აღმოსავლეთი კავკასიონი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 19:
| ვიკისაწყობი =
}}
'''აღმოსავლეთი კავკასიონი''' — [[კავკასიონი]]ს მთიანეთის აღმოსავლეთი ნაწილი. გაწოლილია მწვერვალ მყინვარწვერსა და ილხიდაღს შორის. [[ჩრდილოეთი ოსეთი|ჩრდილოეთ ოსეთის]], [[ჩეჩნეთი]]ს, [[ინგუშეთი]]ს, [[დაღესტანი|დაღესტნის]], [[საქართველო]]სა და [[აზერბაიჯანი]]ს ფარგლებში. უდიდესი სიგანე 160 კმ. სიმაღლე 350-4000 მ-მდე, მაქსიმალური 4493 მ. აღმოსავლეთ კავკასიონზე ნაკლებად არის გამოხატული ალპური რელიეფი და დამახასიათებელია სუსტი გამყინვარება.
გაწოლილია მწვერვალ მყინვარწვერსა და ილხიდაღს შორის. [[ჩრდილოეთი ოსეთი|ჩრდილოეთ ოსეთის]], [[ჩეჩნეთი]]ს, [[ინგუშეთი]]ს, [[დაღესტანი|დაღესტნის]], [[საქართველო]]სა და [[აზერბაიჯანი]]ს ფარგლებში. უდიდესი სიგანე 160 კმ. სიმაღლე 350-4000 მ-მდე, მაქსიმალური 4493 მ. აღმოსავლეთ კავკასიონზე ნაკლებად არის გამოხატული ალპური რელიეფი და დამახასიათებელია სუსტი გამყინვარება. ჩრდილოეთ კალთა მნიშვნელოვნად არის გაგანიერებული ვიდრე სამხრეთი. სამხრეთ განშტოებებიდან მნიშვნელოვანია — [[გუდამაყრის ქედი|გუდამაყრის]], [[ქართლის ქედი|ქართლისა]] და [[კახეთის ქედი|კახეთის ქედები]]. ჩრდილოეთ კალთაზე გაწოლილია [[პირიქითი ქედი]]; მისგან სამხრეთ-აღმოსავლეთით — [[ანდის ქედი|ანდის]], [[ბოღოზის ქედი|ბოღოზის]], [[ნუკატლის ქედი|ნუკატლის]], [[სამურის ქედი|სამურის]], [[სალათაუს ქედი|სალათაუს]], [[გიმრის ქედი|გიმრის]], [[კაბიაკი]]სა და გვერდითი ქედები. აღმოსავლეთი კავკასიონის უმაღლესი წერტილია [[ტებულოსმთა]] (4493 მ). მნიშვნელოვანია ასევე [[დიკლოსმთა]] (4285 მ), [[ადალა-შუხგელმერი]] (4151 მ), [[ნუკატლი]] (3903), [[დიულთიდაღი]] (4127 მ), [[დეავგაი]] (4016 მ), [[შალბუზდაღი]] (4142 მ), [[ტუფანდაღი]] (4191 მ), [[შაჰდაღი]] (4243 მ), [[ბაზარდუზუ]] (4466 მ), [[ბაბადაღი]] (3629 მ). ▼
▲
მთავარი ქედის ჩრდილო კალთიდან სათავეს იღებენ მნიშვნელოვანი მდინარეები: [[სუნჯა]] (სიგრძე 278 კმ), [[ასა (მდინარე)|ასა]] (სიგრძე 133 კმ), [[არღუნი (მდინარე)|არღუნი]] (სიგრძე 148 კმ), [[ანდის ყოისუ]] (სიგრძე 203 კმ), [[სამური (მდინარე)|სამური]] (სიგრძე 213 კმ). შედარებით უმნიშვნელოა: ფორტანგი, მართანი, შაროარღუნი, გამრიოზენი, ულუჩაი, რუბასი, გიულგერიჩაი, გუსარჩაი, გუდიალჩაი, ყარაჩაი, ათაჩაი და ა.შ. მთავარი ქედის სამხრეთი კალთიდან მოედინება — [[იორი]], [[ალაზანი]], [[დურუჯი]], [[კაბალი (მდინარე)|კაბალი]], ალინჯაჩაი, გოქჩაი, გირდიმანჩაი, ფირსაათი და სხვ. ▼
აღმოსავლეთი კავკასიონის უმაღლესი წერტილია [[ტებულოსმთა]] (4493 მ). მნიშვნელოვანია ასევე [[დიკლოსმთა]] (4285 მ), [[ადალა-შუხგელმერი]] (4151 მ), [[ნუკატლი]] (3903), [[დიულთიდაღი]] (4127 მ), [[დეავგაი]] (4016 მ), [[შალბუზდაღი]] (4142 მ), [[ტუფანდაღი]] (4191 მ), [[შაჰდაღი]] (4243 მ), [[ბაზარდუზუ]] (4466 მ), [[ბაბადაღი]] (3629 მ).
[[გეოლოგია|გეოლოგიური]] თვალსაზრისით, აღმოსავლეთი კავკასიონი შედგება [[მეზოზოური ჯგუფი|მეზოზოური]] და [[კაინოზოური ჯგუფი|კაინოზოური]] ასაკის ქანებით. გუდამაყრის, ქართლისა და კახეთის ქედების სექტორი აგებულია იურული (ლიასის, დოგერის), ცარცული და პალეოგენური ნალექი ქანებით — ქვიშაქვებით, თიხაფიქლებითა და კირქვებით. მთავარი ქედის სამხრეთით არის მერგელები, გლაუკონიტური ქვიშაქვები და დოლომიტები. გვხვდება აგრეთვე ფიქლები და პორფირიტები. სამხრეთ-აღმოსავლეთ დაბოლოებაზე [[კავკასიონი]] სწრაფად დაბლდება (200-500 მ), სადაც მას გარს ეკვრის დაბალი, ტყიანი მთისწინეთი, წინა ქედები და ვაკეები. აღმოსავლეთი კავკასიონი თავისი უკიდურესი აღმოსავლეთი ბოლოთი მთავრდება [[კასპიის ზღვა|კასპიის ზღვის]] სანაპიროსთან ([[აფშერონის ნახევარკუნძული]]ს დასავლეთით), მდინარე სუმგაითის შესართავთან ახლოს, ილხიდაღის (327 მ) ბორცვით. აღმოსავლეთ კავკასიონზე გაბატონებულია მთა-მდელოს, მთა-ტყის (უმეტესად სამხრეთ ფერდობზე), მდელო-სტეპისა და სტეპის [[ლანდშაფტი|ლანდშაფტები]].▼
▲არის თანადროული მყინვარები, მ.შ. პატარა მყინვარები არის დიკლოსმთაზე, შაჰდაღზე და სხვ. აღმოსავლეთ კავკასიონზე გაბატონებულია ძვ. მყინვარული, მყინვარული და ეროზიული რელიეფის ფორმები. ჰიდროგრაფიული ქსელი წარმოდგენილია მრავალი წყალუხვი მდინარით, რომლებიც [[კასპიის ზღვა|კასპიის ზღვის]] აუზს განეკუთვნებიან. მდინარეთა დიდი ნაწილი მაღალმთიან ზონაში გაედინება, სიგრძეზე გასდევენ რა, წყალგამყოფ ქედებს, სულ ქვემო დინებებში ზღვისპირა დაბლობზე იშლებიან, სადაც წყლის ნელი დინება ახასიათებთ. მთავარი ქედის ჩრდილო კალთიდან სათავეს იღებენ მნიშვნელოვანი მდინარეები: [[სუნჯა]] (სიგრძე 278 კმ), [[ასა (მდინარე)|ასა]] (სიგრძე 133 კმ), [[არღუნი (მდინარე)|არღუნი]] (სიგრძე 148 კმ), [[ანდის ყოისუ]] (სიგრძე 203 კმ), [[სამური (მდინარე)|სამური]] (სიგრძე 213 კმ). შედარებით უმნიშვნელოა: ფორტანგი, მართანი, შაროარღუნი, გამრიოზენი, ულუჩაი, რუბასი, გიულგერიჩაი, გუსარჩაი, გუდიალჩაი, ყარაჩაი, ათაჩაი და ა.შ. მთავარი ქედის სამხრეთი კალთიდან მოედინება — [[იორი]], [[ალაზანი]], [[დურუჯი]], [[
▲[[გეოლოგია|გეოლოგიური]] თვალსაზრისით, აღმოსავლეთი კავკასიონი შედგება [[მეზოზოური ჯგუფი|მეზოზოური]] და [[კაინოზოური ჯგუფი|კაინოზოური]] ასაკის ქანებით. გუდამაყრის, ქართლისა და კახეთის ქედების სექტორი აგებულია იურული (ლიასის, დოგერის), ცარცული და პალეოგენური ნალექი ქანებით — ქვიშაქვებით, თიხაფიქლებითა და კირქვებით. მთავარი ქედის სამხრეთით არის მერგელები, გლაუკონიტური ქვიშაქვები და დოლომიტები. გვხვდება აგრეთვე ფიქლები და პორფირიტები. სამხრეთ-აღმოსავლეთ დაბოლოებაზე [[კავკასიონი]] სწრაფად დაბლდება (200-500 მ), სადაც მას გარს ეკვრის დაბალი, ტყიანი მთისწინეთი, წინა ქედები და ვაკეები.
აღმოსავლეთი კავკასიონი თავისი უკიდურესი აღმოსავლეთი ბოლოთი მთავრდება [[კასპიის ზღვა|კასპიის ზღვის]] სანაპიროსთან ([[აფშერონის ნახევარკუნძული]]ს დასავლეთით), მდინარე სუმგაითის შესართავთან ახლოს, ილხიდაღის (327 მ) ბორცვით. აღმოსავლეთ კავკასიონზე გაბატონებულია მთა-მდელოს, მთა-ტყის (უმეტესად სამხრეთ ფერდობზე), მდელო-სტეპისა და სტეპის [[ლანდშაფტი|ლანდშაფტები]].
==იხილეთ აგრეთვე==
| |||