ვიკიპედია

მხარგრძელები: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
(გამოქვეყნებულ ვერსიაში შეუმოწმებელი ცვლილებების ჩვენება)
[შეუმოწმებელი ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
მ 176.74.73.75-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა Otogi-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია
იარლიყები: სწრაფი გაუქმება გაუქმება
ხაზი 1:
{{მმ*|მხარგრძელი}}
'''მხარგრძელები/ზაქარიანები ('''სომხურად - '''იერკაინაბაზუკნერ/ზაქარეანნერ)''' — [[სომხეთი|სომხური]] დიდებულ ფეოდალთა საგვარეულო [[სომხეთი|სომხეთში]] და XII—XIV საუკუნეების [[საქართველო]]ში. მათი აღზევება დაიწყო [[გიორგი III (საქართველოს მეფე)|გიორგი III]]-ის კარზე [[დემნა უფლისწული]]ს ამბოხების ([[1177]]) შემდეგ. განსაკუთრებით გაძლიერდნენ მხარგრძელები [[თამარ მეფე|თამარი]]ს და მისი მემკვიდრეების [[გიორგი IV ლაშა|ლაშა გიორგისა]] და [[რუსუდანი]]ს დროს. სამეფო კარზე არსებული 6 უხუცეს-[[ვეზირი]]ს „ჴელიდან“ — [[ამირსპასალარი]]სა, [[მანდატურთუხუცესი]]სა, [[ათაბაგი]]სა და [[მსახურთუხუცესი]]სა — მხარგრძელებსა და მათ საგვარეულო განშტოებათა წარმომადგენლებს ეპყრათ.
 
== საგვარეულო ისტორია ==
ხაზი 44:
XIII საუკუნეში (ე. ი. მხარგრძელთა თანამედროვე) სომეხი ისტორიკოსების კირაკოს განძაკეცისა და ვარდანის ცნობით, მხარგრძელთა წინაპრები ეროვნებით [[ქურთები]] იყვნენ. XIII საუკუნის ქართული წყაროები კი (თამარის ისტორიკოსები) მათ მიიჩნევდნენ ძველი ირანის მეფის არტაქსერქსე I მხარგრძელის (აქემენიდი) შთამომავლებად. ეს უკანასკნელი თვალსაზრისი გამოხატავს შუა საუკუნეებში ავტორების ჩვეულებრივ ტენდეციას. — უცხოურ დინასტიებს დაუკავშირონ მეფეებისა და დიდ ფეოდალურ საგვარეულოთა წარმომავლობა. XVII საუკუნის სომეხი ისტორიკოსის ზაქარია ქანაქერცის (სარკავაგი) აზრით, მხარგრძელები იყვნენ ბაბილონის ქვეყნიდან. ეს მოსაზრება, როგორც ჩანს ემყარება კირაკოს განძაკეცის ცნობას, რომლის მიხედვით მხარგრძელებთა წინაპრები ქურთები „ბაბირაკან ხელიდან“ (ე. ი. ბაბილონის ქვეყნიდან).
 
ქართველ, სომეხ და უცხოელ მკვლევართა დიდი ნაწილი იზიარებს კირაკოსისა და და ვარდანის ცნობას მხარგრძელებთა ქურთული წარმომავლობის შესახებ (მ. ბროსე, ი. ჯავახიშვილი, ს. ჯანაშია, ა. ერიცოვი, ე. ლალაიანი, რ. აჭარიანი, ჰ. მანანდიანი, ი. ორბელი, ვ. ალენი, ვ. მინორსკი და სხვები). არ ჩანს მართებული ზოგიერთი მკვლევრის თვალსაზრისი, მხარგრძელებთა წინაპრების ქართული წარმომავლობისა და „ქურთ-ის“ ქართველად გააზრების შესახებ (ს. კაკაბაძე, ი. ცინცაძე, ა. ბაქრაძე); არც თორელთა საგვარეულოსთან (ს. კაკაბაძე), ორბელიანებთან (მ. ორმანიანი), ან ბაგრატიონებთან (კარაპეტ ეპისკოპოსი — ტერ-მკრტჩიანიმკრტიჩიანი) მათი დაკავშირების ცდა. ასე არ არის დასაბუთებული მოსაზრება მხარგრძელებთა არშაკიდებ-ფალავუნიებისაგანფალავუნეებისაგან წარმომავლობის შესახებ (კ. თუმანოვი).
 
თავიანთი პირველსაცხოვრისიდან (ბაბილონის ქვეყნიდან) მხარგრძელებთა წინაპრები XI საუკუნის 50-60-იან წლებში გადასახლებულან ძორაგეტის სომხეთის სამეფოში (ქვემო ქართლიქართლში). გადასახლების მიზეზი, ზაქარია სარკავაგისა და იოანე ბაგრატიონის ცნობით, ყოფილა მათი გაქრისტიანება და ამ ნიადაგზე სარწმუნეობრივი დევნა. საქართველოში მხარგრძელები აღმოჩნდნენ ტაშირ-ძორაგეტის სომხეთის სამეფოს საბოლოო გაუქმების შემდეგ (დავით აღმაშენებლის დროს, XII საუკუნეში).
 
ქართულ და სომხურ წყაროებში მოხენიებულ მხარგრძელებთა შორის პირველია ხოსრო, მისი შვილები იყვნენ ავაგ-სარგისი და ქარიმი; ავაგ-სარგისის შვილი იყო ზაქარია I, თამარის ამირსპასალარის — სარგისის მამა. XII საუკუნის ბოლოს მხარგრძელებს გამოეყო 2 საგვარეულო განშტოება: [[გაგელები]] და [[თმოგველები]].
ხაზი 65:
 
== კონფესია ==
კონფესიურად მხარგრძელები თავდაპირველად სომხური ეკლესიისმონოფიზიტობის აღმსარებლები იყვნენ (როგორც ჩანს, ხოლომათი შემდეგტაშირ-ძორაგეტში მიიღესდამკვიდრების მართლმადიდებლობაშედეგად), დახოლო გადავიდნენშემდეგ ქართულმიიღეს ეკლესიაშიდიოფიზიტობა (გაგელ-მხარგრძელები და თმოგველ-მხარგრძელები თავიდანვე მართლმადიდებლებიდიოფიზიტები იყვნენ). ივანე მხარგრძელმა XII საუკუნის ბოლოს მიიღო მართლმადიდებლობადიოფიზიტობა, ხოლო ზაქარიას სახლში ზაქარია იყო სომხური ეკლესიის მონოფიზიტობის უკანასკნელი აღმსარებელი; მისი შთამომავლობა მართლმადიდებლობასდიოფიზიტობას აღიარებდა.
 
== გავლენა ==
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/მხარგრძელები“-დან