მერკური: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''მერკური''' — [[მზე|მზესთან]]სთან ყველაზე ახლოს მდებარე [[პლანეტა]]. ის ასევე ყველაზე პატარაა და მისი ორბიტა ყველაზე [[ექსცენტრისიტეტი|ექსცენტრიულია]] მთელ რვა პლანეტას შორის. მისი [[ორბიტალური პერიოდი]] 88 დღეს გრძელდება (დედამიწის დღე). როდესაც ორჯერ დაასრულებს ორბიტალურ პერიოდს, მერკური ღერძის გარშემო ორჯერ შემობრუნდება. პლანეტას რომაული ღმერთის - [[მერკური (ღმერთი)|მერკურის]] სახელწოდება აქვს. მერკური ღმერთების შიკრიკი, მედიატორი იყო.

მერკურის ზედაპირი ძალიან კრატერიანია და გარეგნობით [[დედამიწა|დედამიწის]] [[მთვარე|მთვარეს]]ს ძალიან ჰგავს. ეს კი იმაზე მიუთითებს, რომ მერკური მილიარდობით წლების განმავლობაში გეოლოგიურად არააქტიური იყო. რადგანაც მერკურის თითქმის არ აქვს ატმოსფერო, რომ სითბო შეინარჩუნოს, მისი ზედაპირი ექსტრემალურ ტემპერატურულ ცვლილებებს იტანს - ღამით -173.15º °C და დღისით 426.85º °C. მერკურის ღერძი ყველა პლანეტის ღერძზე დახრილია, მაგრამ მისი ორბიტალური [[ექსცენტრისიტეტი]] უდიდესია. პლანეტაზე სეზონის ცვალებადობა უფრო დამოკიდებულია მისი მზიდან დაშორებაზე, ვიდრე პლანეტის ღერძის დახრილობაზე, რომელიც დედამიწაზე და სხვა პლანეტებზე სეზონის ცვალებადობის ძირითადი გამომწვევი მიზეზია. როდესაც მერკური [[პერიჰელიუმი|პერიჰელიუმში]] იმყოფება, ის მზისგან 2-ჯერ მეტ სითბოს იღებს, ვიდრე [[აფელიუმი|აფელიუმში]] ყოფნისას. რადგანაც პლანეტის სეზონები დამოკიდებულია ორბიტალურ ექსცენტისიტეტზე და არა ღერძული დახრილობაზე, სეზონები ერთმანეთისგან არ განსხვავდებიან არც ერთ ნახევარსფეროზე, ანუ პლანეტის ყველა წერტილში ერთი სეზონია.

მერკური და [[ვენერა (პლანეტა)|ვენერა]] დედამიწის ცაზე შესაძლებელია გამოჩნდნენ, როგორც დილის, ასევ საღამოს ვარსკვლავი (რადგან ისინი უფრო ახლოს არიან [[მზე|მზესთან]]სთან, ვიდრე [[დედამიწა]]), თუმცა, ცაზე მერკურის მზესთან მიახლოება მის დანახვას უფრო რთულს ხდის, ვიდრე ვენერასია.

== შინაგანი სტრუქტურა ==

[[imageფაილი:4 Terrestrial Planets Size Comp True Color.png|thumb|250px|left|კლდოვანი პლანეტები: მერკური, [[ვენერა (პლანეტა)|ვენერა]], [[დედამიწა]] და [[მარსი (პლანეტა)|მარსი]] (მასშტაბები ემთხვევა).]]

[[image:Mercury Internal Structure.svg|thumb|250px|left|მერკურის შინაგანი სტრუქტურა:<br />

1. ქერქი: 100–300 კმ. სისქის<br />

2. [[მანტია]]: 600 კმ. სისქის<br />

3. ბირთვი: 1,800 კმ. [[რადიუსი|რადიუსის]]ს]]

