ვიკიპედია

კარლ სეიგანი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
გადარჩენა 4 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.7
ხაზი 56:
 
[[File:Carl Sagan - 1980.jpg|thumb|left|კარლ სეიგანი დოკუმენტურ სერიალში „კოსმოსი“, 1980 წ.]]
„კოსმოსი“ მრავალ მეცნიერულ საკითხს მოიცავდა, მათ შორის [[აბიოგენეზი|სიცოცხლის წარმოშობასა]] და სამყაროში ჩვენს ადგილს. სერიალი პირველად [[PBS|PBS-ზე]] გავიდა 1980 წელს და [[ემის ჯილდო]] და [[პიბოდის პრემია]] მოიპოვა.<ref>{{cite web |url=http://www.emmys.com/shows/cosmos |title=Cosmos |publisher=[[Academy of Television Arts & Sciences]] |accessdate=28 აგვისტო, 2014}}</ref> გადაცემა 60-ზე მეტ ქვეყანაში გავიდა და 500 მილიონზე მეტმა ადამიანმა იხილა,<ref name=Starchild /><ref>{{cite web |url=http://www.mnsu.edu/emuseum/information/biography/pqrst/sagan_carl.html |title=Carl Sagan |work=EMuseum |publisher=[[მინესოტას სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] |archiveurl=httphttps://web.archive.org/web/20100528213538/http://www.mnsu.edu/emuseum/information/biography/pqrst/sagan_carl.html |archivedate=2010-05-28 მაისი, 2010 |accessdate=28 აგვისტო, 2014 }}</ref> რის შედეგადაც PBS-ის დღემდე ყველაზე ყურებადი პროგრამაა.<ref>{{cite web |url=http://www.cosmolearning.com/documentaries/cosmos/ |title=CosmoLearning Astronomy |publisher=CosmoLearning |accessdate=28 აგვისტო, 2014}}</ref> შოუს დასრულების შემდეგ ჟურნალმა [[ტაიმი (ჟურნალი)|„თაიმმა“]] სეიგანზე სტატია დაწერა და მოიხსენია, როგორც „ახალი სერიალის კოსმოსის შემოქმედი, მთავარი სცენარისტი და წამყვან-მთხრობელი, რომელიც წარმოსახვითი ხომალდით მოგზაურობს“.<ref>{{cite journal |last=Golden |first=Frederic |date=20 ოქტომბერი, 1980 |title=The Cosmic Explainer |journal=[[ტაიმი (ჟურნალი)|თაიმი]] |accessdate=28 აგვისტო, 2014 |url=http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,951539,00.html}}</ref> თუმცა სეიგანი გააკრიტიკეს იმის გამო, რომ გადაცემას ზედმეტად დიდი დრო დაუთმო და სანაცვლოდ კორნელში ლექციების ნაწილი გააუქმა, რაზეც კოლეგებმა უსაყვედურეს.<ref name="morrison" />
 
სეიგანი მხარს უჭერდა არამიწიერი სიცოცხლის ძებნას. მისი დაჟინებული მოთხოვნის შედეგად სამეცნიერო საზოგადოებამ [[რადიოტელესკოპი|რადიოტელესკოპებით]] პოტენციური გონიერი უცხოპლანეტელებისგან მომავალი სიგნალების ძიება დაიწყო. 1982 წელს სეიგანმა შეადგინა პეტიცია, რომ [[SETI|პროექტ „სეტის“]] შესახებ სამეცნიერო ჟურნალ [[Science|„Science-ში“]] დაბეჭდილიყო და ხელის მოწერაზე 70 მეცნიერი დაითანხმა, მათ შორის 7 [[ნობელის პრემია|ნობელის პრემიის]] ლაურეატი. ეს დიდი ნაბიჯი იყო ამ საკამათო სფეროს მიმართ პატივისცემის გაზრდისადმი. სეიგანი დაეხმარა [[ფრენკ დრეიკი|ფრენკ დრეიკს]], შეედგინა [[არესიბოს გზავნილი]], რომელიც 1974 წლის 16 ნოემბერს [[არესიბოს რადიოტელეკოპი]]ს მეშვეობით კოსმოსში გაუშვეს, რათა პოტენციური უცხოპლანეტელებისთვის დედამიწის შესახებ ინფორმაცია მიეწოდებინათ.
