ვიკიპედია

ბორი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
No edit summary
ხაზი 6:
-->|10,811<!-- ატომური მასა (მოლური მასა)
-->|98<!-- ატომის რადიუსი
-->|1): 800,2(8,29) 2): 3): <!-- იონიზაციის ენერგია
-->|[He] 2s<sup><nowiki>2</nowiki></sup> 2p<sup><nowiki>1</nowiki></sup><!-- ელექტრონული კონფიგურაცია
-->|82<!-- კოვალენტური რადიუსი
ხაზი 15:
-->|2,34<!-- სიმკვრივე
-->|11,09<ref name="ქე">{{წიგნი
|ავტორი = რედკოლ.: კნუნიანცი (მთ. რედ.)
|ნაწილი =
|სათაური = ქიმიური ენციკლოპედია: 5 ტომად
|ორიგინალი =
|ბმული =
|პასუხისმგებელი =
|გამოცემა =
|ადგილი = მოსკოვი
|გამომცემლობა = დიდი საბჭოთა ენციკლოპედია
|წელი = 1988
|ტომი = 1
|გვერდი = 299
|გვერდები = 623
|სერია =
|isbn =
|ტირაჟი = 100 000
}}
</ref><!-- ხვედრითი თბოტევადობა
ხაზი 54:
|ქართული სახელი=ბორი}}
 
'''ბორი''' — [[დიმიტრი მენდელეევი]]ს [[პერიოდული სისტემა|პერიოდული სისტემის]] მეორე პერიოდის მესამე ჯგუფის მთავარი ქვეჯგუფის [[ქიმიური ელემენტი]], [[ატომური ნომერი]]თ 5. აღინიშნება სიმბოლოთი '''B''' ({{lang-la|Borum}}). თავისუფალი სახის '''ბორი''' — არის უფერო, რუხი ან წითელი [[კრისტალები|კრისტალური]] ან მუქი [[ამორფული სხეული|ამორფული]] ნივთიერებაა. ცნობილია ბორის 10-ზე მეტი [[ალოტროპია|ალოტროპიული]] მოდიფიკაცია. ბორი წარმოადგენს ტრივიალურ მეტალოიდს, რომელიც დიდი რაოდენობით გვხვდება ბორაქსის და ალექსისტის აქროლად საბადოებში.
 
ამორფული ბორი - მურა ფერის ფხვნილია, კრისტალური ბორი კი შავი ფერისაა, რომელიც საკმაოდ მძიმეა (~ 9.5 მოხის სკალის მიხედვით) და ოთახის ტემპერატურაზე სუსტი გამტარია. ბორი გამოიყენება დანამატების სახით ნახევარგამტარების ინდუსტრიაში, ხოლო მისი ნაერთები უმნიშვნელოვანეს როლს ასრულებენ როგორც მსუბუქი სტრუქტურული მასალები, ინსექტიციდები (მწერების საწინააღმდეგოდ), კონსერვანტები და რეაგენტები ორგანული სინთეზისათვის.
ხაზი 63:
 
== ისტორია და სახელწოდების წარმომავლობა ==
პირველად მიღებულ იქნა [[1808]] წელს [[ფრანგები|ფრანგი]] ფიზიკოსის [[ჟოზეფ ლუი გეი-ლუსაკი]]ს და [[ლუი ჟაკ ტენარი]]ს მიერ, ბორის ანჰიდრიდის [[ბორის ოქსიდი|B<sub>2</sub>O<sub>3</sub>]]-ის გახურებით ლითონურ [[კალიუმი|კალიუმთან]] ერთად. რამდენიმე თვის შემდეგ ბორი მიიღი [[ჰემფრი დევი]]მ B<sub>2</sub>O<sub>3</sub>-ის განალღვობის [[ელექტროლიზი]]თ.
 
ელემენტის სახელი მოდის [[არაბული ენა|არაბული]] სიტყვიდან ''ბურაკი'' ({{lang-ar|بورق}}) ან [[სპარსული ენა|სპარსულიდან]] ''ბურაჰ'' ({{lang-fa|بوره}}) <ref>{{Cite book|title =The Origins of English Words: A Discursive Dictionary of Indo-European Roots|first = Joseph T.|last = Shipley|publisher = JHU Press|year = 2001|isbn = 9780801867842|url = http://books.google.com/?id=m1UKpE4YEkEC&pg=PA83}}</ref>, რომლებიც გამოიყენებოდა მინერალის [[ბურა (მინერალი)|ბურას]] აღსანიშნავად<ref>{{cite web|url = http://www.innvista.com/science/chemistry/elements/etymolo.htm|title = Etymology of Elements|publisher = innvista|accessdate = 2009-06-06}}</ref>
 
== ბუნებაში ==
ხაზი 114:
ბევრი ფიზიკური და ქიმიური თვისებებით არალითონი ბორი ძალიან გავს [[სილიციუმი|სილიციუმს]].
 
ქიმიურად ბორი საკმაოდ ინერტულია და ოთახის ტემპერატურაზე ურთიერთქმედებს მხოლოდ [[ფტორიფთორი|ფტორთანფთორთან]]:
 
<math>\mathrm{2B + 3 \ F_2 \longrightarrow 2 \ BF_3 \uparrow}</math>.
 
გახურებისას ბორი რეაგირებს სხვა [[ჰალოგენები|ჰალოგენებთან]], [[აზოტი|აზოტთან]] [[ბორის ნიტრიდი]]ს BN წარმოქმნით , [[ფოსფორი|ფოსფორთან]] — ფოსფიდის BP, ნახშირბადთან — სხვადასხვა შემადგენლობის [[კარბიდი]]ს (B<sub>4</sub>C, B<sub>12</sub>C<sub>3</sub>, B<sub>13</sub>C<sub>2</sub>) წარმოქმნით. ჟანგბადის ატმოსფეროში ან ჰაერზე გახურებისას ბორი იწვის სითბოს დიდი რაოდენობის გამოყოფით, წარმოიქმნება [[ოქსიდი]] [[ბორის ოქსიდი|B<sub>2</sub>O<sub>3</sub>]]:
 
<math>\mathrm{4B + 3 \ O_2 \longrightarrow 2 \ B_2O_3}</math>
ხაზი 147:
 
=== ელემენტარული ბორი ===
ბორი (ბოჭკოების სახით) ბევრ კომპოზიციურ მასალებში გამოიყენება, როგორც გამამტკიცებელი მასალა.
 
ასევე ბორი ხშირად გამოიყენება ელექტრონიკაში სილიციუმის გამტარობის ტიპის შესაცვლელად.
ხაზი 184:
 
== ღირებულება ==
<sup>10</sup>В იზოტოპით 80 %-ით გამდიდრებული ბორის ფასია 2-3 ათასი $ აშშ/კგ.
 
== რესურსები ინტერნეტში ==
ხაზი 192:
* [http://slovari.yandex.ru/dict/bse/article/00009/65400.htm სტატია დ.ს.ე.-ში]
 
== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}
<references />
 
{{პერიოდული ცხრილი}}
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ბორი“-დან