გიორგი ერისთავი: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''გიორგი დავითის ძე ერისთავი''' (დ. [[1813]], [[ოძისი (დუშეთის მუნიციპალიტეტი)|ოძისი]], ახლანდელი [[დუშეთის მუნიციპალიტეტი]] — გ. [[22 სექტემბერი]] <small>[ძვ. სტ. 9 სექტემბერი]</small>, [[1864]], [[გორი]]; დაკრძალულია [[იკორთის ტაძარი|იკორთის მონასტერში]] ([[ზემო იკორთი]], ახლანდელი [[გორის მუნიციპალიტეტი]]) — [[ქართველები|ქართველი]] დრამატურგი, პოეტი, ქართული თეატრის აღმაშენებელი.

სწავლობდა [[თბილისის კეთილშობილთა სასწავლებელი|თბილისის კეთილშობილთა სასწავლებელში]] ([[1824]]-[[1825]]), შემდეგ მცირე ხნით [[მოსკოვი|მოსკოვში]], კერძო პანსიონში. [[1830]] წლიდან მონაწილეობდა მეფის რუსეთის საწინააღმდეგო შეთქმულებაში, რისთვისაც [[1832]] წლის დეკემბერში დააპატიმრეს. [[1834]] გადაასახლეს ქ. [[ვილნო]]ში, სადაც ქვეით დივიზიაში გაამწესეს. ერისთავმა შეისწავლა პოლონური ენა და ლიტერატურა, დაუახლოვდა მოწინავე პოლონურ ოჯახებს.[[1838]] წელს მას ნება დართეს დროებით ჩამოსულიყო [[საქართველო]]ში, სადაც საბოლოოდ [[1842]] წელს დაბრუნდა. ერთხანს თბილისში სახელმწიფო სამსახურში იყო, [[1854]] წლიდან კი სოფ. ხიდისთავში დასახლდა.

ერისთავის პირველი გამოქვეყნებული ნაწარმეობია პოემა "ოსური„ოსური მოთხრობა"მოთხრობა“ (ნაწ. 1, "„<nowiki/>[[სალიტერატურონი ნაწილნი ტფილისის უწყებათანი]]"<nowiki/>“, [[1832]]), რომელიც სრული სახელით და ახალი სათაურით "ზარე„ზარე და ყანიმათ"ყანიმათ“ [[1853]] წელს ჟურნალ "ცისკარში"„ცისკარში“ დაიბეჭდა. ერისთავის პოეზიაში მნიშვნელოვანია ეროვნულ-პატრიოტული ("თ„თ. სვიმონ მაჩაბელს"მაჩაბელს“, 1833; "უცხო„უცხო ქვეყნის ჭაბუკს"ჭაბუკს“, 1835; "მტკვრისადმი"„მტკვრისადმი“, "ყაბახისადმი"„ყაბახისადმი“, 1836; "კავკაზი„კავკაზი და უცნობი"უცნობი“, 1854; "თ„თ. ნიკოლოზ მელიტონის ძის ბარათოვის გარდაცვალებაზედ"გარდაცვალებაზედ“) და სატრფიალო ("თეოდოსია„თეოდოსია მირეცკას"მირეცკას“, [[1840]]; "მოგონება"„მოგონება“, [[1844]]; "გულს"„გულს“, [[1845]]; "კნიაჟნა„კნიაჟნა დარია ბეგთაბეგოვისას"ბეგთაბეგოვისას“, [[1849]]) მოტივები. სატირულიუმორისტულ ლექსებში ერისთავი კიცხასვს ე. წ. მაღალი საზოგადოების ზნეობრივ გადაგვარებას ("დედა„დედა და ქალი"ქალი“, [[1838]]; "ფიქრი„ფიქრი ყმაწვილი ქალისა"ქალისა“, [[1839]]; ". ერთი„ერთი კაცი წვა სნეული"სნეული“, [[1854]]).

ერისთავის შემოქმედების უმნიშვნელოვანესი ნაწილია დრამატული თხზულებები. მან ერთ-ერთმა პირველმა დაუდო სათავე ქართულ კრიტიკულ რეალიზმს, მტკიცე საფუძველი ჩაუყარა კომედიოგრაფიას, დააარსა ქართული პროფესიული თეატრი, რომელსაც [[1850]]-[[1854]] წლებში ხელმძღვანელობდა ([[გიორგი ერისთავის თეატრი]]). იყო უდიდესი კულტურული წამოწყების ინიციატორი: პირველი ქართული სალიტერატურო ჟურნალი "„<nowiki/>[[ცისკარი (ჟურნალი)|ცისკარი]]ს"<nowiki/>“ დამაარსებელი და რედაქტორი ([[1852]]-[[1853]]).

