ვიკიპედია

ტიტანი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
ხაზი 2:
{{ქიმიური ელემენტი
|ტიტანი / Titanium (Ti) [[სურათი:Ti-TableImage.png|400პქ|]]<!-- ელემენტის სახელი და სურათი -->
|22<!-- ნომერი -->|[[სურათი:Ti,22.jpg|მინი200px]] წარმოადგენს მოვერცხლისფრო ლითონს<!-- ფიზიკური მდგომარეობა და აღწერილობა -->|47,88<!-- ატომური მასა (მოლური მასა) -->|147<!-- ატომის რადიუსი -->|1): 657,8(6,82) 2): 3): <!-- იონიზაციის ენერგია -->| [Ar] 3d<sup>2</sup> 4s<sup>2</sup><!-- ელექტრონული კონფიგურაცია -->|132<!-- კოვალენტური რადიუსი -->|(+4e)68 (+2e)94<!-- იონის რადიუსი -->|1,54<!-- ელექტროუარყოფითობა -->|−1,63<!-- ელექტროდული პოტენციალი -->|2, 3, 4<!-- ჟანგვის ხარისხი, ვალენტობა -->|4,54<!-- სიმკვრივე -->|25,1<ref name="ქე">{{წიგნი
|ავტორი = რედკოლეგია: ზეფიროვი (მთ. რედ.)
|ნაწილი =
ხაზი 19:
|isbn =5—85270—039—8
|ტირაჟი = 20 000
}}</ref><!-- ხვედრითი თბოტევადობა -->|21,9<!-- თბოგამტარობა -->|1933±20<!-- დნობის ტემპერატურა -->|18,8<!-- დნობის სითბო -->|3560<!-- დუღილის ტემპერატურა -->|422,6<!-- აორთქლების სითბო -->|10,6<!-- მოლური მოცულობა -->|ჰექსაგონალური <br />მჭიდროდ შეფუთული (α-Ti)<!-- მესრის სტრუქტურა -->|<!-- მესრის პერიოდი -->|1,587<!-- შეფარდება -->|380<!-- დებაის ტემპერატურა -->}}▼
}}
'''ტიტანი''' ({{lang-la|Titanium}}; აღინიშნება [[ქიმიური ნიშანი|სიმბოლოთი]] '''Ti''') — [[პერიოდული სისტემი]]ს მეოთხე პერიოდის, მეოთხე ჯგუფის, თანაური ქვეჯგუფის [[ქიმიური ელემენტი]]ა, რომლის [[ატომური ნომერი]]ა 22. [[მარტივი ნივთიერება]] '''ტიტანი''' ([[რეგისტარციის ნომერი CAS|CAS-ნომერია]]: 7440-32-6) — მოვერცხლისფრო-თეთრი ფერის მჩატე [[ლითონი]]. არსებობს ორ კრისტალური მოდიფიკაციით: α-Ti ჰექსაგონალური მჭიდროდ შეფუთული მესერით, β-Ti [[კუბური სინგონია|კუბური მოცულობით-ცენტრიებული შეფუთვით]], პოლიმორფული გარდაქმნის ტემპერატურა α↔β&nbsp;883&nbsp;°C<ref name="ქე"/>. დნობის ტემპერატურა 1660±20&nbsp;°C<ref>{{из|ФЭ|http://www.femto.com.ua/articles/part_2/4101.html|заглавиеtitle=Титанტიტანი}}</ref>.▼
▲</ref><!-- ხვედრითი თბოტევადობა -->|21,9<!-- თბოგამტარობა -->|1933±20<!-- დნობის ტემპერატურა -->|18,8<!-- დნობის სითბო -->|3560<!-- დუღილის ტემპერატურა -->|422,6<!-- აორთქლების სითბო -->|10,6<!-- მოლური მოცულობა -->|ჰექსაგონალური <br />მჭიდროდ შეფუთული (α-Ti)<!-- მესრის სტრუქტურა -->|<!-- მესრის პერიოდი -->|1,587<!-- შეფარდება -->|380<!-- დებაის ტემპერატურა -->}}
 
== ისტორია ==▼
 
{{ელემენტის დაფა
Line 33 ⟶ 34:
[[სურათი:Electron shell 022 Titanium.svg|left|მინი|ტიტანის ატომის სქემა]]
 
