იაფა: განსხვავება გადახედვებს შორის

იაფა ერთ-ერთი უძველესი საპორტო ქალაქია. ქალაქის სახელი ზოგი ვერსიით უკავშირდება [[იაფეტი|იაფეტს]] — [[ნოე]]ს ერთ-ერთ ვაჟს. ქალაქი აშენებულია ზღვისპირა გორაკზე, რის გამოც იგი სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი იყო. პორტი უკვე გამოიყენებოდა [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს ხანიდან]]. პირველი ცნობები იაფოს შესახებ ძველი ეგვიპტური წერილიდან გვაქვს, ქალაქი [[ძვ. წ. 1470]] წელს [[ფარაონი|ფარაონ]] [[ტუტმოს III]]-მ. ეგვიპტური წყაროების თანახმად, იაფოსიაფას ისინი მართავდნენ [[ძვ. წ. 800]] წლამდე.

იაფოიაფა [[ბიბლია]]შიცაა არაერთხელ ნახსენები. კერძოდ [[იესო ნავინელი]]ს წიგნში, როგორც [[დანი]]ს კლანის ტერიტორიული საზღვარი. [[მეფე დავითი|მეფე დავითმა]] დაიპყრო იაფო და იგი ისრაელის სამეფოს მთავარი პორტი გახდა. ისრაელის სამეფოს დამხობის შემდეგაც იაფო ცოტახანს ებრაული იყო, ხოლო [[ძვ. წ. 701]] წელს იგი ასირიელებმა აიღეს.

შემდეგ იაფოიაფა [[სელევკიდები]]ს პორტი იყო, სანამ იგი [[მაკავეელები|მაკავეელებმა]] აჯანყებისას არ დაიბრუნეს. თუმცა მალე მთელი ქვეყანა [[რომის იმპერია|რომაელთა]] მიერ იყო ოკუპირებული. [[იუდეის ომი]]ს შედეგად კი იაფო [[ცესტიუს გალუსი|ცესტიუს გალუსმა]] აიღო და გადაწვა. [[იოსებ ფლავიუსი]]ს თანახმად ქალაქის 8 000 მცხოვრები გაჟლეტილ იქნა. იმპერატორ [[ვესპასიანე]]მ ქალაქის ადგილზე ციხესიმაგრე ააშენა და გარნიზონი განალაგა.

იაფოიაფა [[ახალი აღქმა|ახალ აღქმაშიცაა]] მოხსენებული, სწორედ აქ აღადგინა მკდრეთით [[წმ. პეტრე]]მ ქვრივი.

[[636]] წელს იაფოიაფა [[არაბები|არაბებმა]] დაიპყრეს. იგი როგორც საპორტო ქალაქი გამოიყენებოდა. [[ჯვაროსნული ომები]]ს დროს იაფო ჯვაროსნება დაიპყრეს და [[იერუსალიმის სამეფო]]ს დაუმორჩილეს. [[1187]] წელს ქალაქი [[სალადინი|სალადინმა]] აიღო, ხოლო [[10 სექტემბერი|10 სექტემბერს]] მას [[რიჩარდ ლომგული|რიჩარდ ლომგულმა]] შემოარტყა ალყა და განდევნა სალადინი. [[1268]] წელს იაფოიაფა ეგვიპტელმა მამლუქებმა დაიპყრეს. [[XIV საუკუნე]]ში კი ქალაქი დაინგრა ჯვაროსნული ომების გამო. მისი აღდგენა მხოლოდ 2 საუკუნის შემდეგ მოხდა [[ოტომანთა იმპერია|ოტომანთა იმპერიის]] რეგიონში გაბატონების პერიოდში.

[[1799]] წლის [[7 მარტი|7 მარტს]] იაფოიაფა [[ნაპოლეონი]]ს ჯარებმა აიღეს. საპორტო ქალაქში აქტიურად ვითარდებოდა ვაჭრობა ახლო აღმოსავლეთსა და ხმელთაშუა ზღვისპირა ევროპულ ქვეყნებს შორის. ქალაქი სწრაფად იზრდებოდა და ვითარდებოდა. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] დასაწყისში იაფოში აქტიურად დაიწყეს დასახლება ებრაელმა მიგრანტებმა, მაგრამ ადგილობრივ მოსახლეობასთან კონფლიქტების გამო მათ [[1909]] წელს მოუწიათ ქალაქის დატოვება და ჩრდილოეთით საკუთარი უბნის თელ-ავივის დაარსება.

[[1917]] წელს [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომში]] დამარცხების გამო ოტომანთა იმპერია დაიშალა და [[პალესტინა]] ბრიტანულ მანდატში მოხვდა. ამ პრეიოდში ებრაელი რეპატრიანტების ნაკადი პალესტინაში საგრძნობლად გაიზარდა, რასაც [[1920]] - [[1921]] წლებში ებრაელებსა და არაბებს შორის შეტაკებები მოყვა. [[1922]] წლის ბოლოსთვის იაფოში 32 000 მოსახლე იყო, როცა თელ-ავივში მხოლოდ 15 000 იყო. ხოლო [[1927]] თელ-ავივი მოსახლეობით უკვე აღემატებოდა იაფოსიაფას. [[1936]] - [[1939]] წლის არაბულმა აჯანყებამ დიდი ეკონომიკური ზიანი მიაყენა იაფოს. ბრიტანელები იძულებულნი გადნმენ მთავარ სავაჭრო პორტად თელ-ავივის ახალი პორტი გამოეყენებინათ.