გელათის მონასტერი: განსხვავება გადახედვებს შორის

 

== არქიტექტურა ==

ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ცენტრალურ-გუმბათოვან მთავარ ტაძარს ორ ბოძსა და საკურთხეველის კედლებზე დაყრდნობილი [[გუმბათი]] აქვს, აღმოსავლეთ მხარეს კი - სამი წახნაგოვანი შვერილი [[აფსიდი]]. ეკლესიისათვის სხვადასხვა დროს მიუშენებიათ: დასავლეთ მხარეს - [[სტოა]], სამხრეთიდან და ჩრდილოეთიდან კი ეკვდერები. ტაძრის ფართობი მინაშენების ჩათვლით დაახლოებით 35 მ x 36 მ სიმაღლე 34 მ-მდე. გარედან ტაძარი მოპირკეთებულია ეკლარის თლილი ქვით, ფასადები დამუშავებულია რთული რიტმის დეკორატიული თაღედებით და თითქმის სრულიად მოკლებულია ჩუქურთმებს. ფართო და უხვად განათებული შიგა სივრცე საზეიმო შთაბეჭდილებას ტოვებს. კედელ-კამარები ერთიანად დაფარულია სხვადასხვა დროის მხატვრობით.

 

 

== კომპლექსი ==

გელათის მონასტრის გალავნის სამხრეთით, მთავარ შესასვლელში, [[დავით აღმაშენებელი|დავით აღმაშენებლის]] საფლავია. გელათის მონასტერი სამეფო სახლის საკუთრება და საძვალე იყო, ტერიტორიულად ახლოს მდებარეობდა სამეფოს პოლიტიკურ ცენტრთან - ქუთაისთან, აქ არის დასაფლავებული სრულიად საქართველოს თითქმის ყველა მეფე: [[დავით IV|დავით IV აღმაშენებელი]], [[დემეტრე I]], [[გიორგი III, საქართველოს მეფე|გიორგი III]], [[თამარი]] (თამარის ისტორიკოსების ცნობით) და სხვა. იმერეთის მეფეები: [[ბაგრატ III, ალექსანდრე II-ის ძე|ბაგრატ III]], [[გიორგი II, იმერეთის მეფე|გიორგი II]], [[გიორგი III, კონსტანტინე მეფის ძე|გიორგი III]], [[გიორგი VI, იმერეთის მეფე|გიორგი VI]], [[ალექსანდრე V]], [[სოლომონ I]] და სხვა.

 

 

== ისტორია ==

XII-XV საუკუნეებში გელათის მონასტერს მინიჭებული ჰქონდა სრული ავტონომია, აღიარებდა მხოლოდ მეფის უმაღლეს უფლებას. საქართველოს [[კათოლიკოს-პატრიარქი|კათოლიკოს-პატრიარქსაც]] კი არ ჰქონდა არავითარი სახელისუფლო ძალა (გარდა მღვდლების კურთხევისა). გელათის მონასტერში მეფეს ჰყავდა თავისი პირადი წარმომადგენელი. მონასტრის უფროსი მონაზვნები და მოძღვართმოძღვარი სამეფო დარბაზის წევრებად ითვლებოდნენ. XIII საუკუნის II ნახევარსა - XV საუკუნეში ქვეყნის პოლიტიკური-ეკონომიური დაკნინების გამო (მონღოლების, [[თემურლენგი|თემურლენგის]] შემოსევები, გამწვავებული შინაფეოდალური საადგილმამულო ბრძოლები) გელათის მონასტრის ეკონომიური და კულტურული ცხოვრება შეფერხდა. მისი ძველი მდგომარეობა ნაწილობრივ აღადგინა [[გიორგი V ბრწყინვალე|გიორგი ბრწყინვალემ]].

 

 

== მემკვიდრეობა ==

გელათის მონასტერში ინახებოდა მდიდრულად მორთული და მინიატიურებით შემკული ქართული ხელნაწერები, რომელთა დიდი ფონდი აქ ძველთაგანვე არსებობდა, აგრეთვე ქართული ჭედური ხელოვნების ბევრი შესანიშნავი ნიმუში (მაგ. [[ხახულის ხატი|ხახულის ღვთისმშობლის ხატი]]). გელათის მონასტრის ზღუდის გარეთ დაახლოებით 150 მ-ზე, მის ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთით, შემორჩენილია სოხასტერის მონასტრის (საყუდებულ ბერთა სამყოფელი) ნანგრევები - ეკლესიების, კოშკის ტიპის საცხოვრებელი სახლებისა და სხვა ნაშთები. მონასტრის სამხრეთ-დასავლეთით მაღალ კონცხზე წმ. საბას სახელობის [[დარბაზული ეკლესია|დარბაზული ეკლესიის]] (X-XI სს.) ნანგრევებია. მის მახლობლად, გზის გაღმა, წმ. ილიას სახელობის ეკლესიაა. მოშორებით, მდინარე წყალწითელის ხეობაში, ე. წ. "დავითის კონცხზე", მტრის თავდასხმისაგან მონასტრის დამცველი დიდი მრგვალი კოშკის ნანგრევები.