ხაზი 65:
[[ცივი ომი]]ს პერიოდში სეიგანი ჩაერთო [[ბირთვული იარაღი|ბირთვული ომის]] შესახებ საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებაში, რადგან კლიმატის მათემატიკური მოდელი მიანიშნებდა, რომ ბირთვული დაპირისპირება დედამიწაზე სიცოცხლის ბალანსს დაარღვევდა. 4 სხვა ავტორთან ერთად შეადგინა მოხსენება „TTAPS“, რომელიც [[ბირთვული ზამთარი|ბირთვული ზამთრის]] შედეგებს აღწერს.<ref>{{cite journal |last1=Turco |first1=R.P. |authorlink1=Richard P. Turco |last2=Toon |first2=O.B. |authorlink2=Owen Toon |last3=Ackerman |first3=T.P. |last4=Pollack |first4=J.B. |last5=Sagan |first5=C. |date=12 იანვარი, 1990 |title=Climate and smoke: an appraisal of nuclear winter |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=247 |issue=4939 |pages=166–176 |location=Washington, D.C. |publisher=[[მეცნიერების განვითარების ამერიკული ასოციაცია]] |doi=10.2307/2873486 |accessdate=28 აგვისტო, 2014 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&list_uids=11538069&dopt=Abstract}} [http://links.jstor.org/sici?sici=0036-8075%2819900112%293%3A247%3A4939%3C166%3ACASAAO%3E2.0.CO%3B2-V JSTOR]</ref> [[რიჩარდ ტურკო]]სთან ერთად გამოსცა წიგნი „გზა, რომელზეც არავის უფიქრია: ბირთვული ზამთარი და არმიების რბოლის აღსასრული“, რომელიც ბირთვული ზამთრის ფენომენის ანალიზს წარმოადგენს.<ref>http://www.goodreads.com/book/show/473606.A_Path_Where_No_Man_Thought</ref>
 
მეცნიერების პოპულარიზაციისთვის სეიგანი წერდა წიგნებსაც, როგორიცაა „კოსმოსი“, რომელიც ინგლისში გამოქვეყნებული სამეცნიერო წიგნებიდან ყველაზე გაყიდვადი გახდა;<ref>{{cite web |url=http://science.discovery.com/convergence/cosmos/bio/bio.html?clik=fsmain_feat3 |title=Meet Carl Sagan |work=[[Science Channel]] |publisher=[[Discovery Communications]] |archiveurl=httphttps://web.archive.org/web/20070518042909/http://science.discovery.com/convergence/cosmos/bio/bio.html?clik=fsmain_feat3 |archivedate=2007-05-18 მაისი, 2007 |accessdate=28 აგვისტო, 2014 }}</ref> [[ედემის დრაკონები|„ედემის დრაკონები: მოსაზრებები ადამიანის ინტელექტის ევოლუციაზე]]“, რომელმაც [[პულიცერის პრემია]] მოიგო; და [[ბროკას ტვინი (წიგნი)|„ბროკას ტვინი: მეცნიერების რომანტიკის ანარეკლები“]]. სეიგანსვე ეკუთვნის სამეცნიერო ფანტასტიკური ჟანრის ბესტსელერი [[კონტაქტი (წიგნი)|„კონტაქტი“]] (1985), თუმცა ვერ მოესწრო მის [[კონტაქტი (ფილმი)|ეკრანიზაციას]], რომელშიც მთავარ როლს ასრულებს [[ჯოდი ფოსტერი]] და 1998 წლის [[ჰიუგოს პრემია|ჰიუგოს პრემიის]] გამარჯვებულია საუკეთესო დრამატული პრეზენტაციის კატეგორიაში.
 
„კოსმოსის“ სიქველი იყო [[მკრთალი ლურჯი წერტილი (წიგნი)|„მკრთალი ლურჯი წერტილი: კოსმოსში ადამიანის მომავლის ხედვა“]], რომელიც [[ნიუ-იორკ ტაიმზი|ნიუ-იორკ თაიმსმა]] 1995 წლის ყველაზე გამორჩეულ წიგნად აღიარა. სეიგანმა ასევე დაწერა [[სტივენ ჰოკინგი]]ს ბესტსელერის [[დროის მოკლე ისტორია|„დროის მოკლე ისტორიის“]] შესავალი. სეიგანი ცნობილი იყო მეცნიერების პოპულარიზაციით, მეცნიერული ცოდნის საზოგადოებამდე მიტანის მცდელობითა და თავისი პოზიციებით [[მეცნიერული სკეპტიციზმი]]ს სასარგებლოდ და [[ფსდევდომეცნიერება|ფსევდომეცნიერების]] საწინააღმდეგოდ. ამის მაგალითია ცნობილი ამბის, ბეტისა და ბარნის უცხოპლანეტელთა მიერ გატაცების, სიცრუის გამომჟღავნება. სეიგანის სიკვდილის ათი წლისთავის აღსანიშნავად [[დევიდ მორისონი (ასტროფიზიკოსი)|დევიდ მორისონმა]], სეიგანის ყოფილმა სტუდენტმა, გაიხსენა მისი „უზარმაზარი ღვაწლი პლანეტარულ კვლევაში, საზოგადოების მეცნიერებაში გაცნობიერების საკითხში და სკეპტიციზმის წახალისებაში ჟურნალში [[Skeptical Inquirer]]“.<ref name="morrison" />
 
[[File:Pale Blue Dot (uitsnede).png|thumb|left|[[მკრთალი ლურჯი წერტილი]]: დედამიწა ნათელ წერტილად მოჩანს 6 მილიარდი კმ-ის მოშორებით მდებარე [[ვოიაჯერ-1|ვოიაჯერ 1-დან]]. ნასამ ეს ფოტო სეიგანის თხოვნით გადაიღო.]]
