ქემალიზმი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ხაზი 63:
====ქემალისტური ნაციონალიზმი და ირედენტიზმი====
 
მთავარი თავისებურება, რაც ქემალისტურ ნაციონალიზმის მისი წინამორბედი -— [[აბდულჰამიდ II|აბდულჰამიდის]] პერიოდის პანისლამიზმის[[პანისლამიზმი]]ს და [[ახალგაზრდა თურქები|ახალგაზრდა თურქების]] პერიოდის პანთურქიზმისგან[[პანთურქიზმი]]სგან განასხვავებს, ტერიტორიულ საკითხთან მისი პრაგმატული დამოკიდებულებაა. ქემალისტური ნაციონალიზმი, თურქების სამშობლოს ანატოლიას მოიაზრებს და მის გარეთ დარჩენილ ტერიტორიებთან დაკავშირებით მისი დამოკიდებულება სრულიად პრაგმატული და გარკვეულწილად ოპორტუნისტულია. ტერიტორიული ექსპანსია მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებშია შესაძლებელი. ქემალისტური ნაციონალიზმის ტერიტორიული პოლიტიკის პრაგმატულობის მაგალითი კარგად ჩანს ეროვნული აღთქმის საზღვრებთან მიმართებაში [[მუსტაფა ქემალ ათათურქი]]ს ხელისუფლების დამოკიდებულებაში. [[1920]] წლის 28 იანვარს მიღებული, ეროვნული აღთქმის საზღვრები, მოიცავდა [[ბათუმი|ბათუმს]], დასავლეთ თრაკიას, [[მოსული|მოსულს]], [[კირკუკის პროვინცია|კირკუკს]], ალექსანდრეტას სანჯაყს (დღევანდელი [[ჰათაის პროვინცია]]), დეირ-აზ-ზურს, [[ალეპო]]ს და [[ეგეოსის ზღვა|ეგეოსის ზღვის]] კუნძულებს.<ref>[https://islamansiklopedisi.org.tr/misak-i-milli MÎSÂK-ı MİLLÎ]</ref>
 
ამის მიუხედავად, თურქეთის ხელისუფლებამ, ხელი მოაწერა [[ლოზანის ხელშეკრულება]]ს, რომელმაც თურქეთის საზღვრებში, ეროვნული აღთქმის საზღვრებიდან მხოლოდ ანატოლია და აღმოსავლეთ თრაკია სცნო. [[1926]] წელს, [[თურქეთი|თურქეთმა]], ანალოგიურადვე, ანკარის ხელშეკრულებით, [[დიდი ბრიტანეთი|დიდი ბრიტანეთის]] გარანტორობით, აღიარა [[ერაყი]]ს სუვერენობა მოსულზე, მოსულის ნავთობის შემოსავლის გარკვეული წილის სანაცვლოდ. [[თურქეთი]] ცდილობდა ჰქონოდა კარგი ურთიერთობა როგორც მეზობელ, ისე ევროპის ქვეყნებთან და ამგვარად, ტერიტორიული ექსპანსია დღის წესრიგში არ იდგა და პრიორიტეტი დიპლომატიური ურთიერთობების გაღრმავებას ემყარებოდა. სწორედ ამ პოლიტიკის სიმბოლიზაციად და დევიზად გამოიყენებოდა ათათურქის სიტყვები „მშვიდობა სამშობლოში, მშვიდობა მსოფლიოში“(Yurtta.<ref>[https://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/Metin-TOKER-Atat%c3%bcrk-ve-Bar%c4%b1%c5%9f.pdf SulhToker,Cihanda Sulh)Metin., Atatürk ve Barış]</ref>
ტერიტორიული ექსპანსია მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებშია შესაძლებელი. ქემალისტური ნაციონალიზმის ტერიტორიული პოლიტიკის პრაგმატულობის მაგალითი კარგად ჩანს ეროვნული აღთქმის (Misak-ı Millî) საზღვრებთან მიმართებაში [[მუსტაფა ქემალ ათათურქი]]ს ხელისუფლების დამოკიდებულებაში.
 