მერკური 4 [[კლდოვანი პლანეტები|კლდოვანი პლანეტიდან]] ერთ-ერთია [[მზის სისტემა|მზის სისტემაში]]ში. ის დედამიწის მსგავსად კლდოვანი სხეულია. მერკური ყველაზე პატარა [[პლანეტა|პლანეტაა]]ა [[მზის სისტემა|მზის სისტემაში]]ში, რომლის ეკვატორული რადიუსი 2,439.7 კილომეტრს შეადგენს. მერკური უფრო პატარაა (თუმცა, უფრო მასიური), ვიდრე მზის სისტემაში არსებული უდიდესი ბუნებრივი თანამგზავრები - [[განიმედი]] და [[ტიტანი (ბუნებრივი თანამგზავრი)|ტიტანი]]. მერკურის შედგენილობაში დაახლოებით 70% მეტალური და 30% სილიკატური მატერია შედის. პლანეტა [[სიმკვრივე|სიმკვრივით]] მეორე ადგილზეა [[მზის სისტემა|მზის სისტემაში]]ში - 5.427 გრ/სმ³. ეს ოდნავ მცირეა დედამიწის სიმკვირვეზე - 5.515 გრ/სმ³.

მერკურის ბირთვი უფრო მეტ [[რკინა|რკინას]]ს შეიცავს, ვიდრე სხვა ნებისმიერი პლანეტა [[მზის სისტემა|მზის სისტემაში]]ში. ყველაზე ფართოდ გავრცელებული და მიღებული თეორია არის, რომ მერკურის თავდაპირველად ჰქონდა მეტალ-სილიკატური თანაფარდობა, რომელიც [[ხონდრიტები|ხონდრიტ]] მეტეორიტებშია გავრცელებული. [[მზის სისტემა|მზის სისტემის]] ადრეულ ისტორიაში, მერკურის შესაძლებელია [[პლანეტოიდი]] დაეჯახა, რომლის [[მასა]] მერკურის მასის 1/6 იყო და რამდენიმე ასეული კილომეტრი ზომისა. თეორიის მიხედვით, შეჯახებამ პლანეტის თავდაპირველი ქერქი და [[მანტია]] მოაშორა მას და დატოვა ბირთვი, როგორც შედარებით დიდი კომპონენტი. მსაგვსი პროცესის დახმარებით, რომელსაც „[[გიგანტური შეჯახების ჰიპოთეზა]]“ ეწოდება, დედამიწის მთვარის ფორმირებას ხსნიან მეცნიერები.

ალტერნატიულად, მერკური შესაძლებელია წარმოიქმნა [[მზიური ნისლეული|მზიური ნისლეულისგან]]სგან, სანამ მზის ენერგიის გამოსხივება დარეგულირდებოდა. პლანეტას, თავდაპირველად, დღევანდელი მასაზე ორჯერ მეტი ჰქონდა, მაგრამ როდესაც პროტომზე შეიკუმშა, ტემპერატურები მერკურის მახლობლად შესაძლებელია 2226.8º&nbsp;°C (2500 K)-დან 3226.8º&nbsp;°C (3500 K)-მდე ყოფილიყო, და კიდევ უფრო მაღალი - 9726.9º&nbsp;°C (10 000 K). ამ ტემპერატურაზე, მერკურის ზედაპირიდან ქვები აორთქლდა, რის შედეგადაც წარმოიქმნა "ქვის ორთქლი," რომელიც შემდეგ [[მზიური ქარი|მზიურმა ქარებმა]] გააქრეს.

== ზედაპირის გეოლოგია ==

მერკურის ზედაპირი ძალიან წააგავს დედამიწის [[მთვარე|მთვარეს]]ს გარეგნობით. პლანეტის ზედაპირზე ფაშატის მსგავსი დაბლობები და ძალიან ბევრი [[კრატერი]] შეინიშნება, რაც იმის მანიშნებელია, რომ მერკური მილიარდობით წლების მანძილზე გეოლოგიურად პასიური პლანეტა იყო. აქამდე მერკური კლდოვან პლანეტებს შორის ყველაზე ნაკლებად იყო გამოკვლეული, რადგანაც მას მხოლოდ ერთი ზონდი ეწვია (ორბიტაზე) - „მარინერი“. ეს მოხდა 1975 წელს. ასევე მერკურის მიწიდანაც აკვირდებოდნენ. მაგრამ [[მესენჯერი (ხომალდი)|მესენჯერიდან]] მიღებული მონაცემების შემდეგ, მერკურის შესახებ ბევრი რამ გაირკვა. მაგალითად, მეცნიერებმა აღმოაჩინეს უჩვეულო კრატერი მასხივებელი ღრმულით, რომელსაც მკვლევრები „ობობას“ უწოდებენ. მას შემდეგ Apollodorus დაერქვა.