1991 წლის იანვარში სეიგანმა ივარაუდა, რომ ქუვეითის ნავთობის ხანძრიდან (1991) საკმარისი კვამლის ამოსვლის შემთხვევაში „შეიძლება სამხრეთ აზიის დიდ ნაწილში სოფლის მეურნეობას სერიოზული ზიანი მიადგეს...“ მოგვიანებით წიგნში „დემონებით შეპყრობილი მსოფლიო“ მან აღიარა, რომ ეს წინასწარმეტყველება მართებული არ იყო. „შუადღით ყველაფერი კუპრივით გაშავდა და [[სპარსეთის ყურე]]ში ტემპერატურა 4°–6 °C-ით დავარდა, თუმცა კვამლის დიდმა ნაწილმა ვერ მიაღწია სტრატოსფეროს და აზია გადარჩა“. 2007 წელს გამოქვეყნებულ კვლევაში აღნიშნული იყო, რომ თანამედროვე კომპიუტერულმა მოდელებმა გამოიკვლია ქუვეითის ნავთობის ხანძარი და აღმოჩნდა, რომ ცალკეული კვამლის ნაკადი [[სტრატოსფერო]]მდე ვერ ავა, მაგრამ როცა კვამლი წარმოიქმნება დიდ ფართობზე (მაგალითად, ტყეები ან ქალაქები) გავრცელებული ხანძრისგან, რაც წესით ბირთვულ შეტევას უნდა მოყვეს, ამ შემთხვევაში სტრატოსფეროს ნამდვილად მიაღწევს.<ref>{{cite journal |last1=Jost |first1=Hans-Jürg |last2=Drdla |first2=Katja |last3=Stohl |first3=Andreas |last4=Pfister |first4=Leonhard |date=2 ივნისი, 2004 |title=In-situ observations of mid-latitude forest fire plumes deep in the stratosphere |journal=[[Geophysical Research Letters]] |volume=31 |issue=11 |location=Washington, D.C. |publisher=[[ამერიკული გეოფიზიკური კავშირი]] |format=PDF |id=CiteID L11101 |bibcode=2004GeoRL..3111101J |doi=10.1029/2003GL019253 |accessdate=28 აგვისტო, 2014 |url=http://www.espo.nasa.gov/docs/crystalface/Jost2004.grl.pdf |display-authors=3}}</ref><ref>{{cite web |url=http://earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php?id=4755 |title=Smoke Soars to Stratospheric Heights |last1=Averill |first1=Clare |last2=Logan |first2=Jennifer |work=Earth Observatory |publisher=NASA |date=19 აგვისტო, 2004 |accessdate=28 აგვისტო, 2014}}</ref><ref>{{cite journal |last1=Fromm |first1=Michael |last2=Alfred |first2=Jerome |last3=Hoppel |first3=Karl |last4=Hornstein |first4=John |last5=Bevilacqua |first5=Richard |last6=Shettle |first6=Eric |last7=Servranckx |first7=René |last8=Li |first8=Zhanqing |last9=Stocks |first9=Brian |date=1 მაისი, 2000 |title=Observations of boreal forest fire smoke in the stratosphere by POAM III, SAGE II, and lidar in 1998 |journal=Geophysical Research Letters |volume=27 |issue=9 |pages=1407–1410 |location=Washington, D.C. |publisher=American Geophysical Union |bibcode=2000GeoRL..27.1407F |doi=10.1029/1999GL011200 |accessdate=28 აგვისტო, 2014 |url=http://www.cpi.com/remsensing/midatm/smoke.html |archiveurl=httphttps://web.archive.org/web/20090106220611/http://www.cpi.com/remsensing/midatm/smoke.html |archivedate=6 იანვარი, 2009-01-06 |display-authors=3 }}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Fromm |first1=M. |last2=Stocks |first2=B. |last3=Servranckx |first3=R. |last4=Lindsey |first4=D. |year=2006 |title=Smoke in the Stratosphere: What Wildfires have Taught Us About Nuclear Winter |journal=[[ეოსი (ჟურნალი)|ეოსი, ტრანზაქციები, ამერიკული გეოფიზიკური კავშირი]] |volume=87 |issue=52 Fall Meet. Suppl. |pages=Abstract U14A–04 |location=Washington, D.C. |publisher=American Geophysical Union |url=http://www.agu.org/cgi-bin/SFgate/SFgate?