გული: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მ 5.152.15.26-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა Henry McCleanBot-ის მიერ რედაქტირებული ვერს... |
No edit summary |
||
ხაზი 8:
ლაყუჩებით მსუნთქავ ხერხემლიანებს ([[უყბოები]], [[თევზები]], [[ამფიბიები]]ის ლარვები), რომელთათვისაც დამახასიათებელია სისხლის მიმოქცევის ერთი წრე, აქვთ თითო წინაგული და პარჯუჭი (ორკამერიანი გული), სადაც მხოლოდ ვენური სისხლია. ფილტვებით სუნთქვისას, ე. ი. სისხლის მიმოქცევის მეორე წრის გაჩენისას, გულში არტერიული სისხლიც შედის და გული მარჯვენა (ვენურ) და მარცხენა (არტერიულ) ნახევრად იყოფა.
სისხლის მიმოქცევის სისტემა, პირობითად დაყოფილია ცენტრალურ და პერიფერიულ ნაწილებად. ამ უკანასკნელს ეკუთვნის _ სისხლძარღვები, ხოლო ცენტრალურ ორგანოს გული წარმოადგენს.
გული მოთავსებულია წინა შუასაყარში, გულმკერდის IV-VIII მალების დონეზე. მისი 2/3 შუა ხაზის მარცხნივაა. გულის წინა ზედაპირის უმეტესი ნაწილი წარმოდგენილია მარჯვენა პარკუჭით, მისგან მარჯვნივ და ზემოთ მდებარეობს – მარჯვენა წინაგული, მარცხნივ _ მარცხენა პარკუჭი. უკანა ზედაპირი _ მარცხენა პარკუჭითაა წარმოდგენილი. გულის ქვედა ნაწილი დიაფრაგმის მყესოვან ნაწილზე დევს და წარმოდგენილია ძირითადად მარცხენა და ნაწილობრივ მარჯვენა პარკუჭით.
ადამიანის ორგანიზმში სისხლის მიმოქცევა გაყოფილია ორ წრედ. ამის მორფოლოგიური საფუძველია გულის ღრუს ოთხსაკნიანი შენება. გული, მისი ძგიდის საშუალებით, გაყოფილია ორ იზოლირებულ ნახევრად: გულის მარცხენა ანუ არტერიული ნახევარი, რომელშიც (სისხლში) ჟანგბადის პროცენტული მაჩვენებელი 95%-ია და გულის მარჯვენა ანუ ვენური ნახევარი, სადაც (სისხლში) ჟანგბადის შემცველობა-75%-ია. თითოეული ნახევარი სპეციალური აგებულების სარქველების საშუალებით, იყოფა ორად: წინაგულებად და პარკუჭებად.ამგვარად წარმოიქმნება ოთხი საკანი: მარჯვენა წინაგული და მარჯვენა პარკუჭი და მარცხენა წინაგული და მარცხენა პარკუჭი.
<b>მარჯვენა წინაგული</b> ღებულობს ვენურ სისხლს სისხლის მიმოქცევის დიდი წრიდან. მასში იხსნება ღრუ ვენებისა და საკუთრივ გულის უმცირესი ვენები. იქ სადაც ქვემო ღრუ ვენა უკავშირდება მარჯვენა წინაგულს, გაჭიმულია ნამგლისებრი სარქველი .მარჯვენა და მარცხენა წინაგულები ერთმანეთისაგან იზოლირებულია წინაგულთაშუა ძგიდის საშუალებით .მარჯვენა წინაგულს მარჯვენა პარკუჭთან აკავშირებს მარჯვენა წინაგულ-პარკუჭოვანი ხვრელი, რომელშიც ჩადგმულია სამკარიანი შენების მარჯვენა წინაგულ-პარკუჭოვანი სარქველი. მარჯვენა და მარცხენა პარკუჭებს, ერთმანეთისაგან გამოყოფს _ პარკუჭთაშუა ძგიდე.მარჯვენა პარკუჭიდან სისხლის შემდგომი სვლა რეგულირდება ფილტვის ღეროს ხვრელში ჩადგმული ფილტვის ღეროს სარქველით ,რომელიც, ასევე სამკარიანი შენებისაა. ამ შემთხვევაში მას ფორმის შესაბამისად, ნახევარმთვარისებრი სარქველი ეწოდება.
