აფხაზები: განსხვავება გადახედვებს შორის

[[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] დასაწყისიდანვედასაწყისიდან იწყება საქართველოს ტერიტორიის ანექსია რუსეთის მიერ. [[1801]] წელს [[ქართლ-კახეთის სამეფო]]ს გაუქმებიდან 9 წელიწადში, [[1810]] წელს რუსეთის ჯარები შეიჭრნენ აფხაზეთში და [[ქალაქი]] [[სოხუმი]] აიღეს, თუმცა [[აფხაზეთი]]ს სხვა ტერიტორიებს ისინი დიდხანს ვერ აკონტროლებდნენ. თავდაპირველად შარვაშიძეთა ხელისუფლება აფხაზეთში შენარჩუნდა შეზღუდული ავტონომიის სახით. [[აფხაზეთის სამთავრო]]ს საბოლოო გაუქმება პეტერბურგში მხოლოდ [[1864]] წელს გამოცხადდა, როდესაც აფხაზეთის უკანასკნელი მთავარი [[მიხეილ შარვაშიძე]] დააპატიმრეს და [[რუსეთი|რუსეთში]] გადაასახლეს<ref name="PDF1"/>.

[[XIX საუკუნე]]ში [[საქართველო]]ში მოსახლეობის აღწერა აფხაზეთთანაფხაზეთის ერთადჩათვლით სამჯერ ჩატარდა; [[1800]] წლის მონაცემებით საქართველოში 52 ათასი აფხაზი ცხოვრობდა; [[1832]] წელს — 56,6 ათასი, ხოლო [[1865]] წელს — 60 ათასი. [[1886]] წელს აღწერა ცალკე [[სოხუმის ოლქი|სოხუმის ოლქში]] (ისტორიულად აფხაზეთის ტერიტორიას მოიცავდა) ჩატარდა, რის მიხედვითაც აფხაზეთში სულ 68,773 კაცი ცხოვრობდა, მათ შორის 34,806 [[ქართველები|ქართველი]] და 28,320 აფხაზი<ref name="Genealogia">[http://geogen.ge/index.php?id_menu_up=4&lang=&id_menu=23&abc=0 ქართული გენეალოგია, აფხაზები]</ref>.

რუსული მმართველობის დამყარებას [[აფხაზეთი|აფხაზეთში]] თან მოჰყვა აფხაზი ხალხის წინააღმდეგობაც. ფართომასშტაბიანი შეიარაღებული აჯანყებები მოეწყო [[1821]]-[[1827]], [[1840]]-[[1842]], [[1866]] და [[1877]] წლებში. ყველა აჯანყება ჩახშობილ იქნა რუსული მმართველობის მიერ. აჯანყებების დამარცხებას თან სდევდა აფხაზთა იძულებითი გადასახლება [[ოსმალეთის იმპერია]]ში. [[1864]] წლის ([[კავკასია|კავკასიის]] საბოლოოდ დამორჩილების) შემდგშემდეგ [[რუსეთი]] უკვე პირდაპირ იწყებს მთიელ კავკასიელთა განდევნას სამშობლოდან. ამ პერიოდში [[ოსმალეთი|ოსმალეთში]] გადასახლდა 700 ათასამდე [[ჩერქეზები|ჩერქეზი]], უბიხი, აფხაზი, ჩეჩენი, დაღესტნელი. განდევნილ მთიელ კავკასიელებს „[[მუჰაჯირები|მუჰაჯირებს]]“ უწოდებდნენ, რაც [[არაბული ენა|არაბულ ენაზე]] გადასახლებულს ნიშნავს<ref name="PDF1"/>. [[1864]] წელს გადასახლებულ აფხაზ მუჰაჯირთა რაოდენობა 20 000-ზე მეტია; დაახლოებით ამდენივე აფხაზი გადასახლდა [[ოსმალეთი|ოსმალეთში]] [[1866]] წლის აჯანყების ჩახშობის შემდეგ; [[1877]] წლის უკანასკნელი აჯანყების დამარცხების შემდეგ კი აფხაზეთიდან 30-40 ათასი მუჰაჯირი წავიდა სამშობლოდან. საერთოჯამშისაერთო ჯამში, აფხაზ და აბაზ მუჰაჯირთა საერთო რაოდენობა 135 000 ადამიანს შეადგენდა<ref>{{ru}} Г. А. Дзидзария, Махаджирство и проблемы истории Абхазии XIX столетия, Сухуми, 1982, გვ. 373</ref>.

[[აფხაზეთი]]ს დაცარიელებულ ადგილებზე [[რუსეთი]]ს ხელისუფლება ასახლებდა [[სომხები|სომხებს]], [[რუსები|რუსებს]], [[ბერძნები|ბერძნებს]]. მიუხედავად ამისა, [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] ბოლოსთვის აფხაზეთში ყველაზე მრავალრიცხოვან ეთნიკურ ჯგუფს [[ქართველები]] შეადგენდნენ. ამის მიზეზად [[გიორგი ანჩაბაძე]] მიიჩნევს იმას, რომ [[რუსეთის იმპერია|რუსული]] ხელისუფლების წინააღმდეგობის მიუხედავად [[ქართველები]] მაინც სახლდებოდნენ [[აფხაზეთი]]ს ტერიტორიაზე. მისი თქმით, ეს პროცესი განსაკუთრებით ძლიერდება [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] ბოლოდან, როდესაც მეზობელ აფხაზეთში გადასახლებას იწყებენ ძირითადად [[სამეგრელო|მეგრელები]]. [[გიორგი ანჩაბაძე]] არ უარყოფს, რომ [[ქართველები|ქართველთა]] გარკვეული ნაწილი [[აფხაზეთი|აფხაზეთში]] ძველი დროიდან მოსახლეობდა<ref name="PDF1"/>. ამის საპირისპიროდ, მარიკა ლორთქიფანიძე თვლის, რომ [[აფხაზეთი]]ს ტერიტორიაზე [[ქართველები|ქართველთა]] მრავალრიცხოვნება ბუნებრივია და ეს უძველესი დროიდანვე ასე იყო, რადგან [[აფხაზეთი]] ყოველთვის რომელიმე ქართული სახელმწიფოს შემადგენელი ნაწილი იყო, ან თავად წარმოადგენდა ქართულ [[სახელმწიფო]]ს. მარიკა ლორთქიფანიძე იქვე აღნიშნავს, რომ ეს არ ნიშნავს აბაზგ-აფშილთა არაქართული წარმომავლობის უარყოფას — საქმე იმაშიაისაა, რომ ჩრდილოკავკასიური ეთნოსები ([[აბაზგები]], [[აფშილები]], შემდგომში [[აფსუები]]) [[აფხაზეთი|აფხაზეთში]] ყოველთვის უმცირესობას შეადგენდნენ<ref name="PDF2"/>.