&listenv=table&multiple=1&range=1&directget=1&application=fm06&database=%2Fdata%2Fepubs%2Fwais%2Findexes%2Ffm06%2Ffm06&maxhits=200&=%22U14A-04%22 |bibcode=2006AGUFM.U14A..04F |display-authors=3}}</ref>
 
შემდგომ წლებში სეიგანი მხარს უჭერდა დედამიწასთან ახლოს მყოფი და პლანეტაზე შესაძლო გავლენის მომხდენი კოსმოსური ობიექტების ორგანიზებული კვლევის ჩამოყალიბებას.<ref name="საუბრები">[http://books.google.ge/books/about/Conversations_with_Carl_Sagan.html?id=gJ1rDj2nR3EC&redir_esc=y საუბრები კარლ სეიგანთან], გვ. 86–87</ref> იმ დროს, როცა სხვები თვლიდნენ, რომ კარგი იქნებოდა მასიური ბირთვული ბომბის შექმნა, რათა დედამიწისკენ მომავალი ობიექტების ორბიტის შეცვლა შეძლებოდათ, სეიგანმა დეფლექციის დილემა წამოაყენა: თუკი გვექნება შესაძლებლობა, ასტეროიდი დედამიწიდან სხვა მიმართულებით გადავხაროთ, მაშინ ასევე ვქმნით შესაძლებლობას, სხვაგან მიმავალი ასტეროიდი დედამიწისკენ მოვმართოთ - რაც ცხადია, იქნება ბოროტი იარაღი და ნამდვილი აპოკალიფსური ბომბი.<ref>{{cite podcast |url=http://www.astrosociety.org/silicon-valley-astronomy-lectures/taking-a-hit-asteroid-impacts-and-evolution/ |title=Taking a Hit: Asteroid Impacts & Evolution |website=Astronomical Society of the Pacific |publisher=[[წყნარი ოკეანის ასტრონომიული საზოგადოება]] |last=Morrison |first=David |date=3 ოქტომბერი, 2007 |accessdate=28 აგვისტო, 2014}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Sagan |first1=Carl |last2=Ostro |first2=Steven J. |authorlink2=Steven J. Ostro |date=ზაფხული, 1994 |title=Long-Range Consequences Of Interplanetary Collisions |journal=[[Issues in Science and Technology]] |volume=10 |issue=4 |pages=67–72 |location=Washington, D.C. |publisher=[[National Academy of Sciences]] |format=PDF |issn=0748-5492 |postscript = <!--None--> | bibcode=1994IST....10...67S |accessdate=28 აგვისტო, 2014 |url=http://trs-new.jpl.nasa.gov/dspace/bitstream/2014/33108/1/94-1042.pdf}}</ref>
ხაზი 117:
2006 წელს ენ დრიუანმა რედაქტირება გაუკეთა სეიგანის 1985 წლის გლაზგოს „გიფორდის ლექციებს ბუნების თეოლოგიაში“ წიგნში „მეცნიერული გამოცდილების მრავალფეროვნება: ღმერთის ძიების პირადი ხედვა“, სადაც სეიგანი აჯამებს მის შეხედულებებს ბუნებრივ სამყაროში არსებულ ღვთაებრიობაზე.
[[File:Carl Sagan with two CDC employees.png|thumb|right|კარლ სეიგანი (ცენტრში) ესაუბრება [[დაავადებების კონტროლისა და თავიდან აცილების ცენტრი]]ს თანამშრომლებს 1988 წელს.]]