<b>მარცხენა წინაგული</b> ღებულობს არტერიულ სისხლს ფილტვის ვენის საშუალებით, სისხლის მიმოქცევის მცირე წრიდან. მის უკანა კედელზე მდებარეობს, ფილტვის ვენის ხვრელები (სულ ოთხი –ორ ორი მარჯვენა და მარცხენა). მარცხენა წინაგული მარცხენა პარკუჭს უკავშირდება მარცხენა წინაგულ-პარკუჭოვანი ხვრელით, რომელშიც მოთავსებულია მარცხენა ატრიო-ვენტრიკულური სარქველი, რომელიც ორკარიანია და ფორმის შესაბამისად მიტრალურ სარქველსაც ეძახიან. სისხლის შემდგომი სვლა რეგულირდება, აორტის სარქვლის საშუალებით, რომელიც ჩადგმულია აორტის ხვრელში. იგი ფილტვის ღეროს სარქვლის ანალოგიური შენებისაა და შედგება სამი კარისაგან.
გულის ფუნქცია დამოკიდებულია მისი კედლის შენებაზე. იგი შედგება სამი გარსისაგან: შიგნიდან გარეთ _ ენდოკარდიუმი, მიოკარდიუმი და ეპიკარდიუმი. მათგან ფუნქციურად ყველაზე მნიშვნელოვანია მიოკარდიუმი ანუ გულის კუნთოვანი გარსი. ამ გარსის ფუნქციური ერთეულია კარდიომიოციტი. გულის კუნთი წარმოდგენილია განივზოლიანი კუნთოვანი ქსოვილისაგან, მაგრამ ჩონჩხის კუნთებისაგან განსხვავებით, მათ ბადისებრი შენება ახასიათებთ. ასევე ფიზიოლოგიური თვისებებით ძალიან გვანან გლუვ კუნთოვან ქსოვილს, ვინაიდან მათ მსგავსად გულის კუნთის მოქმედება ადამიანის ნებას არ ექვებდებარება. გულის შიგნითა გარსი - ენდოკარდიუმი, მთლიანად ამოფენს გულის კედელს და მის შიგნით არსებულ ყველა წარმონაქმნს. ასევე, მონაწილეობს ისეთი მნიშვნელოვანი ანატომიური წარმონაქმნების შექმნაში, როგორიცაა სარქველები. ენდოკარდიუმი განუწყვეტელი ნაწილია იმ სისხლძარღვთა შიგნითა გარსისა, რომლებიც შედიან და გამოდიან გულიდან.
გულის გარეთა გარსი ეპიკარდიუმი, გულის პერანგის, ანუ პერიკარდიუმის შიგნითა ე.წ. ორგანოს მფარავი ფურცელია. შიგნითა და გარეთა ფურცლები ქმნიან ჰერმეტულ ღრუს, რომელშიც გამომუშავდება სეროზული სითხე. იგი ამცირებს ხახუნს პერიკარდიუმის ფურცლებს შორის. ამ სითხის რაოდენობა 5 მლ_ია.
[[აორტა|აორტის]] სარქვლის საშუალებით, რომელიც ჩადგმულია აორტის ხვრელში. იგი ფილტვის ღეროს სარქვლის ანალოგიური შენებისაა და შედგება სამი კარისაგან.
გულის ფუნქცია დამოკიდებულია მისი კედლის შენებაზე. იგი შედგება სამი გარსისაგან: შიგნიდან გარეთ _ ენდოკარდიუმი, მიოკარდიუმი და ეპიკარდიუმი. მათგან ფუნქციურად ყველაზე მნიშვნელოვანია მიოკარდიუმი ანუ გულის კუნთოვანი გარსი. ამ გარსის ფუნქციური ერთეულია კარდიომიოციტი. გულის კუნთი წარმოდგენილია განივზოლიანი კუნთოვანი ქსოვილისაგან, მაგრამ ჩონჩხის კუნთებისაგან განსხვავებით, მათ ბადისებრი შენება ახასიათებთ. ასევე ფიზიოლოგიური თვისებებით ძალიან გვანან გლუვ კუნთოვან ქსოვილს, ვინაიდან მათ მსგავსად გულის კუნთის მოქმედება ადამიანის ნებას არ ექვებდებარება. გულის შიგნითა გარსი - ენდოკარდიუმი, მთლიანად ამოფენს გულის კედელს და მის შიგნით არსებულ ყველა წარმონაქმნს. ასევე, მონაწილეობს ისეთი მნიშვნელოვანი ანატომიური წარმონაქმნების შექმნაში, როგორიცაა სარქველები. ენდოკარდიუმი განუწყვეტელი ნაწილია იმ სისხლძარღვთა შიგნითა გარსისა, რომლებიც შედიან და გამოდიან გულიდან.
გულის გარეთა გარსი ეპიკარდიუმი, გულის პერანგის, ანუ პერიკარდიუმის შიგნითა ე.წ. ორგანოს მფარავი ფურცელია. შიგნითა და გარეთა ფურცლები ქმნიან ჰერმეტულ ღრუს, რომელშიც გამომუშავდება სეროზული სითხე. იგი ამცირებს ხახუნს პერიკარდიუმის ფურცლებს შორის. ამ სითხის რაოდენობა 5 მლ-ია.