ერისთავის პირველი კომედია, დრამატული პოემა "შეშლილი"„შეშლილი“ ([[1839]]) ეხება პოეტის დანიშნულებას, გადმოსცემს მის ხვედრს თანამედროვე საზოგადოებაში, მაღალი წრის ზნეობრივ დაკნინებასდაკნინებასა და განათლებული ახალგაზრდობის უნაყოფო მისწრაფებებს. ერისთავმა-დრამატურგმა, თანადროულობის პირუთვნელმა მემატიანემ, გვიჩვენა საქართველოში სავაჭრო კაპიტალის განვითარებით გამოწვეული ფეოდალურნატურალური მეურნეობის რღვევის ბუნებრივი შედეგი - დაცემის გზაზე დამდგარი თავადაზნაურობის სრული უნიათობა, გონებრივი სიღატაკე და ზნეობრივი გადაგვარება. ერისთავის კომედიებში დახატული ძველი თაობის წარმომადგენლები ამაოდ ებღაუჭებიან წარსულ დიდებას (ამირინდო და ონოფრე - "დავა"„დავა“, [[1840]]; ანდუყაფარ, პავლე დიდებულიძეები - "გაყრა"„გაყრა“, [[1849]]), რუსეთში სწავლამიღბულისწავლამიღებული ახალი თაობა კი სრულიად მოუმზადებელია პტაქრიკული საქმიანობისათვის. ეს აზალგაზრდები უსუსური მეოცნებენი არიან და ადვილად თმობენ თავიანთ მრწამსს (ბეგლარი და მიხეილი - "დავა"„დავა“, ივანე დიდებულიძე - "გაყრა"„გაყრა“). ერისთავმა წარმოაჩინა ბატონყმური წყობილების მანკიერებანი, ქართულ სინამდვილეში პირველად ასახა სავაჭრო კაპიტალის წარმომადგენლები, მათი სიძუნწე, მომხვეჭელობა და მექრთამეობა (მიკირტუმ ტრდატოვი - "გაყრა"„გაყრა“, კარაპეტ დაბაღოვი - "ძუნწი"„ძუნწი“, [[1850]]), მეფის რუსეთის ბიუროკრატიული აპარატის მოხელეთა ანგარება და ბიწიერება (სარქის კუმუხტოვი - "დავა"„დავა“, რამაზი - "გაყრა"„გაყრა“). ერისთავის პიესების ცხოვრებისეულმა სიმართლემ, სოციალურ-პოლიტიკურ სიმახვილემ და აქტუალობამ სრულიად ახალი ეტაპი შექმნა ქართულ ლიტერატურაში. ერისთავის სკოლას ეკუთვნიან ცნობილი დრამატურგები: ზ. ანტონოვი, გ. დვანაძე, გ. ჯაფარიძე და სხვები.

ერისთავის თარგმნილი და გადმოკეთებული პიესებიც აქვს ("უჩინმაჩინის„უჩინმაჩინის ქუდი"ქუდი“, "თილისმის„თილისმის ხანი"ხანი“, "ყვარყვარე„ყვარყვარე ათაბაგი"ათაბაგი“, ა. გრიბოედოვის "„<nowiki/>[[ვაი ჭკუისაგან]]"<nowiki/>“). მან დრამად გადააკეთა "ვეფხისტყაოსანი"„ვეფხისტყაოსანი“, ხოლო კ. ლაფჩინსკისთან ერთად პოემა პოლონურ ენაზე პროზაულად თარგმნა. მანვე ქართულ ენაზე გადმოთარგმნა [[ადამ მიცკევიჩი|ა. მიცკევიჩის]], [[ალექსანდრე პუშკინი|ა. პუშკინის]], [[მიხეილ ლერმონტოვი|მ. ლერმონტოვის]], [[ვიქტორ ჰიუგო|ვ. ჰიუგოს]], პ. ბერანჟესბერანჟესა და სხვების ლექსები.

[[1862]] წელს ერისთავმა იმოგზაურა ევროპაში. მოგზაურობის შთაბეჭდილებანი გადმოსცა დაუმთავრებელ დღიურებში "ჩემი„ჩემი მოგზაურობა ევროპაში [[1862]] წელსა 13 ივნისსიდგან"ივნისსიდგან“. ერისთავის თხზულებები 1852-1853 წლებში იბეჭდებოდა "ცისკარში"„ცისკარში“; ცალკე წიგნაკებად გამოიცა "გაყრა"„გაყრა“ ([[1850]]), "ძუნწი"„ძუნწი“, "უჩინმაჩინის„უჩინმაჩინის ქუდი"ქუდი“, "თილისმის„თილისმის ხანი"ხანი“ ([[1852]]); "დავა"„დავა“ 1871 წელს ჟურნალ "კრებულში"„კრებულში“ დაისტამბა. ერისთავის თხზულების კრებულები გამოქვეყნდა [[1867]], [[1884]], [[1936]] და ა. შ.