უდიური ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''უდიური ენა'''<ref>მ. ქურდიანი, „იბერიულ-კავკასიური ენათმეცნიერების საფუძვლები“, თსუ, 2007</ref>, ''უდური ენა'' (''Удин Муз; Udin Muz'') — [[კავკასიური ენები|კავკასიურ ენათა ოჯახის]] წრის, [[ნახურ-დაღესტნური ენები|ნახურ-დაღესტნურ ენათა ჯგუფის]], [[ლეზგიური ენები|ლეზგიურ ენათა ქვეჯგუფის]] ერთ-ერთი ენა.

იგი იყოფა ორ კილოდდიალექტად — ნიჯურ და ვართაშნულ (ოღუზურ) დიალექტებად<ref>[http://udilang.narod.ru/papers/Jazyki_mira_Udi.pdf Языки мира: Кавказские языки. М., 1999. (Е. Ф. Джейранишвили. Удинский язык (сс. 453—458).)]</ref> <ref>Панчевидзе В. Н., Джейнарошвили Е. Ф. — Удинский язык//Языки народов СССР. Т.4, Иберийско-кавказские языки М., 1967 г.</ref>. უდიურადუდიურ ენაზე ლაპარაკობს 8 440 ადამიანი<ref name="ethnologue" />.

უდიურიუიდური ენა უმწერლობოაითვლება უმწერლობო ენად, თუმცა დღეისათვის არსებობს ენის დამწერლობის შექმნის მცდელობაცმცდელობები. ამჟამად, მისიუდიური ენის გავრცელების არეალი შემოიფარგლება სამი სოფლით: სოფ. [[ზინობიანი]]თ ([[საქართველო]], [[ყვარლის მუნიციპალიტეტი]]), დაბასოფ. ოღუზით (ყოფ. ვართაშენი) ([[აზერბაიჯანი]], გაბალის (ყოფ. კუტკაშენის) რაიონი), სოფ. ნიჯით (აზერბაიჯანი, გაბალის რაიონი). უდიური ენა ძირითადად გამოიყენება სახლში, — თუმცა ყველა უდი კარგად ფლობს იმ ქვეყნის ოფიციალურ ენას, სადაც ცხოვრობს — [[საქართველო]]ში უდები ასევე ლაპარაკობენ ქართულად, [[რუსეთი|რუსეთში]] - [[რუსული ენა|რუსულად]], ხოლო [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანში]] — [[აზერბაიჯანული ენა|აზერბაჯანულად]].

უდიური ენა [[კავკასიის ალბანეთი]]ს უძველესი ენაა. უდიური ენის დამწერლობისათვის მნიშვნელოვან ფაქტს პროფ. ი. აბულაძის მიერ „ალბანური”ალბანური ანბანის“ანბანის” აღმოჩენა წარმოადგენს. მისი შემდგომი გამოკვლევა ჩატარდა ა. შანიძის მიერ (”Новооткрытый алфавит кавказских албанцев и его значение для науки” (”ენიმკის მოამბე”, IV, ნაკვ. I, თბილისი, 1938 წ.), თუმცა ამ საკითხის განხილვა დღესაც გვხვდება სხვადასხვა სამეცნიერო ნაშრომში (იხ. ზ. ალექსიძისალექსიძე „ალბანური”ალბანური ენის გრამატიკული და ლექსიკური აღწერა (წინასწარი შენიშვნები)“” (ენათმეცნიერების ძიებანი, IV, თბილისი, 2001), „კავკასიის”კავკასიის ალბანეთის დამწერლობა, ენა და მწერლობა“მწერლობა” (თბილისი, 2003), რ. ლოლუასლოლუა „კავკასიის”კავკასიის ალბანური ანბანის რიგის დადგენისათვის“დადგენისათვის” (თბილისი, 2007) და სხვ.)

უდიურ ენას გააჩნია ორი დიალექტი — ნიჯური და ვართაშნული (ოღუზური). ნიჯური დიალექტი იყოფა სამ თქმადქვედიალექტად — ქვემო, შუა და ზემო, თუმცა სამივე ქვედიალექტი გადასახლებების გამო შეერწყა ერთმანეთს. ვართაშნული დიალექტი ასევე იყოფა ორ თქმადქვედიალექტად — იგულისხმება ვართაშნული და ზინობიანურიოქტომბრული. მათი დაყოფა უფრო პირობითია, რადგანაც უდების გადასახლება ზინობიანში (ყოფ.ყოფილ ოქტომბერიოქტომბერში) მოხდა ვართაშნიდან [[1922]] წელს.