▲'''ტიტანი''' ({{lang-la|Titanium}}; აღინიშნება [[ქიმიური ნიშანი|სიმბოლოთი]] '''Ti''') — [[პერიოდული სისტემი]]ს მეოთხე პერიოდის, მეოთხე ჯგუფის, თანაური ქვეჯგუფის [[ქიმიური ელემენტი]]ა, რომლის [[ატომური ნომერი]]ა 22. [[მარტივი ნივთიერება]] '''ტიტანი''' ([[რეგისტარციის ნომერი CAS|CAS-ნომერია]]: 7440-32-6) — მოვერცხლისფრო-თეთრი ფერის მჩატე [[ლითონი]]. არსებობს ორ კრისტალური მოდიფიკაციით: α-Ti ჰექსაგონალური მჭიდროდ შეფუთული მესერით, β-Ti [[კუბური სინგონია|კუბური მოცულობით-ცენტრიებული შეფუთვით]], პოლიმორფული გარდაქმნის ტემპერატურა α↔β&nbsp;883&nbsp;°C<ref name="ქე"/>. დნობის ტემპერატურა 1660±20&nbsp;°C<ref>{{из|ФЭ|http://www.femto.com.ua/articles/part_2/4101.html|заглавие=Титан}}</ref>.
 
▲== ისტორია ==
TiO<sub>2</sub>-ის აღმოჩენა ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლად განახორციელეს ინგლისელმა [[უილიამ გრეგორი|უ.&nbsp;გრეგორიმ]] და გერმანელმა ქიმიკოსმა [[მარტინ ჰენრიხ კლაპროტი|მ.&nbsp;ჰ.&nbsp;კლაპროტმა]]. გრეგორმა, რკინიანი მაგნიტური ქვიშის კვლევისას (კრიდი, კორნოული, გაერთიანებული სამეფო), [[1789]] წელს, გამოყო უცნობი ლითონის ახალი «მიწა» (ჟანგი) რომელსაც უწოდა მენაკენოური. [[1795]] წ. გერმანელმა ქიმიკოსმა კლაპროტმა აღმოაჩინა მინერალ [[რუტილი|რუტილში]] ახალი ელემენტი და მას უწოდა ტიტანი. ორი წლის შემდეგ კლაპროტმა დაადგინა რომ, რუტილი და მენაკენური მიწა — ერთი და იგივე ელემენტის ჟანგებია, რომელსაც კლაპროტის მიერ შერჩეული სახელწოდება «ტიტანი» შერჩა. 10 წლის შემდეგ ტიტანის აღმოჩენა მოხდა მესამეჯერ. ფრანგმა მეცნიერმა [[ლუი ვოკლენი|ლუი ვოკლენმა]] აღმოაჩინა ტიტანი [[ანატაზი|ანატაზში]] და დაამტკიცა, რომ რუტილი და ანატაზი -ტიტანის იდენტური ჟანგებია.
 
Line 41 ⟶ 39:
 
== სახელწოდების წარმოშობა ==
 
ლითონმა თავისი სახელწოდება მიიღო ძველ ბერძნული მითოლოგიის პერსონაჟების [[გეა]]ს შვილების [[ტიტანები]]ს პატივსაცემად. ელემენტს სახელწოდება მისცა [[მარტინ კლაპროტი|მარტინ კლაპროტმა]], თავისი თვალთახედვის მიხედვით ქიმიურ ნომენკლატურაზე, რომელიც ფრანგული სკოლის საწინააღმდეგო იყო, სადაც ცდილობდნენ ელემენტისთვის მიეცათ სახელი თავისი ქიმიური თვისების მიხედვით. რადგანაც გერმანელმა მეცნიერმა თვითონ აღნიშნა რომ ვერ განსაზღვრავდა ახალი ელემენტის თვისებებს მხოლოდ მისი ოქსიდის მიხედვით, მან ამიტომაც მონახა სახელი ძველ მითოლოგიიდან, მის მიერ ადრე აღმოჩენილი [[ურანი (ელემენტტი)|ურანის]] ანალოგიურად.
 
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ტიტანი“-დან