სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქი: განსხვავება გადახედვებს შორის

მდებარეობდა ცენტრალური [[კავკასიონი|კავკასიონის]] სამხრეთ კალთაზე. ჩრდ. საზღვარი იყო კავკასიონის მთავარი წყალგამყოფი ქედის თხემი, აღმ. – [[ალევის ქედი|ალევის]] ქედი, დას. საზღვარი კვეთდა [[ლიხის ქედი|ლიხის]], [[რაჭის ქედი|რაჭისა]] და [[კედელა|კედელას]] ქედებს, მდინარეების [[ძირულა|ძირულის]], [[ყვირილა|ყვირილის]], [[ჯეჯორა|ჯეჯორისა]] და [[ღარულა|ღარულის]] ზემო დინების ხეობებს და მთავრდებოდა [[მამისონის უღელტეხილი|მამისონის]] უღელტეხილთან. სამხრეთ საზღვარი [[შიდა ქართლი|შიდა ქართლის]] ვაკის ჩრდილო პერიფერიაზე გადიოდა. სამხრეთ ოსეთის აო–ს ჩრდილოეთით ესაზღვრებოდა [[ჩრდილოეთი ოსეთი|ჩრდილოეთ ოსეთის ასსრარ]], აღმოსავლეთით [[ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი|ყაზბეგისა]] და [[დუშეთის მუნიციპალიტეტი|დუშეთის]], სამხრ–ით — [[კასპის მუნიციპალიტეტი|კასპის]], [[გორის მუნიციპალიტეტი|გორის]], [[ქარელის მუნიციპალიტეტი|ქარელისა]] და [[ხაშურის მუნიციპალიტეტი|ხაშურის]], დას–ით — [[საჩხერის მუნიციპალიტეტი|საჩხერისა]] და [[ონის რაიონებიმუნიციპალიტეტი|ონის]] [[მუნიციპალიტეტი|მუნიციპალიტეტები]].

ფართობი 3,8 ათასი კმ² (საქართველოს ტერიტორიის 5,4%).მოსახლეობა 97,4 ათასი კაცი ([[1981]]). ცენტრი – ქ. ცხინვალი<ref>1936 — 1961 წწ ერქვა „სტალინირი“</ref>. სამხრეთ ოსეთში იყო 4 ადმინისტრაციული რაიონი: [[ზნაურის რაიონი|ზნაურის]], ლენინგორის (ამჟ. [[ახალგორი]]), [[ცხინვალის რაიონი|ცხინვალის]] და [[ჯავის მუნიციპალიტეტი|ჯავის]]. ერთი საოლქო დაქვემდებარების ქალაქი ([[ცხინვალი]]), ოთხი დაბა ([[ზნაური]], [[კვაისა]], ლენინგორი[[ახალგორი]], [[ჯავა]]).

სამხრეთ ოსეთის აო იყო ეროვნული ტერიტორიული ერთეული, რომელიც შედიოდა [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]] შემადგენლობაში ადმინისტრაციული ავტონომიის უფლებით. ოლქის სამართლებლივი მდგომარეობის განმსაზღვრელი სპეციალური იურიდიული აქტი იყო კანონი სამხრ. ოსეთის აო-ის შესახებ, რომელიც მიიღო საქართველოს სსრ უმაღლესმა საბჭომ ავტონომიური ოლქის სახალხო დეპუტატთა საბჭოს წარდგინებით (1980). ავტონომიური ოლქის სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანო სამხრეთ ოსეთის აო სახალხო დეპუტატთა საბჭო იყო, რომელიც 140 დეპუტატისგან შედგებოდა და ირჩევდა თავის აღმასრულებელ კომიტეტს. ავტონომიური ოლქის სახალხო დეპუტატთა საბჭო, ისევე როგორც სახელმწიფო ხელისუფლების რაიონილი, საქალაქო, სადაბო და სასოფლო ორგანოები შესაბამისი სახალხო დეპუტატთა საბჭოების სახით სამხრ. ოსეთის აო-ში იქმნებოდა და მოქმედებდა საქართველოს სსრ კონსტიტუციის მე-7 კარის საფუძველზე („სახელმწიფო ხელისუფლებისა და მმართველობის ადგილობრივი ორგანოები საქართველოს საბჭოთა საბჭოთა სოციალისტურ რესპუბლიკაში“). სამხრეთ ოსეთის აო სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოთა უფლებამოსილების ვადა ორნახევარი წელი იყო. არჩევნების ჩატარებას არეგულირებდა საქართველოს სსრ 1979 წ. 15 ივნისის კანონი „საქართველოს სსრ სახალხო დეპუტატთა ადგილობრივი საბჭოების არჩევნების შესახებ“. მართლმსაჯულების ორგანოები იყო სამხრ. ოსეთის აო საოლქო სასამართლო და რაიონული (საქალაქო) სახელმწიფო სასამართლოები. სამხრეთ ოსეთის აო პროკურორს ნიშნავდა სსრკ გენერალური პროკურორი 5 წლის ვადით. აო სსრკ უმაღლეს საბჭოს ეროვნებათა საბჭოში წარმოდგენილი იყო 5 დეპუტატით.

საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ საბჭოთა კავშირის მხრივ დაიწყო პროვოკაციებისა და შანტაჟის კამპანია, რომლის კულმინაციაც გახდა [[მიხეილ გორბაჩოვი|გორბაჩევის]] მუქარა პრეზიდენტ [[ზვიად გამსახურდია|ზ. გამსახურდიასადმი]]: „'''საქართველოს საბჭოთა კავშირიდან შეუძლია გავიდეს, მაგრამ სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის გარეშე'''“-ო.

1990 წლის 20 სექტემბერს სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქის სახალხო დეპუტატთა საბჭომ (წაქეზებულმა [[ანდრია სახაროვი|ანდრეი სახაროვის]] ლოზუნგით „საქართველო მცირე იმპერიაა“) მიიღო დადგენილება ოლქის „სამხრეთ ოსეთის საბჭოთა დემოკრატიულ რესპუბლიკად გარდაქმნის შესახებ“. ეს გადაწყვეტილება საქართველოს სსრ უზენაესი საბჭოს პრეზიდიუმმა გააუქმა 21 სექტემბერს. მიუხედავად ამისა, ოლქის საბჭოს მეთხუთმეტე სესიამ ძალაში დატოვა თავისი გადაწყვეტილება, აირჩია ე.წ. „სამხრეთ ოსეთის საბჭოთა დემოკრატიული რესპუბლიკის აღმასრულებელი კომიტეტი“ და მიიღო დროებითი დებულება უზენაესი საბჭოსა და ადგილობრივი საბჭოების არჩევნების შესახებ და ეს არჩევნები დანიშნა 1990 წლის 2 დეკემბერს.

ცხინვალის რეგიონში არსებული კონფლიქტის მოგვარების მიზნით 1991 წლის 23 მარტს საქართველოს ტერიოტორიაზე, ყაზბეგში ერთმანეთს შეხვდნენ რსფსრ უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარე [[ბორის ელცინი]] და საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარე ზვიად გამსახურდია. დაიგეგმა მეტად მნიშვნელოვანი ღონისძიებანი. უპირველესი და უმთავრესი მათ შორის იყო გადაწყვეტილება რუსეთ-საქართველოს შორის ახალი ხელშეკრულების გაფორმების თაობაზე, რომელიც დაიგეგმა თბილისში. გაფორმდა შეხვედრის და მოლაპარაკების ოქმი, რომელშიც, კერძოდ, აღინიშნა: