გერმანული ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ბოტი: რჩეული სტატიის ბმული გვერდისათვის an:Idioma alemán; cosmetic changes
ხაზი 3:
| თვითდასახელება = Deutsche Sprache
| რაოდენობა = მშობლიური ენა: დაახ. 105 მლნ. <br /> მეორე ენა: დაახ. 80 მლნ.
| ქვეყნები = {{თარგი:DEU}}<br />
{{თარგი:AUT}}<br />
{{თარგი:CHE}}<br />
{{თარგი:KAZ}}<br />
{{თარგი:POL}}<br />
{{თარგი:ITA}}<br />
{{თარგი:PRY}}<br />
{{თარგი:LUX}}<br />
{{თარგი:ROM}}<br />
{{თარგი:CZE}}<br />
{{თარგი:HUN}}<br />
{{თარგი:FRA}}<br />
{{თარგი:UKR}}<br />
{{თარგი:LIE}}<br />
{{თარგი:DEN}}<br />
{{თარგი:BEL}}<br />
{{თარგი:NAM}}<br />
{{თარგი:SVK}}<br />
{{თარგი:SLO}}<br />
| კლასიფიკაცია =[[ინდო-ევროპული ენები]]
:[[გერმანული ენები]]
ხაზი 27:
:::გერმანული ენა
| დამწერლობა = [[ლათინური დამწერლობა]]
| სტატუსი = {{თარგი:GER}}<ref name="britannica">{{Cite encyclopedia|url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/230814/German-language|encyclopedia = Encyclopædia Britannica|publisher = Encyclopædia Britannica Online|accessdate = 2013-11-25|language = en|title = German language}}</ref><br />{{თარგი:AUT}}<ref name="britannica" /><br />{{თარგი:LIE}}<ref name="bbcliechtenstein">{{Cite web|url = http://www.bbc.co.uk/languages/european_languages/countries/liechtenstein.shtml|title = BBC - ენები - ენები|language = en|accessdate = 2013-11-25|publisher = BBC}}</ref><br />{{თარგი:CHE}}<ref name="britannica" /><br />{{თარგი:LUX}}<ref name="bbcluxembourg">{{Cite web|url = http://www.bbc.co.uk/languages/european_languages/countries/luxembourg.shtml|title = BBC - ენები - ენები|language = en|accessdate = 2013-11-25|publisher = BBC}}</ref><br />{{თარგი:BEL}}<ref name="bbcbelgium">{{Cite web|url = http://www.bbc.co.uk/languages/european_languages/countries/belgium.shtml|title = BBC - ენები - ენები|language = en|accessdate = 2013-11-25|publisher = BBC}}</ref><br /><br />{{თარგი:EUR}}<ref name="eceuropa">{{cite web|url=http://ec.europa.eu/languages/languages-of-europe/eu-languages_en.htm|title=ევროკავშირის ოფიციალური ენები|lang=en|accessdate=2013|publisher=ევროპის კომისია}}</ref>
| კოდები = [[ISO 639-1]]:
:de
ხაზი 36:
}}
{{ვიკიწიგნები}}
'''გერმანული ენა '''({{Lang|de|Deutsch}} {{IPA-de|ˈdɔʏtʃ|}}) — [[გერმანია|გერმანიის]], [[ავსტრია|ავსტრიის]] და [[ლიხტენშტაინი|ლიხტენშტაინის]] ოფიციალური და [[შვეიცარია|შვეიცარიის]], [[ლუქსემბურგი|ლუქსემბურგის]]დასდა [[ბელგია|ბელგიის]] ერთ-ერთი [[ოფიციალური ენა]]. გერმანული [[ინგლისური ენა|ინგლისურთან]], [[ნიდერლანდური ენა|ნიდერლანდურთან]] და [[ფრიზიული ენები|ფრიზიულთან]] ერთად [[ინდოევროპული ენები|ინდოევროპული ოჯახის]] დასავლეთ-გერმანული ენების ჯგუფს მიეკუთვნება.<ref name="britannica" />
 