=== სისხლძარღვები ===
სისხლძარღვები, მათი აგებულებისა და ფუნქციის მიხედვით იყოფა: არტერიებად, ვენებად და მათ უწვრილეს განშტოებებად არტერიოლებად, ვენულებად, პრე და პოსტ კაპილარებად, რომელთა ერთობლიობა მიკროცირკულაციურ კალაპოტს ქმნის. არტერიებში მოძრაობს არტერიული სისხლი, მაგრამ არსებობს ერთი გამონაკლისი ფილტვის არტერია, ამიტომ არტერიების ასეთი განსაზღვრება არ არის სრული ჭეშმარიტება; არტერიის ჭეშმარიტი განსაზღვრებაა: არტერია არის სისხლძარღვი, რომელსაც სისხლი მიაქვს ცენტრიდან პერიფერიისაკენ (ანუ გულიდან პერიფერიისაკენ). იგი შედგება სამი გარსისაგან: 1. შიგნითა გარსი ინტიმა; 2. შუა გარსი – მედია; 3. გარეთა გარსი – ადვენტიცია ანუ შემაერთებელქსოვილოვანი გარსი. არტერიული სისხლის მიკროცირკულაცია ხორციელდება: არტერიოლების, პრეკაპილარების და კაპილარების საშუალებით. ამის შემდეგ იწყება ვენური სისხლის მიკროცირკულაცია. კაპილარები იკრიბებიან პოსტკაპილარებში, შემდეგ უფრო მსხვილ სისხლძარღვებში ვენულებში, რომლებიც ერთიანდებიან უფრო მსხვილი კალიბრის სისხლძარღვებად, რომლებსაც ვენები ეწოდებათ. ვენები ეწოდება სისხლძარღვებს, რომელთაც სისხლი პერიფერიიდან მიაქვთ ცენტრისკენ. მასში მოძრაობს ნახშირორჟანგით მდიდარი და ჟანგბადით ღარიბი სისხლი. გამონაკლისია ფილტვისა და ჭიპლარის ვენა. ვენების კედელიც სამშრიანი შენებისაა, მაგრამ არტერიებისაგან განსხვავებით, მათი შუა ანუ კუნთოვანი გარსი ნაკლებად არის განვითარებული და შესაბამისად წნევა უფრო დაბალია, ვიდრე არტერიულ აუზში. მისი შიგნითა გარსი – ინტიმა ქმნის ჯიბეებს, რომელთა დანიშნულებაა არტერიულ სისტემაში არსებული წნევის შენარჩუნება. ეს სარქველები სხეულის სხვადასხვა უბანში სხვადასხვა რაოდენობით არიან წარმოდგენილი, მაგალითად: თავისა და ფილტვის ვენებს სარქველები არ აქვთ. ყველაზე დიდი რაოდენობით სარქველებს შეიცავს ქვედა კიდურის ვენები. საბოლოო შემკრები ვენებია: ზედა ღრუ ვენა, რომელიც სისხლს სხეულის ზედა ნაწილებიდან აგროვებს და მიაქვს გულისკენ; ქვედა ღრუ ვენა, რომელიც სისხლს სხეულის ქვედა ნაწილებიდან აგროვებს და ცალკე ვენური აუზის სახით არის წარმოდგენილი კარის ვენის სისტემა, რომელიც სისხლს აგროვებს პარენქიმული ორგანოებიდან და საბოლოოდ ქვემო ღრუ ვენას ჩაერთვის.
=== მცირე წრე ===
სისხლის მიმოქცევის დასაწყისად პირობითად მიჩნეულია მარჯვენა პარკუჭი, რომლიდანაც იწყება სისხლის ცირკულაცია მცირე წრეში. მარჯვენა პარკუჭიდან ვენური (ნახშირორჟანგით მდიდარი და ჟანგბადით ღარიბი) სისხლი გადადის ფილტვის ღეროში, რომელიც იყოფა ფილტვის მარჯვენა და მარცხენა არტერიებად. ეს არტერიები შეიჭრებიან ფილტვის ქსოვილში ფილტვის კარის საშუალებით და უფრო წვრილ განშტოებებს ქმნიან, ესენია: არტერიოლები, პრეკაპილარები, კაპილარები, პოსტკაპილარები, ვენულები და ვენები. მიკროცირკულაციური სისტემა ფილტვის ქსოვილში განლაგებულია ალვეოლების ირგვლივ, რაც ქმნის გაზთა ცვლისთვის ხელსაყრელ პორობებს. მოხდება გაზთა ცვლა, რაც გულისხმობს ნახშირორჟანგის გადასვლას ალვეოლის ღრუში (რაც ამოისუნთქება გარემოში) და ჟანგბადის გადასვლას ჩასუნთქვის შედეგად ალვეოლის ღრუში მოხვედრილი ატმოსფერული ჰაერიდან სისხლში (ე.ი სისხლი გამდიდრდება ჟანგბადით). საბოლოოდ ჟანგბადით მდიდარი სისხლი ორ-ორი (სულ 4) მარჯვენა და მარცხენა ფილტვის ვენების საშუალებით ჩაედინება მარცხენა წინაგულში. ფილტვის ვენებს სარქველები არ აქვთ.
