ტაინოს ხალხი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 2:
[[ფაილი:Taino keramika.jpg|250px|მინიატიურა|ტაინოს კერამიკა]]
[[ფაილი:Parco Cerimoniale Indigeno di Caguana.jpg|250px|მინიატიურა|ტაინოების ბურთით სათამაშო მოედანი]]
'''ტაინო''' — [[ბაჰამის კუნძულები]]ს, [[დიდი ანტილის კუნძულები|დიდი ანტილებისა]] და ჩრდილოეთ [[მცირე ანტილის კუნძულები|მცირე ანტილების]] ადგილობრივი მენაოსნე ხალხი. ისინი [[სამხრეთ ამერიკა|სამხრეთ ამერიკელი]] [[არავაკები]]ს ერთ-ერთი ხალხი იყო, [[ტაინოს ენა]] კი სამხრეთ ამერიკის ჩრდილოეთ ნაწილის [[არავაკული ენები|არავაკულ ენათა]] ოჯახს ეკუთვნოდა.<ref>[http://www.topuertorico.org/reference/taino.shtml Taino Indian Culture]</ref>
როდესაც [[1492]] წელს [[ქრისტეფორე კოლუმბი]] [[ამერიკა]]ს მიადგა, კუნძულ [[ისპანიოლა]]ზე ტაინოს ხუთი სამფლობელო და ტერიტორია იყო, რომელთაგან თითოეულს მეთაურობდა კასიკი, რომლებსაც ხარკს უხდიდნენ. სამფლობელოებად იყო დაყოფილი [[პუერტო-რიკო]]ც. ესპანელთა მიერ დაპყრობის პერიოდში, ტაინოს უსმხვილეს დასახლებულ ცენტრში 3 000-მდე ადამიანი სახლობდა.
ისტორიულად, ტაინოები მეზობელი [[კარიბის ხალხი|კარიბის ტომების]] მტრები იყვნენ. კარიბები თავის მხრივ ასევე სამხრეთ ამერიკული წარმოშობისანი იყვნენ და ძირითადად [[მცირე ანტილის კუნძულები|მცირე ანტილის კუნძულებზე]] სახლობდნენ.<ref>Saunders, Nicholas J. [http://books.google.com/books?id=XNbqUR_IoOMC&lpg=PP1&dq=The%20peoples%20of%20the%20Caribbean%3A%20an%20encyclopedia%20of%20archeology%20and%20traditional&client=firefox-a&pg=PP1#v=onepage&q=&f=false ''The Peoples of the Caribbean: An Encyclopedia of Archaeology and Traditional Culture''.] ABC-CLIO, 2005: xi, xv. ISBN 978-1-57607-701-6</ref> ამ ორ ჯგუფს შორის ურთიერთობები დიდი შესწავლის საგანია. [[XV საუკუნე]]ში, ტაინოს ტომები გადაადგილებას იწყებენ [[კარიბები|კარიბების აუზის]] ჩრდილო-აღმოსავლეთით, რადგან მათ თავს ესხმოდნენ კარიბები. ამ უკანასკნელთ ქალები ტყვედ მიჰყავდათ, რის შედეგადაც ბევრმა კარიბმა ქალმა ტაინოზე საუბარი ისწავლა.<ref>[http://www.millersville.edu/~columbus/data/ant/ROYAL-01.ANT 1492 and Multiculturalism]. {{wayback|http://www.millersville.edu/~columbus/data/ant/ROYAL-01.ANT}}{{Dead link|date=May 2011}}</ref>
1492 წელს [[ბაჰამის კუნძულები|ბაჰამის კუნძულებზე]], [[კუბა]]ზე, [[ისპანიოლა]]სა და მოგვიანებით [[პუერტო-რიკო]]ზე მოსულ ესპანელებს პირველ ექსპედიციაში ქალები არ ჰყავდათ. არაკანონიერ ცოლებად მათ ტაინოს ქალები აიყვანეს, რომლებთანაც შეეძინათ [[მეტისები|მეტისი]] ბავშვები.<ref>{{cite web|last=Guitat|first=Lynne|title=Criollos: The Birth of a Dynamic New Indo-Afro-European People and Culture on Hispaniola.|url=http://www.kacike.org/LynneGuitar.html|work=KACIKE: Journal of Caribbean Amerindian History and Anthropology|accessdate=27 May 2011 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20081202053219/http://www.kacike.org/LynneGuitar.html |archivedate=2 December 2008}}</ref> ესპანელთა მხრიდან ასევე ხშირი იყო ტაინოს ქალებზე ძალადობა. მეცნიერთა აზრით, [[კუბა]]ში მნიშვნელოვანი რასობრივი და კულტურული შერევა მოხდა.