== სტატუსი ==
ხაზი 83:
=== განვითარება ===
 
გერმანული [[ენა|ენის]] ისტორია იწყება [[VIII საუკუნე|VIII]]—[[IX საუკუნე|IX სს]]-ში ძველი ზემოგერმანული ({{Lang|de|Althochdeutsch}}) დიალექტების საფუძველზე. [[XIII საუკუნე|XIII]]—[[XV საუკუნე|XV სს]]-ში განაგრძობს განვითარებას საშუალო ზემოგერმანულის ({{Lang|de|Mittelhochdeutsch}}) სახელწოდებით, [[XV საუკუნე|XV ს]]-დან კი სრულიად ახალი სალიტურატურო გერმანული ({{Lang|de|Neuhochdeutsch}}) ენა იწყებს ჩამოყალიბებას.<ref>{{lang|de|hoch}} გერმანულად „მაღალს“, „ზემოს“ ნიშნავს. ამ შემთხვევაში აღნიშნული ტერმინი ქვეყნის ჩრდილოეთში არსებულ არაერთგვაროვან ენობრივ სურათზე მიანიშნებს.</ref> უძველესი წერილობითი ძეგლებია: სანტ-გალენის [[ლათინური ენა|ლათინურ]]-გერმანული გლოსარიუმი ([[VIII საუკუნე|VIII ს.]]), შესრულებული ალემანურ დიალექტზე, ისიდორეს ტრაქტატის თარგმანი რაინის ფრანკულ დიალექტზე ([[IX საუკუნე|IX ს]]-ის დასაწყისი).
 
გერმანიის ტერიტორიაზე [[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნებში]] მრავლად იყო პატარ-პატარა ტერიტორიული წარმონაქმნები, რამაც განაპირობა საკმაოდ განსხვავებული დიალექტების წარმოქმნა. დიალექტთა მრავალფეროვნება ხელს უშლიდა საერთო გერმანული ენისა და კულტურის განვითარებას. ამის გამო, მე-13 საუკუნის დასაწყისში, [[გერმანელები|გერმანელმა]] პოეტებმა და მწერლებმა თავის შემოქმედებაში [[დიალექტი|დიალექტური]] სიტყვების ხმარება აიკრძალეს. სწორედ ეს დრო ითვლება საერთო გერმანული სამწერლობო, ლიტერატურული ენის შექმნის პირველ მცდელობად.
ხაზი 126:
ასო-ბგერა C დამოუკიდებლად არაგერმანულ, ნასესხებ სიტყვებში, ან უცხოურ საკუთარ სახელებში გვხვდება. გერმანულში მას გამოიყენებენ ასოთა შემდეგ შეთანხმებებში: Ch, ch; Sch, sch; Tsch, tsch; –, ck. ამ უკანასკნელს დიდი ვარიანტი არ გააჩნია.
 
== ფონოლოგია ==
გერმანულ ენას მრავალი დიალექტი აქვს, თუმცა სტანდარტული გერმანულის (ზემოგერმანულის) ფონოლოგია განსხვავებულ დიალექტებზე ერთმანეთთან საკმაოდ ახლოსაა.
 
ხაზი 133:
ასო-ბგერა [[R]]-ს რეგიონული ვარიაცია ახასისათებს და შეიძლება გამოითქვას როგორც „რ“, ისე „ღ“.
 
=== დიფტონგები და ასოთა კომბინაციები ===
დიფტონგების არტიკულაციისთვის დამახასიათებელი ორი ბგერის ერთგვარი მოსხლეტით წარმოთქმა.
* eu — ოი {{IPA-de|ɔʏ|}} (n'''eu''' (ნოი) — ახალი)
* äu — ოი {{IPA-de|ɔʏ|}} (tr'''äu'''men (თროიმენ) — ოცნება)
* ie — იი {{IPA-de|iː|}} (w'''ie''' (ვი:) — როგორ)
* ei — აი {{IPA-de|aɪ|}} ('''ei'''ns (აინს) — ერთი)
* h (თუ ხმოვნის შემდეგ დგას) — აგრძელებს ხმოვანს (g'''eh'''en (გე:ენ {{IPA-de|ˈɡɛːən|}}— წასვლა)
* s (ხმოვნის წინ) — ზ {{IPA-de|z|}} ('''s'''ein (ზაინ)— ყოფნა)
* s (თანხმოვნის წინ ან სიტყვის ბოლოში) — ს {{IPA-de|s|}} (ein'''s''' (აინს) — ერთი)
* st (ფუძის დასაწყისში) — შტ {{IPA-de|ʃt|}} ('''St'''raße (შტრასე)— ქუჩა, მაგრამ Fro'''st '''(ფროსტ) — ყინვა)
ხაზი 192:
[[კატეგორია:ლიხტენშტაინის ენები]]
[[კატეგორია:შვეიცარიის ენები]]
 
{{Link FA|an}}
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/გერმანული_ენა“-დან