სეიგანს ბევრი აღიქვამდა [[თავისუფალი აზროვნება|თავისუფალ მოაზროვნედ]] ან [[სკეპტიციზმი|სკეპტიკოსად]]. „კოსმოსში“ მისი ერთ-ერთი ცნობილი ფრაზაა „ექსტრაორდინალურ განცხადებებს ექსტრაორდინალური მტკიცებულება ესაჭიროება“,<ref>{{Cite episode | title= Encyclopaedia Galactica | series=Cosmos: A Personal Voyage |first=Carl (writer/host) |last=Sagan | network=PBS | airdate=14 დეკემბერი, 1980 | number=12 | minutes=01:24}}</ref> რასაც ზოგი „სეიგანის სტანდარტს“ უწოდებს.<ref>{{cite web | url=http://lawsoflife.co.uk/sagans-standard/ | title= Sagan's Standard | last=Rawson | first=Hugh | work=The Unwritten Laws of Life | publisher= CSBC Ltd | year=2008 | archiveurl=httphttps://web.archive.org/web/20120112045003/http://lawsoflife.co.uk/sagans-standard/ | archivedate=2012-01-12 იანვარი,| 2012 |accessdate=29 აგვისტო, 2014 }}</ref> მისი საფუძველია [[სკეპტიკური კვლევის კომიტეტი]]ს ერთ-ერთი დამაარსებლის, [[მარჩელო ტრუცი]]ს, ანალოგიური ფრაზა: „ექსტრაორდინალური განცხადება ექსტრაორდინალურ მტკიცებულებას საჭიროებს“.<ref>{{cite journal |last=Truzzi |first=Marcello |authorlink=Marcello Truzzi |title=On the Extraordinary: An Attempt at Clarification |year=1978 |journal=Zetetic Scholar |volume=1 |issue=1 |page=11 |format=PDF |url=http://www.tricksterbook.com/truzzi/ZS-Issues-PDFs/ZeteticScholarNo1.pdf}}</ref><ref>{{cite journal |last=Truzzi |first=Marcello |editor-last=Binkowski |editor-first=Edward |year=1998 |title=On Some Unfair Practices towards Claims of the Paranormal |journal=Oxymoron: Annual Thematic Anthology of the Arts and Sciences |volume= 2: The Fringe |publisher=Oxymoron Media, Inc. |location=New York |issn=1090-2236 |oclc=35240974 |accessdate=29 აგვისტო, 2014 |url=http://www.skepticalinvestigations.org/Anomali/practices.html}}</ref> თუმცა იდეას უფრო ძველი საწყისი აქვს და გვხვდება [[თეოდორ ფლურნუა]]ს ნაშრომში „ინდოეთიდან მარსის პლანეტამდე“ (1899), სადაც ის იშველიებს ფრანგი მათემატიკოსისა და ასტრონომის [[პიერ სიმონ ლაპლასი]]ს ციტატას, ცნობილს, როგორც ლაპლასის პრინციპს: „მტკიცებულების წონა უნდა შეეფარდოს ფაქტების უცნაურობას“.<ref>{{cite book |last=Flournoy |first=Théodore |authorlink=Théodore Flournoy |others=Introduction by Hélène Boursinhac; translation by Daniel B. Vermilye |title=Des Indes à la Planète Mars: Étude sur un cas de Somnambulisme avec Glossolalie |trans_title=From India to the Planet Mars: A Study of a Case of Somnambulism with Glossolalia |edition=Reprint |origyear=Originally published 1899; Geneva: Édition Atar |year=1983 |publisher=Éditions Slatkine |location=Geneva |language=French |pages=344–345 |url=http://books.google.com/books?id=6xdk111WDScC&lpg=PA345&vq=laplace&pg=PA344#v=onepage&q=laplace&f=false |isbn=2-05-100499-4 |oclc=11558608}}</ref>
 
მოგვიანებით სეიგანის წიგნებში აისახა ავტორის სკეპტიკური, [[ნატურალიზმი (ფილოსოფია)|ნატურალისტური]] ხედვა სამყაროზე. წიგნში „დემონებით შეპყრობილი მსოფლიო“ ის ასახელებს საშუალებებს არგუმენტების გამოსაცდელად და მათგან მცდარის ან თაღლითურების გამოსაცალკევებლად, მხარს უჭერს კრიტიკული აზროვნებისა და მეცნიერული მეთოდის ფართო გამოყენებას. კომპილაცია „მილიარდები და მილიარდები: ფიქრები სიცოცხლესა და სიკვდილზე ათასწლეულის მიწურულს“, რომელიც სეიგანის სიკვდილის შემდეგ, 1997 წელს გამოქვეყნდა, მოიცავს სეიგანის ესეებს, როგორიცაა მისი მოსაზრება აბორტზე, და მისი ქვრივის ენ დრიუანის ნაამბობს მისი ქმრის, როგორც სკეპტიკოსისა და [[აგნოსტიციზმი|აგნოსტიკოსის]] სიკვდილზე.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/კარლ_სეიგანი“-დან