=== დიდი წრე ===
სისხლის მიმოქცევის დიდი წრე იწყება მარცხენა პარკუჭიდან, საიდანაც არტერიული სისხლი გადადის უმსხვილეს სისხლძარღვში _ აორტაში. თავის მხრივ აორტა წარმოდგენილია: აორტის ბოლქვით, ასწვრივი აორტით, აორტის რკალითა და დასწვრივი აორტით. დასწვრივი აორტა ტოპოგრაფიული კუთვნილების შესაბამისად იყოფა გულმკერდისა და მუცლის აორტად. აორტა მთავრდება წელის IV მალის დონეზე, სადაც განიცდის ბიფურკაციას (გაორკაპებას), რის შემდეგაც წარმოიქმნება თეძოს არტერიები. ორგანიზმი წარმოდგენილია უამრავი სისხლძარღვისაგან, ამიტომ ჩვენ განვიხილავთ, მხოლოდ იმ სისხლძარღვებს, რომლებსაც პრაქტიკული თვალსაზრისით დიდი მნიშვნელობა აქვს. აორტის ბოლქვიდან გამოდის კორონარული ანუ გვირგვინოვანი არტერიები, რომელთა ფუნქციაა გულის კუნთის კვება. აორტის რკალიდან გამოდის სამი დიდი სისხლძარღვი, ესენია:
<ol>
<li>მხარ-თავის ღერო</li>
<li> მარცხენა საერთო საძელე არტერია</li>
<li> მარცხენა ლავიწქვეშა არტერია</li>
</ol>
მარჯვენა საერთო საძილე და მარჯვენა ლავიწქვეშა არტერია უშუალოდ აორტას არ გამოეყოფა, ისინი მხარ-თავის ღეროს მნიშვნელოვანი ტოტებია. პრაქტიკული თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანია სხივის არტერია ა. რაბიალის, რომელიც ლავიწქვეშა არტერიის ერთ-ერთი ტოტია, მას თან მიჰყვება თანამოსახელე ვენა. ა. ჟუგულარის საუღლე ვენა, ა. ბრახიალის მხრის ვენა .
მას შემდეგ, რაც წელის IV მალის დონეზე მოხდება აორტის გაორკაპება, წარმოიქმნება ორი დიდი არტერია, რომელსაც თეძოს მარჯვენა და მარცხენა არტერიები ეწოდება, მისი შედარებით პატარა ტოტებია თირკმლის მარჯვენა და მარცხენა არტერიები. თეძოს არტერიების უშუალო გაგრძელებაა ბარძაყის მარჯვენა და მარცხენა არტერიები ა. ფემორალის, მას გამოეყოფა პოპლიტეალური ანუ მუხლის უკანა არტერიები, შემდეგ გადადდის წვივის გარეთა და შიგნითა არტერიებში, ხოლო ტერფზე წარმიოქმნება ტერფის არტერიული რკალი. პრაქტიკულად ასევე მნიშვნელოვანია ტერფის ზურგის არტერია ა. პედის დორსალის. ყველა ზემოთ ჩამოთვლილ არტერიას თან მისდევს თანამოსახელე ვენა.
არტერიების საშუალებით, მოხდება სისხლის ცირკულაცია ყველა ქსოვილსა და უჯრედში, რომლის შედეგადაც მიკროცირკულაციური კალაპოტის დონეზე მოხდება ნივთიერებათა და გაზთა ცვლა (ე.წ ქსოვილოვანი სუნთქვა). საბოლოოდ ვენური სისხლი ვენებში შეიკრიბება და ზედა და ქვედა ღრუ ვენების საშუალებით მიემართება გულისკენ, კერძოდ მარჯვენა წინაგულისკენ.
==რესურსები ინტერნეტში==
* [http://www.mkurnali.ge/daavadebebi-mkurnaloba/kardiologia/2285-2010-12-09-12-53-13.html კარდიოლოგია: სისხლძარღვები]
== ლიტერატურა ==
{{ქსე|3|299-301|ნათაძე ლ.}}
| |||