ხელბურთს, ანუ ბურთის ხელით თამაშს, მრავალსაუკუნოვანი ისტორია აქვს, თუმცა თნამედროვეთანამედროვე სახით იგი მე-XIX საუკუნის მიწურულს ჩამოყალიბდა. ამ დროისათვის [[გერმანია]]ში ცნობილი იყო თამაში „რაფბოლი“, [[ჩეხეთი|ჩეხეთში]] — „ჰაზენა“, რომლებიც ძალზე წააგავდნენ თანამედროვე ხელბურთს. [[1898]] წელს დანილემა ჰოლგერ ნილსენმა ხელით თამაშის ახალი წესები შეიმუშვა. ეს წესები ძალზე ახლოს იყო თანამედროვე წესებთან და ამიტომაც სწორედ ეს წელი ითვლება თანამედროვე ხელბურთის დაბადების თარიღად. მალე ხელბურთი გავრცელდა მთელ ცენტრალურ და ჩრდილოეთ ევროპაში, თუმცა ჯერ კიდევ არ იყო წესების ერთიანი გაგება. თავიდანვე გაჩნდა ხელბურთის ორი ვარიანტი: მცირე (7X7) და დიდი (11X11) ხელბურთი. თავდაპირველად დიდმა ხელბურთმა გავრცელება-პოპულარობაში გაუსწრო მცირე ხელბურთს და ასე იყო მეოცე საუკუნის 50-იან წლებამდე. მერე და მერე კი მცირე ხელბურთმა მთლიანად განდევნა დიდი ხელბურთი.