ესპანელი კოლონისტების მიერ გაშენებული დასახლებების, დამონების, სოციალური განხეთიქლებისა და დაავადებების შედეგად, ტაინოს ხალხი ამოწყდა. [[1518]] დეკემბერში ან 1519 წლის იანვარში [[ისპანიოლა]]ზე პირველად იფეთქა [[ყვავილი (ეპიდემია)|ყვავილის ეპიდემიამ]].<ref>Alfred W. Crosby, ''The Columbian Exchange'' Westport, 1972, p. 47.</ref> 1518 წელს ეპიდემიამ გადარჩენილ ადგილობრივთა 90% იმსხვერპლა. ახალი დაავადების მიმართ მათ იმუნიტეტი არ გააჩნდათ. 1548 წლისთვის, ტაინოს ხალხიდან 500 ადამიანზე ნაკლებიღა დარჩა.
==ლიტერატურა==
*{{cite book
|last=Abbot
|first=Elizabeth
|title=Sugar: A Bitterweet History
|url=http://books.google.com/books?id=aaxc1WdKmwEC
|accessdate=5 March 2013
|date=1 April 2010
|publisher=Penguin
|isbn=978-1-59020-772-7
|ref=harv}}
*{{cite book
|last1=Accilien
|first1=Cécile
|last2= Adams
|first2=Jessica
|last3= Méléance
|first3=Elmide
|coauthors=Ulrick Jean-Pierre
|title=Revolutionary Freedoms: A History of Survival, Strength and Imagination in Haiti
|url=http://books.google.com/books?id=O-p7qRKl_G0C&pg=PA1
|accessdate=21 February 2013
|year=2006
|publisher=Educa Vision Inc.
|isbn=978-1-58432-293-1
|ref= {{sfnref|Accilien et al.|2003}} }}
<!-- L -->
* {{cite book
|last= Léger
|first=Jacques Nicolas
|title=Haiti, Her History and Her Detractors
|url=http://books.google.com/books?id=cRVnAAAAMAAJ
|accessdate=21 February 2013
|year=1907
|publisher=Neale Publishing Company
|ref=harv}} [[s:Haiti: Her History and Her Detractors|wikisource]]
*{{cite book |author=Irving Rouse |title=The Tainos: Rise and Decline of the people who greeted Columbus |year=1992 |publisher=Yale University Press |location= |isbn=0-300-05696-6}}
*{{cite journal |quotes= |author=Ricardo Alegría |year=1951 |month=April |title=The Ball Game Played by the Aborigines of the Antilles |journal=American Antiquity |volume=16 |issue=4 |pages=348–352 |id= |url= |accessdate= |doi=10.2307/276984 }}
==რესურსები ინტერნეტში==
{{Commons category|Taíno}}
*[http://pem.org/island/ ''Island Thresholds''], Peabody Essex Museum's interactive feature, showcases the work of Caribbean artists and their exploration of culture and identity.
*[http://www.taino-tribe.org/terms1.htm ''Taino Diccionary''], A dictionary of words of the indigenous peoples of caribbean from the encyclopedia "Clásicos de Puerto Rico, second edition, publisher, Ediciones Latinoamericanas. S.A., 1972" compiled by Puerto Rican historian Dr. Cayetano Coll y Toste of the "Real Academia de la Historia". Provided by the Jatibonicu Taino Tribal Nation of Boriken (Puerto Rico).
*[http://www.smithsonianmag.com/people-places/What-Became-of-the-Taino.html 2011 ''Smithsonian'' article on Taino culture remnant in the Dominican Republic]
==სქოლიო==
{{სქოლიო}}
| |||