულტურულ-საგანმანათლებლო, მწიგნობრობის, ხელოსნობის მნიშვნელოვანი კერა. აქ შეიქმნა [[XI საუკუნე|XI საუკუნის]] ბრეთის ვერცხლის საომარი ჯვარი, წარწერით, [[XIII საუკუნე|XIII საუკუნის]] ბრეთის ტყავის სახარება და სხვა. ბრეთის მონასტერი მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა როგორც საკუთვრივ სოფლის, ისე ბრეთის ხევის მოსახლეობის კულტურულ დაწინაურების საქმეში. ბრეთის ხევი და სოფელ ბრეთის ფეოდალურ საქართველოს სახელმწიფოებრივი ერთიანობის ხანაში (XI-XIII საუკუნეები) უშუალოდ საქართველოს სამეფო კარს ექვემდებარებოდა. XIV-XVI საუკუნეების მიჯნაზე ბრეთის ხევი ალექსანდრე I-მა სვეტიცხოვლის მონასტერს შესწირა. XV-XVI საუკუნეებში ბრეთის ხევის ერთი ნაწილი და თვით სოფელი ურბნისის მონასტერმა თავისი გავლენის ქვეშ მოიქცია. აქ იგი საკმაო რაოდენობის ყმა-მამულს ფლობდა და თავისი მოურავიც ჰყავდა. XVII-XVIII საუკუნეებში ზემო ქართლში ავალიშვილების სათავადოს ჩამოყალიბების შემდეგ სოფელ ბრეთის დიდი ნაწილი ავალიშვილთა საკუთრება იყო.<ref name="სძა" /> მათ ეკუთვნოდათ ბორჯობის ხეობა და მეფისაგან დაკისრებული ჰქონდათ დვანის ფრონეს მეთხალყურეობა. ბორჯობის ხეობის მოუსავლიანობის გამო მეფეს ბრეთი მიუცია დირბამდე.<ref name="გვასალია">{{წიგნი | ავტორი = გვასალია ჯ. | ავტორის ბმული = ჯონდო გვასალია | სათაური = საქართველოს ისტორიული გეოგრაფიის კრებული | ნაწილი = ფრონის ხეობათა ისტორიული გეოგრაფიის საკითხები | ტომი = VII | ადგილი = თბ. | გამომცემლობა = „მეცნიერება“ | წელი = 1989 | isbn = 5-520-00154-5 | გვერდი = 11}}</ref> აქ მათ სასახლეც ჰქონდათ. XVI-XVIII საუკუნეების ადმმინისტრაციულ ტერიტორიული დაყოფით ბრეთის ზემო ქართლის სადროშოში შედიოდა, რომელსაც ამილახვრები სარდლობდნენ.<ref name="სძა">{{სძა|5|360|კახაძე კ.|არა}}</ref> სოფელი მოხსენიებულია [[იოანე ბაგრატიონი]]ს [[1794]]-[[1799]] წლების აღწერაში.<ref>''იოანე ბაგრატიონი'', „ქართლ-კახეთის აღწერა“ გვ. 42 — თბილისი 1986</ref> 1804 წლისათვის ბრეთის ყმა-მამულები ეკუთვნოდათ [[ავალიშვილები|ავალიშვილებს]], [[წერეთლები|წერეთლებსა]] და [[დარეჯან დედოფალი|დედოფალ დარიას]].<ref name="გვასალია" />