ერთადერთი გამონაკლისი, როდესაც თურქეთმა დაარღვია სტატუს-კვოს შენარჩუნების პრინციპი და ტერიტორიული ექსპანსია განახორციელა, [[1939]] წელი იყო, როდესაც, თურქეთის ხელისუფლებამ, ისარგებლა იმ ფაქტით, რომ [[საბერძნეთი]] აპირებდა მიენიჭებინა დამოუკიდებლობა მის დაქვემდებარებაში მყოფი სირიისათვის და იმ ფაქტით, რომ [[ნაცისტური გერმანია|ნაცისტური გერმანიის]] საფრთხის გამო [[საფრანგეთი|საფრანგეთს]] არ შეეძლო [[თურქეთი]]ს წინააღმდეგ რაიმე სახის სამხედრო მოქმედება ეწარმოებინა და მიიერთა ალექსანდრეტას სანჯაყი, რომელზეც პრეტენზიას სირიაც აცხადებდა და მას ჰათაის პროვინცია უწოდა.
[[192]] წლის 28 იანვარს მიღებული, ეროვნული აღთქმის საზღვრები, მოიცავდა [[ბათუმი|ბათუმს]] დასავლეთ თრაკიას, [[მოსული|მოსულს]], [[კირკუკის პროვინცია|კირკუკს]], ალექსანდრეტას სანჯაყს (დღევანდელი ჰათაის პროვინცია), დეირ აზ-ზურს, [[ალეპო]]ს და ეგეოსის ზღვის კუნძულებს.
 
ამის მიუხედავად, თურქეთის ხელისუფლებამ, ხელი მოაწერა ლოზანის ხელშეკრულებას, რომელმაც თურქეთის საზღვრებში, ეროვნული აღთქმის საზღვრებიდან მხოლოდ ანატოლია და აღმოსავლეთ თრაკია სცნო.
 
[[1926]] წელს, [[თურქეთი|თურქეთმა]], ანალოგიურადვე, ანკარის ხელშეკრულებით, [[დიდი ბრიტანეთი|დიდი ბრიტანეთის]] გარანტორობით, აღიარა [[ერაყი]]ს სუვერენობა მოსულზე, მოსულის ნავთობის შემოსავლის გარკვეული წილის სანაცვლოდ.
 
[[თურქეთი]] ცდილობდა ჰქონოდა კარგი ურთიერთობა როგორც მეზობელ, ისე ევროპის ქვეყნებთან და ამგვარად, ტერიტორიული ექსპანსია დღის წესრიგში არ იდგა და პრიორიტეტი დიპლომატიური ურთიერთობების გაღრმავებას ემყარებოდა. სწორედ ამ პოლიტიკის სიმბოლიზაციად და დევიზად გამოიყენებოდა ათათურქის სიტყვები „მშვიდობა სამშობლოში, მშვიდობა მსოფლიოში“(Yurtta Sulh,Cihanda Sulh).
 
ერთადერთი გამონაკლისი, როდესაც თურქეთმა დაარღვია სტატუს-კვოს შენარჩუნების პრინციპი და ტერიტორიული ექსპანსია განახორციელა, [[1939]] წელი იყო, როდესაც, თურქეთის ხელისუფლებამ, ისარგებლა იმ ფაქტით, რომ საბერძნეთი აპირებდა მიენიჭებინა დამოუკიდებლობა მის დაქვემდებარებაში მყოფი სირიისათვის და იმ ფაქტით, რომ [[ნაცისტური გერმანია|ნაცისტური გერმანიის]] საფრთხის გამო [[საფრანგეთი|საფრანგეთს]] არ შეეძლო [[თურქეთი]]ს წინააღმდეგ რაიმე სახის სამხედრო მოქმედება ეწარმოებინა და მიიერთა ალექსანდრეტას სანჯაყი, რომელზეც პრეტენზიას სირიაც აცხადებდა და მას ჰათაის პროვინცია უწოდა.
 
===ეტატიზმი===
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ქემალიზმი“-დან